De gruwelijke beelden van de onthoofding van Amerikaans journalist James Foley, de beelden van de executies van vermeende collaborateurs in Gaza en de met kogels doorzeefde lichamen, achtergelaten in Irak door ISIS: ze zijn het einde van het verhaal, niet het begin. Zij zijn het resultaat van jaren, soms tientallen jaren van willekeurig geweld, brutale repressie en collectieve vernedering die de VS heeft aangericht.

Blind voor het eigen geweld

Onze terreur regent neer op de verworpenen der aarde met industriële wapens. Voor ons zijn ze onzichtbaar. Wij staan niet gebogen over de onthoofde en uit elkaar gerukte lichamen die onze raketten, drones en gevechtsvliegtuigen achterlaten in de straten van steden en dorpen.

Wij luisteren niet naar het gehuil en geschreeuw van ouders die de verhakkelde lichamen van hun kinderen omarmen. Wij zien de overlevenden van onze luchtaanvallen niet, wanneer ze hun moeders, vaders, broeders en zusters begraven.

Wij zijn ons niet bewust van de lange nacht van collectieve vernedering, repressie en machteloosheid die het dagelijks leven in de door Israël bezette gebieden, in Irak en en Afghanistan kenmerken. Wij zien niet hoe de kokende woede van oorlog en onrecht geleidelijk tot een smeltoven van haat verwordt.

Wij zijn ons niet bewust van de zeer natuurlijke lust voor wraak tegen hen die deze onderdrukking symboliseren. Wij zien alleen het finale vuurwerk van de terreur, het schokkende ogenblik dat de razernij uitbarst in de furie van moord op onschuldigen.

Doelbewust onwetend begrijpen wij onze eigen medeplichtigheid niet. Zelfingenomen veroordelen wij deze moordenaars als onmenselijke wilden die nog meer van het geweld verdienen dat hen heeft voortgebracht. Dit is een recept voor eindeloze terreur.

Sobibor

Chaim Engel nam deel aan de opstand in het nazi-dodenkamp van Sobibor in Polen. Hij beschreef wat gebeurde toen hij een mes vond en er een Duitser in zijn bureel mee confronteerde. Wat hij toen deed, was niet minder wreed dan de onthoofding van Foley of de executies in Gaza.

Wanneer je zijn daad isoleert van de werkelijkheid die hij met de andere medegevangenen onderging in het kamp, dan was die inderdaad gruwelijk. Wanneer je deze daad echter in de context van het uitroeiingskamp plaatst, dan is ze begrijpelijk.

“Het is geen beslissing die je neemt”, zei Engel daarover, “je reageert alleen maar, instinctief. Ik dacht: ‘Laat ons dat doen en we gaan ervoor’. Ik ging. Ik ging samen met die andere man het bureel binnen en we doodden die Duitser. Met elke messteek, zei ik: ‘Dit is voor mijn vader, dit is voor mijn moeder, voor alle mensen, voor alle Joden die jij hebt gedood’.”

Elke crimineel heeft een verhaal

Elke goede politieagent weet dat er achter elke crimineel een verhaal zit. Met uitzondering van enkele psychopaten is er niemand die zomaar het hoofd van een ander mens wil afhakken. Moord en andere gewelddadige misdaden ontstaan bijna altijd uit jaren van een of andere vorm van misbruik, die de dader heeft ondergaan. Zelfs de meest ‘geciviliseerden’ onder ons zijn niet immuun voor deze ontmenselijking.

De vijand op het moderne slagveld is nauwelijks zichtbaar omdat de dood wordt ‘geleverd’ door middel van industriële wapens zoals drones en gevechtsvliegtuigen of door verzetsgroepen, die bermbommen of booby traps achterlaten en hinderlagen opzetten. Die zijn onpersoonlijk.

