Beste Dirk Holemans,

U las mijn opinie ‘Stem niet voor de vermarkting van cultuur‘ en vroeg de redactie van rekto:verso om onmiddellijk een reactie re publiceren: Graag kleur bekenen a.u.b, een oproep en boos antwoord, nog vlugvlug voor zondag?

Goed dat u tussendoor even de moeite neemt om een en ander te nuanceren. Ik beschouw u overigens als een intellectuele vriend. Dat weet u, ik publiceerde onlangs in uw blad, Oikos. Ik dien u dus graag van antwoord. Het zijn spannende dagen, merk ik. U had zich niet aan mijn stuk verwacht blijkbaar, een kritische bedenking uit linkse hoek nog wel, terwijl we toch allemaal tegen N-VA zijn? Ik heb een lang en een kort antwoord. Het korte: u ontwijkt helaas mijn punt. De vermarkting van cultuur. PPS staat als een evidentie in uw programma te blinken, en ik vernam van u per kerende toelichting noch bijsturing. Ik hoop dat we na de verkiezingen dat debat wel kunnen voeren.

Het lange antwoord: uw reactie is stof voor enige bedenkingen. De essentie van uw repliek lijkt mij de vraag: ‘Hoe links is Groen’? Dat is een cruciale vraag, lijkt mij. Enerzijds filtert u datgene uit mijn algemene analyse waar u zich persoonlijk geviseerd zou kunnen voelen, terwijl dat niet altijd zo is. Met sommige van uw bedenkingen ben ik het overigens eens. Anderzijds stel ik vast dat u mijn vrees helemaal niet wegneemt, integendeel zelfs.

De vermarkting van de cultuur is wel degelijk een bedreiging. U zou dat mee moeten bestrijden, bijvoorbeeld in uw partijprogramma. Dat u op mijn centrale punt reageert met een ontwijkende zelfs snoeverige verwijzing naar het Sovjet-tijdperk verbaast mij. Dat Luckas Vander Taelen zich met deze zinledige anti-linkse propaganda profileert, ben ik intussen gewoon. Als dat van u komt, dan lig ik daar bij wijze van spreken wakker van. Wie is nu de stalinist? De ‘neomarxist’ of de politicus die kritiek van linkse kameraden demagogisch wegblaast?

U roept op om alsjeblief geen verdeeldheid in het linkse kamp te zaaien. Akkoord, maar, permitteer mij een kwinkslag, wie zit er volgens u allemaal wel en niet in uw kamp? Freya van den Bossche? Guy Verhofstadt? Tom De Meester?

U hebt lang de linkse oppositie aangevoerd, met verve, u kent dus het belang van die positie. U hoeft dus ook niet zo verontwaardigd te zijn dat er bepaalde punten in het voordeel van de PVDA pleiten, die partij links van u, en dat mensen dat oppikken. Dat kan u ook als een steun zien. U partij kiest nu voor het kartel met de sp.a, voorafgaand aan de verkiezingen, en werkte er samen een programma mee uit. Daar zijn goede reden voor te geven. Maar ik verwacht van u dat u daar ook de consequenties van draagt en dus enige kanttekeningen kan verdragen. Ik citeer letterlijk uit uw programma, bijvoorbeeld: ‘We stimuleren een betere samenwerking tussen publieke en private sector, zeker op het domein van de beeldende kunsten’ – ‘zeker’ u kan mij niet verwijten dat dit daar zo staat. Er is nog een en ander in dat programma dat voor discussie vatbaar is, maar daar is hier nu geen plaats voor. Sta mij toe eerst enkele algemene punten te maken voor ik over de vermarkting van de cultuursector begin.

Termont: niet voor pvda stemmen!?

In mijn artikel kon u lezen dat de media een, overigens vrij ondemocratische, tweestrijd in de hand werkte tussen sp.a burgemeesters en N-VA uitdagers. Dat is u allicht niet vreemd en dat is in Gent evengoed zo. Hoewel het waarschijnlijk is dat Bracke geen burgemeester wordt noch deelneemt aan het bestuur. Op dat punt hebt u gelijk, dat maakt een verschil met Antwerpen. Een groot verschil zelfs. Dat is de verdienste van Termont, eerder dan het kartel. Ook een beetje die van Bracke, zij het in negatieve zin.

