Wellicht voelt u het ook aan? Sinds enkele jaren hangt er een nieuw soort spanning in de lucht. Sommigen met historische kennis en ervaring, herkennen min of meer de sfeer van de jaren die de eerste en de tweede wereldoorlog vooraf gingen. Een correspondente als Caroline De Gruyter wijst erop dat de grote oorlogen van de (recente) geschiedenis allen plaatsgrepen toen er veel en grondige maatschappelijke wijzigingen nodig waren, nadat het gewone (politieke en intellectuele) bestuur en de gewone activiteit (arbeidsmarkt en industrie, handel?) deze structuur veranderingen niet konden bieden. In dit kader is de vraag zeer relevant en urgent: wat moeten we met ons leger doen? Is het verantwoord grotere investeringen te doen. Natuurlijk komt bij die vraag ook de menselijkheid in de behandeling van het militair personeel naar voor, en de adequate dienstverlening; iedereen herinnert zich de fouten van Adiv in verband met de korporaal bij wie de stoppen doorsloegen, de brand op het Schietveld in Brecht, en andere voorspelbare acute problemen.

Ik stoot vanmorgen op een interessante beschouwing van twaalf experten van een vijftal universiteiten. Zij gaan in De Standaard van 2 juli in op de (inderdaad blijkbaar nogal enggeestige en militair-egocentrische) verlangens naar meer armslag, materieel en middelen die een groep legerexperts recent hebben opgesteld.

Ik geef u hieronder deze maatschappelijk belangrijke tekst, dan volgt mijn commentaar zoals ik die bij De Standaard dadelijk na het lezen heb gegeven, en tenslotte laat ik u lezen hoe ik de man die zich opwerpt als publieke strategische en militaire denker en bewaker, Jonathan Holslag, heb opgeroepen stelling te nemen.

Met vriendelijke groet,

SHS

opinie Defensie

Een catalogus van alles dat mis kan gaan

Het defen­sierapport is te alarmerend en te ambitieus, stellen tien academici vast. Het biedt niet de juiste antwoorden op de uit­dagingen waarmee we kampen.

Tien academici

vrijdag 2 juli 2021 om 3.25 uur

Twaalf experts presenteerden vorige week woensdag hun gezamenlijke defen­sierapport aan het parlement (DS 23 juni). Minister van Defensie Ludi­vine Dedonder (PS) vroeg hen om aanbevelingen te doen om de Strategische Visie uit 2016 te actualiseren. Het rapport, dat gecoördineerd werd door het ministerie van Defensie, adviseerde om meer uit te geven. De vorige regering had nochtans al besloten om het defensiebudget significant te verhogen (van 0,95 tot 1,30 procent van het bbp tegen 2030). De experts stellen voor om de militaire uitgaven te doen stijgen naar het Navo-gemiddelde van 1,7 procent van het bbp.

Waar die middelen vandaan moeten komen met een pandemie die de staatskas zwaar onder druk zet, laat het rapport in het midden. Militaire uitgaven moeten gerechtvaardigd zijn, gebaseerd zijn op een nauwkeurige beoordeling van hun politieke nut en gestoeld zijn op het besef dat er grenzen en risico’s aan verbonden zijn. Al die elementen ontbreken helaas­ in het verslag of krijgen een eenzijdig militair antwoord.

Herbewapenen

Het rapport bevat apocalyptisch aandoende overwegingen over de veiligheidsomgeving en over de aankoop van materieel en de uitbouw van extra militaire capaciteiten. Het leest als een catalogus van alles dat maar mis zou kunnen gaan op het internationale toneel in de komende jaren. Welke rol Defensie kan spelen bij de risico’s die gelinkt­ zijn aan een groeiende wereldbevolking, migratie, infectieziekten, het toenemende autoritarisme of de klimaatverandering is niet duidelijk. De algemene toon van het document suggereert dat we wapens nodig hebben om de gevolgen van die problemen op te vangen.

Het rapport laat uit­schijnen dat Defensie een verantwoordelijk­heid heeft in te vullen van Antarctica tot Latijns-Amerika

Het rapport wijst verder op risico’s en dreigingen gelinkt aan de opkomst van nieuwe grootmachten. De voorbije jaren is China sterk opgekomen en liet Rusland zich opnieuw gelden op het internationale toneel. In die context zit er volgens de auteurs niets anders op dan te herbewapenen. Over onze verantwoordelijkheid in de achteruitgang van de geopolitieke situatie – met name de uitbreiding van de Navo richting het oosten, tegen de beloftes aan Rusland in – wordt met geen woord gerept. De mechanismen die het grootmachten met uiteenlopende belan­gen makkelijker zouden maken om samen te leven, komen evenmin aan bod.

We zouden het kunnen hebben over een nieuw ‘Helsinki-proces’, dat in de jaren 70 werd opgestart om de rela­ties met Rusland te verbeteren. In plaats daarvan duwt het document ons richting een terugkeer van de high intensity war, waarbij we een beroep kunnen doen op de defensie-industrie om in de dodelijke logistiek te voorzien. Het risico op een nieuwe wapen­wedloop wordt nergens aan­gehaald. Dat de militaire uitgaven van Europese landen (300 miljard dollar) ver boven die van Rusland (60 miljard dollar) uitsteken, wordt handig verzwegen, net zoals het feit dat China op militair niveau eerder een regionale dan mondiale speler is.