Onzichtbare oorlogsvoering

Deze onzichtbaarheid is de vloek van moderne oorlogsvoering. De onmacht van soennitische strijders in Irak om terug te slaan tegen jets en drones heeft ertoe geleid dat zij toeslaan tegen een gevangengenomen journalist en tegen sjiïtische en Koerdische burgers.

Amerikaanse soldaten en mariniers in de bezette gebieden van Irak en Afghanistan, Israëlische soldaten in de aanvallen op Gaza, ook zij hebben zinloze moorden begaan. Zij hebben routineus ongewapende burgers neergemaaid om de dood van leden van hun eigen eenheden te wreken.

Dit is een reactie die ik heb gezien in meerdere oorlogen. Dit is niet rationeel. Zij die werden vermoord waren niet verantwoordelijk, zelfs niet indirect, voor de dood van de kameraden van hen die hen vermoorden, net zoals Foley en de sjiïten en Koerden die werden geëxecuteerd niet verantwoordelijk zijn voor de doden onder de soennitische militanten die door de Amerikaanse luchtmacht werden gemaakt.

De Tweede Wereldoorlog

J. Glenn Gray vocht in de Tweede Wereldoorlog. Hij schreef over de bijzondere aard van wraak in zijn boek The Warriors: Reflections on Men in Battle: “Wanneer de soldaat een kameraad verliest aan de vijand en mogelijk zelfs zijn familie verloor door bombardementen of door politieke wreedheden – wat zo dikwijls is gebeurd in de Tweede Wereldoorlog – dan worden zijn woede en weerzin blinde haat. De oorlog wordt voor hem dan een persoonlijke vendetta. Zolang hij zoveel mogelijk vijanden heeft afgemaakt, kan zijn lust voor wraak niet bekoeld worden.”

“Ik heb soldaten gekend die absoluut iedereen tot de laatste man wilden afmaken, zo ziedend was hun haat geworden. Dergelijke soldaten zijn verheugd over het nieuws van massavernietiging door bombardementen. Iedereen die een soldaat heeft gekend of er zelf een is geweest is er zich van bewust hoe haat tot elke vezel van je wezen doordringt. Wraak wordt de enige zin van het leven. Geen oog om oog, geen tand om tand, maar een tienvoudige weerwraak.”

Zij die worden vermoord, zijn voor de doders geen menselijke wezens maar symbolen van wat ze vrezen en haten. De uiterlijke schijn van de menselijkheid van het slachtoffer is slechts een masker voor zijn intense slechtheid. De drijvende kracht van wraak, voor ‘tienvoudig terugslaan’, kan voor mensen die door al dit geweld zijn misvormd niet verzadigd worden zonder rivieren van bloed – zelfs van onschuldig bloed.

Amerikanen begaan evenveel van dit soort misdaden als zij die ze bestrijden. Onze instrumenten van de dood laten ons toe van op afstand te doden. Wij missen daarom een reëel bewustzijn van onze moorden. Dat maakt ons daarom niet minder verachtelijk.

In zijn boek Ordinary Men beschrijft Christopher Browning hoe een Duits reservebataljon wordt gerekruteerd om massa-executies van Joden uit te voeren tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het boek van Browning bevestigde de bevindingen van psycholoog Stanley Milgram, die vaststelde dat ‘mannen tot moorden worden gebracht zonder al te veel moeilijkheden’.

De moordenaar in ieder van ons

Browning legt net als Milgram uit hoe gemakkelijk wij moordenaars worden. Dit is een pijnlijke waarheid. Dit is moeilijk te aanvaarden. Het dwingt ons immers in de ogen van Foleys terechtstellers te kijken en niet de monsters te zien maar onszelf.

J. Glenn Gray schreef: “Weinigen onder ons beseffen hoe angst en geweld ons in losgeslagen creaturen kan veranderen met tand en klauw. Als de oorlog me iets geleerd heeft, dan is het dat ik nu overtuigd ben dat mensen niet zijn wat ze lijken, zelfs niet wat ze zelf denken te zijn.”