Anderzijds is het wel zo dat Termont oproept om niet voor PVDA te stemmen – voor een socialist vind ik dat in ideologisch opzicht onbegrijpelijk. Ik hoop uiteraard van harte dat hij opnieuw burgemeester wordt. Als we de peilingen mogen geloven, hoeven we daar niet voor te vrezen. Termont hoeft dus helemaal niet zo negatief te reageren op het succes van de PVDA. 

Cordon sanitaire tegen… links?

Zelfs al haalt jullie kartel de absolute meerderheid, zelfs dan, zo las ik tot mijn verbazing meermaals in de media, kiest Termont voor een coalitie met de liberalen. Dat heeft eerlijk gezegd wel wat weg van een cordon sanitaire in Gent, tegen uiterst links deze keer?

Ik vind het onbegrijpelijk dat net u daar niet op reageert. U, die toch bekend staat als een van de meer linkse boegbeelden van Groen. Dat siert u overigens. Misschien is het goed om alvast voor de verkiezingen eens wat te oefenen om Termont tegen te spreken? Ik zag hem in zowat alle debatten, u niet helaas. Groen is blijkbaar de aanhangwagen van dienst. Met een kartel is er na de verkiezingen niet meer zoveel marge in de onderhandelingen, dan is Open VLD aan zet. Ik ben benieuwd.

Waarom voert Groen de strijd niet onafhankelijk trouwens? Uit vrees dat Termont de Cd&v zou binnen halen in plaats van Groen? Zo weinig vertrouwen in de linkse overtuigingen van uw kartelpartner dat het allemaal op voorhand duidelijk moest zijn? Dat belooft wat met de onderhandelingen, eens Open VLD erbij zit. Sp.a heeft de gewoonte nogal meegaand te zijn. Kiezers werden al eens bedot. Door Freya van den Bossche bijvoorbeeld, de stookoliepremie bijvoorbeeld, of door haar papa, de herboren bankier. Hopelijk maakt Termont het verschil. Ik ga er vanuit eigenlijk.

Links is… overal met de fiets geraken?

Het klopt dat Gent nu al een progressieve stad is, en dat het kartel sp.a-groen dat ongetwijfeld alle eer zal aandoen. De toekomst, met Open VLD erbij, wordt niet paars, maar paars-groen. Zolang we maar niet groen en geel zien, zoals ze zeggen. Ik hoop van harte dat u uw plannen voor een ecologisch Gent kan verwezenlijken, ik woon namelijk in Gent. Maar is een stad of partij links van zodra ze linkser is dan de sp.a Antwerpen? Of van zodra we overal met de fiets geraken?

Ik vrees dat ik dat een onbevredigend antwoord vind. Overigens, u verwijt mij dat ik er thema’s uit de nationale politiek bij betrek. Het zijn nu eenmaal glokale verkiezingen, of u dat nu leuk vindt of niet. Dat komt omdat N-VA zich zo profileert – de obsessie met verankering – en de media daar in volgen. Ook in die optiek is de antipathieke houding van sp.a ten aanzien van PVDA opmerkelijk. Het zal de laatste evenwel geen windeieren leggen, beseft u dat?

Is iemand die bedenkingen maakt bij uw programma daarom een slechte wetenschapper?

Heb ik appelen met peren vergeleken? Ik beken dat ik bewust het cultuurprogramma van Bart De Wever uit de doeken deed, en niet dat van N-VA Gent, dat overigens heel wat minder aanstootgevend is. Ik deed dat, omdat het programma van Antwerpen dat van Bart De Wever zelf is en ook omdat daar net heel frappante zaken in stonden. Heb ik ongelijk? Maakt mij dat intellectueel oneerlijk? Komt dat verwijt niet wat opvallend snel en is het ook geen zwaktebod? Hoe lang en breed kan een betoog gevoerd worden in een opiniestuk dat alleen online verschijnt, over zo een breed thema dan nog?

Ik vermeldde ook het cultuurprogramma van Groen Antwerpen niet waarin, zoals te verwachten was, veel minder de sp.a invloed terug te vinden is. Ik wil niet beweren dat u vooral met ecologie bezig bent, en dus misschien wat te snel in het cultuurprogramma van sp.a Gent bent meegegaan. Maar wat in uw programma staat, is wel tekenend voor een algemene tendens waar de cultuursector zich zorgen over maakt, terecht ook.

Freud? Iemand?

