Over minder dan 80 dagen beginnen de Olympische Spelen in Londen. De organisatie klopt zichzelf op de borst omwille van de vele inspanningen op het vlak van duurzaamheid. Het nagaan van de oorsprong van het felbegeerde goud, leidt tot minder sportieve conclusies.

Het organisatiecomité heeft altijd al de nadruk gelegd op de duurzaamheid van Londen 2012.  Hoe zit dit in de praktijk?

Het London 2012 Organising Committee communiceert het op de volgende manier:

“For London 2012, ‘sustainability’ is far more than being ‘green’. It’s ingrained into our thinking – from the way we plan, build and work, buy, to the way we play, socialise and travel; ultimately everything that we do.”

Als de sponsors van de Olympische Spelen -zoals Rio Tinto, BP, Dow Chemical- bekeken worden, valt op dat zij vaak een sociaal-ecologisch rampzalige geschiedenis hebben. Het is dan ook niet zomaar dat zij zichzelf op een globaal evenement in de kijker willen zetten. Vanuit BP viel al verassend te horen dat dit soort sponsoring een manier is om een sociale licentie voor hun bedrijfsvoering te bewerkstelligen.

Van de atleten die de afgelopen 4 jaar naar de Spelen hebben toegewerkt, zullen er slechts enkelen op de hoogte zijn van de keerzijde van de begeerde gouden medailles. De zes gram goud per medaille wordt geleverd door één van de vele sponsors van de Olympische spelen: Rio Tinto. Rio Tinto is een van de grootste mijnbouwbedrijven ter wereld, ze zijn actief in meer dan 50 landen en staan op nummer 58 in Forbes’ “Global 2000 leading companies” lijst.

De metaalertsen gebruikt voor de medailles komen uit twee mijnen: de Kennecott Utah kopermijn en het gloednieuwe Oyu Tolgoi goudmijnbouwproject in Mongolië. De Mongoolse overheid heeft 34% van deze mijn in handen en Ivanhoe Mines Mongolia Inc, een joint venture tussen Ivanhoe Mines (Canadees) en Rio Tinto (Brits-Australisch), de overige 66%. Het project zou volgens Rio Tinto het bruto binnenlands product van Mongolië tegen 2020 met 1/3de verhogen.

De mijn opereert echter nog lang niet aan de volledige capaciteit. De officiële opstart zal pas dit jaar plaatsvinden en tegen 2018 zal de mijn zijn maximale productie halen.
Het Olympisch goud is dus waarschijnlijk bij het allereerste goud dat in Oyu Tolgoi ontgonnen is.

Dit grootschalig project krijgt nu echter al heel wat kritiek onder meer in “Spirited away – Mongolia’s mining boom and the people that development left behind”. Dit rapport van de NGO CEE Bankwatch belicht de rol van de Europese Bank voor Reconstructie en Ontwikkeling (EBRD).

Belangrijke punten van kritiek uit dit rapport zijn:

De lokale overheden hebben de middelen niet om de Oyu Tolgoi-mijn op te volgen zoals zou moeten. Alles wordt dan ook rechtstreeks om de lokale overheden heen geregeld met de centrale overheid in de hoofdstad Ulaanbaatar.

De hervestigingsprogramma’s voor de getroffen herdersgezinnen (11 in 2004) zijn ontoereikend:

De nieuwe waterputten (met elektrische pompen) zijn in minstens 2 gevallen snel kapot gegaan, het mijnbouwbedrijf stond niet in voor de herstelling. Eén gezin heeft de herstelling op haar eigen kosten gedaan, de andere elektrische pomp is niet hersteld.

De nieuwe woningen zijn van mindere kwaliteit dan de oorspronkelijke.

De weilanden zijn kleiner dan de oorspronkelijke weilanden, waardoor overbegrazing een probleem wordt en het vee bedreigd wordt.

Bij elk hervestigingsprogramma hoorde ook een job voor één persoon uit het hervestigde gezin en een studiebeurs voor een tweede gezinslid. Bij deze compensatiemaatregelen zijn er ook heel wat problemen opgedoken (onvolledige vergoeding van het schoolgeld, slechtere arbeidsomstandigheden en job na zwangerschapsverlof,…)

De eerste milieuproblemen beginnen zich ook al te manifesteren in deze vroege fase van het project: landschapschade, stofvorming en een sterke daling van de grondwaterspiegel.De lokale gemeenschap heeft op dit moment te beperkte medische faciliteiten om de potentiële gezondheidsproblemen (door bijvoorbeeld stofvorming) goed te behandelen of zelfs maar de correcte diagnose te stellen.

De destructieve historie van mijnbouwmultinational Rio Tinto en haar huidige rol in Mongolië en bij de Olympische Spelen, zorgde voor sterke reacties vanuit het Britse middenveld. Vorige maand lanceerden de United Steelworkers al een campagne om duidelijk te maken dat de werkwijze van Rio Tinto niet overeenkomt met de Olympische idealen. Een campagne gesteund bij de internationale vakbonden Wokers Uniting, Unite the Union en het Londen Mining Network.

Het Londen Mining Network voert al jaren campagnes tegen Rio Tinto en is een netwerk van voornamelijk Britse NGO’s. Zij richten zich op mijnbouwmultinationals die geregistreerd staan op de London stock Exchange. CATAPA dat als Belgisch lid van het London Mining Network opereert, voerde in samenwerking met de Britse partners acties tegen Montericco metals, die in 2009 een rechtzaak tegen zich zag wegens de wantoestanden in Peru.

De Olympische Spelen wordt gedreven door een geldmachine ondersteund door corporate sponsors, bij de selectie hiervan wordt meer rekening gehouden met geld dan met normen en waarden.

Meredith Alexander, commisioner van de Londen 2012 sustainability watchdog, stelt dat Rio Tinto veraf staat van de moderne Olympische waarden vrede en internationale solidariteit.

De enige reden waarom multinationals zoals Rio Tinto zich verbinden aan de Olympische Spelen is om de publieke opinie weg te trekken bij destructieve praktijken. In plaats van uitgeputte mijnsites te saneren en milieu- en gezondheidsonderzoeken in de gemeenschappen waar zij hun mijnbouwprojecten manifesteren uit te voeren, investeren zij als sponsor grote bedragen om hun eigen imago te reguleren.

Dit is precies hetgeen dat het London Mining Network wilt aankaarten met de Greenwash Gold campagne. De term ‘greenwashing’ knipoogt naar het illegaal witwassen van geld, maar doelt op het onterecht nastreven van een groen imago door bedrijven. Binnen dit kader voeren het UK Tar Sands Network, en Bhopal Medical Appeal tegelijkertijd campagne tegen BP en Dow Chemicals . Zij zijn allen in de race voor een ludieke gouden, zilveren en bronzen Greenwash medaille. Bezoekers kunnen op greenwashgold.org hun stem uitbrengen.

Met deze externe druk wil het Britse middenveld de problematiek benadrukken om het IOC te dwingen haar selectieprocedure voor sponsoren te veranderen. Hoop op sportievere Spelen in de toekomst.

Door Bram Ebus en Simon Berlo