Ik geef deze zomer les aan gevangenen in een zwaar beveiligde gevangenis. Daar lezen we onder meer King Lear van William Shakespeare. Elke student in mijn klas werd beschuldigd van moord. Zelf als je weet dat het Amerikaanse rechtssysteem redelijk wat onschuldigen achter de tralies heeft zitten, mag je ervan uitgaan dat de meerderheid van mijn klas effectief gemoord heeft.

Tegelijkertijd ga je de almacht van institutioneel racisme en onderdrukking inzien, die hen zo woedend en uiteindelijk zo gevaarlijk heeft gemaakt, zodra je hun levensverhalen hoort, het angstaanjagend huiselijk geweld, de verpletterende armoede, de sociale en ouderlijke verwaarlozing, de frustratie omdat ze geen waardig leven kunnen leiden, omdat ze geen baan vinden, de vernedering van pover onderwijs – sommigen zijn ongeletterd de gevangenis in gevlogen.

Het Franse verzet

In haar boek De Oorlog beschrijft Marguerite Duras hoe leden van het Franse verzet samen met haar een vijftigjarige Fransman ontvoerden en folterden, die ze verdachten van collaboratie met de Duitsers. De groep liet twee onder hen, die zelf waren gefolterd in de gevangenis van Montluc in Lyon, toe om de vermeende verklikker uit te kleden en hem meermaals te slaan, terwijl de toekijkende anderen ‘Schoft. Verrader. Uitschot’ riepen.

“Bloed en slijm lopen uit zijn neus. Een van zijn ogen is beschadigd. Hij kreunt … hij kruipt in een hoopje op de vloer.” Duras beschreef hoe hij verwerd tot ‘iemand die niets gemeen meer heeft met een ander mens. Elke minuut werd dat verschil groter en meer uitgesproken”. Ze gaat door: “Elke slag weergalmt in de stille kamer. Zo slaan ze alle verraders”. Duras bleef niet kijken en vernam later dat hij was geëxecuteerd. Zij en haar kleine verzetsgroep waren nazi’s geworden. Ze hadden niet anders gehandeld dan Hamas toen het vorige week vijftien verdachte collaborateurs executeerde in Gaza.

Ons falen om deze psychologische mechanismen te bevatten, betekent dat de brutaliteit die we toebrengen en die onszelf op onze beurt wordt aangedaan zal doorgaan in een dodelijke en zelfvernietigende cyclus, zowel in het Midden-Oosten als in de arme stadswijken in de VS.

Om deze vicieuze cirkel te doorbreken, moeten we aan zelfonderzoek doen en het willekeurige geweld een halt toeroepen, dat door onze bezettingen wordt in stand gehouden.

Deze moorden zullen pas stoppen als we aanvaarden dat wij zelf de moordenaars zijn.

Chris Hedges

Chris Hedges heeft een wekelijkse column bij Truthdig. Hij schreef twaalf boeken waaronder de bestseller Days of Destruction, Days of Revolt (2012) samen met cartoonist Joe Sacco. Hedges was 15 jaar buitenlands correspondent voor The New York Times in Centraal-Amerika, het Midden-Oosten en de Balkan. Hij werkte ook voor The Christian Science Monitor, National Public Radio (de Amerikaanse openbare radio-omroep) en de Texaanse krant The Dallas Morning News. How the Brutalized become Brutal verscheen op 24 augustus bij Truthdig en werd vertaald door Lode Vanoost. 

Bronnen voor het artikel:

• James Foley ‘never cracked’ amid ISIS brutality, says French fellow hostage who partly IDs killer
• Executions in Gaza Are a Warning to Spies
• Chaim Engel’s Testimony in The Holocaust Encyclopedia
• What is The Sobibor Camp?
• Jesse Glenn Gray
• The Men Who Pulled the Triggers
• Stanley Milgram Biography
• In Love With Duras