U citeert uit mijn tekst, het stukje over de symbolische stem waar nood aan zou zijn. In dat citaat lezen we dat die vandaag helaas alleen ‘in de linkse tot radicaal linkse spectrum’ te vinden is. Ik begrijp eerlijk gezegd niet hoe u hier tot de conclusie kan komen dat ik u hier uitsluit. Groen is naar mijn weten een linkse partij. U maakt melding van een freudiaanse verspreking. Ook dat begrijp ik niet. Tenzij u zich hier verspreekt, en het vraagstuk: ‘Is Groen links en zo ja, wat betekent dit?’ onder uw hersenpan heen-en-weer flitst. Misschien is het u ontgaan, maar ik viseer in die tekst Groen nergens. Ik had nog een en ander te melden over Bart Caron, maar de redactie van Rekto:verso suggereerde om o.a. dit punt ter zijde te laten, omdat de tekst veel te lang was, en regelmatig afweek van het centrale punt.

Lobbyisme en politiek dienstbetoon… wat gaat Groen daar aan denken durven doen?

Dit weerwoord is een goede gelegenheid om dat punt toch even te hernemen. Het is immers helemaal niet zo dat het cultuurbeleid met Groen in goede handen is. Ik wees er in mijn besluit al op dat politici met een liefde voor cultuur onvoldoende is. Zij moeten ook een goede cultuurpolitiek voorstaan. Een van de centrale problemen voor de sector – naast de penibele situatie inzake zelfbestuur omdat de zittende politiek de sector in de handen van de markt jaagt – is het mateloze lobbyisme in de beleidscultuur van het cultuurbeleid. Als voorzitter van Campo, een slachtoffer van die lobbycultuur, weet u daar alles van.

Voor de lezer: de kleintjes zijn in Gent de dupe van de sp.a privileges aan het Grote Gentse drieluik: SMAK, Vooruit en NTG. Om Les Ballets C de la B dan nog te vergeten, die op een miraculeuze wijze opgepikt werden ondanks hun negatief advies, en bovendien ook nog geschiedenis schreven met de publieke en laag-bij-de-grondse intimidatie van de leden van de danscommissie, omdat die blijkbaar niet spontaan meegingen in de megalomanie van Alain Platel.

Maar ik dwaal af. Hoe denkt Groen over die lobbycultuur, die een collectief engagement van de sector in de weg staat? Het zogenaamde Matteüseffect – de grote huizen worden groter – is een direct gevolg van dat lobbywerk. Ook de vorige subsidieronde werd dat weer pijnlijk duidelijk. De kleintjes incasseerden de klappen. Campo bijvoorbeeld. Wie connecties heeft, werd opgevist. Campo, ten dele, bijvoorbeeld. Met één telefoontje uit Parijs, pikte Yves Leterme het folkmuziekcentrum van Dranouter terug op, ondanks het negatief advies. “Gentse cultuurhuizen- en organisaties komen behoorlijk uit deze subsidieronde. Dank@freyabos voor inspanningen achter de schermen #gent.’’, twitterde Jan Roegiers (sp.a). Hoewel de sector nood heeft aan een breed gedragen maatschappelijk en politiek draagvlak (ik schreef er voor de zomer een opinie over in rekto:verso) wordt collectief zelfbestuur tegengewerkt door deze oude ieder-voor-zich beleidscultuur.

Bart Caron (Groen) pleit zelfs openlijk voor een officialiseren van de politisering van de eindbeslissingen. Zelfs de grote steden zouden volgens hem hun zegje moeten krijgen bij de structurele subsidies in het kader van het kunstendecreet. U mag binnenkort in een achteraf mee de adviezen van de commissies overrulen, als het van uw collega af hangt. Professor Rudi Laermans – een academische autoriteit wat betreft cultuurbeleid – klaagt dit aan in zijn erg kritische bespreking van Carons boek in De Witte Raaf, en wijst daarbij op het feit dat het zogenaamde ‘primaat van de politiek’ thuis hoort aan de start van een subsidieronde, om beleidslijnen uit te stippelen en duidelijke afspraken te maken inzake budget en procedure. Niet achteraf, onder de vorm van politiek dienstbetoon.

Ik geef de link er even bij, voor u mij opnieuw intellectuele oneerlijkheid verwijt.

Sowieso ‘bravo’ voor creatieve industrie, en niemand heeft enig stemadvies nodig, ten minste, als het u niet uit komt?