Verder bespeuren we nergens in het rapport enige kritiek op het nucleaire arsenaal van de Navo, waarvan een tiental kernwapens in België opgeslagen ligt, terwijl het VN-Verbod­s­verdrag op Kernwapens in januari 2021 in werking trad. Bovendien beveelt het rapport aan om voorbereidingen te treffen voor nieuwe buitenlandse militaire operaties, maar blijft het stil over de mislukte missies in Afgha­nistan, Irak, Libië en de Sahel.

Duur en bizar arsenaal

De aanbevelingen in het rapport rond de behandeling van het personeel en de nood om rekening te houden met diversiteit verwelkomen we. Maar al bij al kampt het rapport met een groot probleem: de vraag naar nieuw militair materieel wordt slechts oppervlakkig gekoppeld aan de risico’s en dreigingen die naar voren komen uit de studie van onze veiligheidsom­geving. Een politieke reflectie over de hië­rarchie van de problemen en de te behalen doelstellingen ontbreekt.

Het rapport laat uitschijnen dat Defensie een verantwoordelijkheid heeft in te vullen van Antarctica tot Latijns­-Amerika met een tussenstop in de Kaukasus. De beschrijving van de internationale omgeving lijkt vooral een voorwendsel te zijn voor de ontwikkeling van een duur en bizar arsenaal dat gaat van verticaal opstijgende vliegtuigen tot gewapende drones en kruisraketten. Is dat wat ons veiligheid brengt?

Tijdens de vorige regeerperiode werd gekozen voor een klassiek defensiebeleid dat gebaseerd is op her­bewapening. Met dit incoherente rapport, dat een militaristische visie op de wereld naar voren schuift, geven de experts de regering groen licht om die gevaarlijke koers voort te zetten.

Ondertekend door Tom Sauer (UAntwerpen), Eva Brems (UGent), Dries Lesage (UGent), Marlies Casier (UGent), Goedele De Keersmaeker (UGent), Denis Duez (Saint Louis), Elena Aoun (UCL-Mons), Anne Lagerwall (ULB), Yannick Quéau (GRIP), Christophe Wasinski (ULB).

Commentaar SHS:

Dit is een fantastisch interessant document.

Ik kan alleen maar hopen dat het breed aanslaat.

Een eng-militaristische visie op de wereld en onze tijd, ons leven, is wel het laatste wat we nodig hebben.

Of zou er iemand zijn die er nog in gelooft, dat wanneer je in je persoonlijke levenssfeer en in je huishouden problemen hebt, het goed helpt om een conflict uit te lokken met een paar buren, en hen eens goed op hun gezicht te meppen?

Het opmonterend effect zal er wel zijn, dat zal wel. Heel even. Waarna je dan vaststelt dat je problemen alleen maar zijn toegenomen in aantal en diepgang. Of is het juist dat was onze tijd nodig heeft? “I want it darker, HENNENI!” zoals Leonard Cohen in zijn allerlaatste lied voor zijn dood zong? Is onze tijd aan een fundamentele herschikking nodig van waarden en activiteiten? Kunnen we dat echt niet op redelijke wijze aanpakken? Moeten we naar de militaire reflex grijpen, een van de meest primitieve instincten die ons sinds de oertijd drijven?

Ter herinnering: ik leerde van president Barack Obama dat de grootste reden waarom in het verleden, tot meer dan tweeduizend jaar terug, de grote rijken ten gronde zijn gegaan, ligt in machtshonger en met name in de militaire gretigheid, die tenslotte het staatsbudget volkomen  uit evenwicht bracht…

De denkoefening hebben wij ook doorgespeeld aan de meest strategische en militair wakkere observator van het moment bekend in de media: Jonathan Holslag. Met deze woorden op zijn profiel:

⁠Beste Jonathan (en lezers); ik ben in de rouw dus ik houd het kort en krachtig. Het staat u natuurlijk volkomen vrij uw onderwerpen te kiezen die u hier behandelt. Moslima’s met opvattingen horen daarbij. Toch lijkt het me veel dringender en veel interessanter, en ongetwijfeld potentieel ook veel invloedrijker, indien u spoedig uw licht wilde laten schijnen op de opinie die enkele dagen terug, op 2 juli verscheen in De Standaard. Het gaat om een reactie, verstandig en kritisch, en ook met wijsheid en vooruitziende blik, dat lijkt mij onbetwistbaar, reactie op de recente voorstellen van Defensie, het Leger en militaire experten over de toekomst van Defensie. Velen van uw lezers appreciëren het dat u zich in militair-strategische vraagstukken hebt verdiept. En dat u de lezers de ogen opent voor dit soort problemen, kansen en dreigingen, zonder zachte naÏviteit of wegkijken. Toch kan ik mij niet van de indruk ontdoen dat de twaalf denkers m/v voor iedereen die wapens en legers om bepaalde redenen soms een warm hart toedraagt, stevig te denken geven. Dat zij onze blik op hun beurt wijder open zetten. Ik laat de tekst van de aanbevelingen hier volgen. Ik kijk uit naar uw reactie en positie. Dank.  — ”

Illustratie

In onze dagen lijkt het onmiskenbaar zo dat bepaalde niet door het systeem gemandateerde mensen met de meest heldere blik naar de uitdagingen van de toekomst kijken. Daar moet een verstandig publiek mee rekening houden. Niet alleen experten moeten we beluisteren; die gaan immers per definitie vaak vrij “corporatistisch” te werk in hun pleidooien.

Beeld: mevrouw Vanderheyden, moeder van Anuna De Wever stapt op aan de zijde van David Van  Reybrouck, bekend van de burgerinspraak initiatieven, bij het beging van de laatste mars voor de verkiezingen. Mei 24, 2019.

Copyright S. Hublou 2019.