Tot slot, laten we het nog kort even hebben over de privaat-publieke samenwerking, en over de creatieve industrie, die u blijkbaar zo fantastisch vindt dat uw kartel die wil stimuleren. Hou u broek nog even aan. U gaat er vanuit dat de mensen uit de sector wel verstandig genoeg zijn om te oordelen over de partijprogramma’s, dat ze dus echt geen stemadvies nodig hebben. Hoe komt het dan dat ik sinds de publicatie van die tekst voortdurend mails en ‘i likes’ krijg van mensen uit de cultuursector die blij zijn dat er een en ander op een rijtje wordt gezet –geen stemadvies, eerder een vergelijking – en dat het onbegrijpelijk is dat kunst en cultuur als thema amper of niet aan bod zijn gekomen. Ook niet door uw kartel. Ook niet door u, nu.

En vooral: dat al die mensen het blijkbaar een kwaal vinden dat zoveel politieke partijen unaniem die privaat-publieke piste als de evidentie zelf naar voor schuiven. Zelfs in hun programma, zoals het uwe, om vliegen mee te vangen, bij wijze van spreken? Men is zich blijkbaar niet bewust van de eigen mindframe: ‘op naar de markt’. Niet met PPS bezig zijn, dat zou van conservatisme getuigen. Van arrogantie van de kunstensector, nalatigheid zelfs. Amateurisme ook. Wie weet, straks misschien ook van ‘schuldig verzuim’, in het doorgaans emotionele jargon van uw collega Caron. Buikgevoel dus, geen argumentatie.

Maar wie komt er voor de sector op met een principiële houding, niet met een opsomming van feiten waarmee het gevoerde beleid vooral zichzelf op de borst klopt en de hiaten daartussen zo goed als onbehandeld laat?

Ook in uw antwoord spreekt u niet over PPS, zoals ik al zei. Daar gaat u aan voorbij. Maar u verwijt mij wel smalend dat ik iets tegen creatieve industrie zou hebben, de Sovjet-burger die ik blijkbaar ben. Is IBBT in Gent bijvoorbeeld goed bezig volgens u? Niet te commercieel op kap van de kunstenaars die meewerken? Zoals mijn studenten die vanaf dat ze daar de deur binnen wandelen een contract moeten ondertekenen waarin ze alle auteursrechten integraal afstaan? U vindt dat normaal? Je weet maar nooit of ze per toeval het nieuwe ‘gezichtsboek’ ontwikkelen, nietwaar? Dat gebeurd allemaal in uw Freiburg tussen de Schelde en de Leie, Dirk Holemans. Niet onbelangrijk om daar op te reageren, toch?

Slow science? Iemand?

En dan hebben we het hier nog niet over de academisering gehad. In een stad met twee grote kunsthogesholen, een grote universiteit en vele hogescholen, die op dat punt ondersteboven worden geschut. Niets mee te maken? Misschien is het u ontgaan? Is dat ook de schuld van Bracke? Of is dat iets voor 2014 en dus volstrekt niet aan de orde nu? De PVDA volgt het wel op. U kan hen dat moeilijk kwalijk nemen. Misschien kunnen jullie dat vanaf nu samen doen? Slow science, zegt u dat iets? Sp.a doet overigens wel een en ander met onderwijs, op nationaal niveau.

Marx? Iemand?

Ook iets waar u aan voorbij gaat – ik verwijt u geen intellectuele oneerlijkheid – maar op het einde van mijn tekst maak ik een cruciaal punt dat in de reguliere media doorgaans weggefilterd wordt: we zitten in een structurele crisis, het ‘kapitalisme’ draait vast, de mythe van de vrije markt als de grote redder en de oplossing van al onze problemen, is al even doorprikt, onze politici gaan op en neer in de loophole van TINA. Dat is een marxistische kijk op de zaak. Graag had ik uw mening, of die van uw partij, daar eens over gehoord. Want dat is wel het onderwerp van onze toekomst, ook die van het milieu. Meer groen in de stad is ook een goede zaak voor de daklozen, dat klopt, maar nog beter is dat die een ecologisch dak boven hun hoofd hebben.

Kortom, hopelijk mag de linkse oppositie een flinke schrikdraad zijn voor de centrumlinkse aspiraties. Aan u de keuze of u zich hier aangesproken of eerder geviseerd voelt. Ik hoop het eerste. Ook dat is trouwens niet alleen van belang voor de cultuursector. Graag tot binnenkort, na de opstootjes van partijpolitieke verontwaardiging, voor het inhoudelijke debat. Laat nu die broek maar zakken. Grapje.

Met collegiale groeten,
Rob