Hoe evolueert de islam in Europa?
Opinie, Opinie, Het islamdebat -

Hoe evolueert de islam in Europa?

De verkiezingshype, eerst in Nederland en dan in België, zou ons kunnen doen vergeten dat er ook nog andere belangrijke onderwerpen zijn die enige aandacht verdienen. De evolutie van de grote islamitische stromingen in continentaal West-Europa bijvoorbeeld.

donderdag 24 juni 2010 17:46
Spread the love

De islamofobe ontwikkelingen in Nederland (met de PVV van Geert Wilders), maar ook de nogal weinig transparante wijze waarop bij ons in België het dossier van de Executieve van de Moslims behandeld wordt, moeten ons aanzetten om grondig na te denken over wat er eigenlijk aan de hand is bij de grote islamitische stromingen in continentaal West-Europa. Hier volgt een poging.

Bij het bekijken van deze materie dringen twee vragen zich op:
1. Wat moeten onze overheden doen met de houding en bemoeienissen van de overheden uit de landen van herkomst?
2. Welke houding moeten onze overheden aannemen tegenover de transnationale stromingen die zich duidelijk in de Europese islam aan het ontwikkelen zijn?

De houding van de landen van herkomst

Er zijn drie redenen waarom de landen van herkomst zich blijven interesseren voor de godsdienstbeleving van hun islamitische medeburgers in het buitenland:
1. ze oordelen dat deze mensen nog altijd de nationaliteit van het land van herkomst hebben (op basis van de dubbele nationaliteit) en dat dit hun het recht geeft om er nog mee bezig te zijn;
2. ze weten graag wat zich op vlak van islam in het buitenland afspeelt omdat dit invloed zou kunnen hebben in het moederland (bijvoorbeeld fundamentalisme),
3. ze gaan ervan uit dat de godsdienst een emotionele band kan helpen onderhouden tussen de migrant en zijn moederland, en dat dit de financiële transfers naar het moederland ten goede komt.

Wanneer een land van aankomst niet echt klaar ziet in het islamdossier en het de overheden in het land van herkomst als een waarborg ziet om het fundamentalisme buiten te houden, zullen de overheden zich er minder verzetten tegen de invloed van overheden uit het moederland op vlak van de islam. Dat is wat in België recent gebeurd is, denk ik, bij de discussie over de toekomst van de Executieve van de moslims.

Transnationale ontwikkelingen

De ontwikkelingen lijken me de volgende te zijn.

 – Er is ongetwijfeld een seculiere, culturele islam in ontwikkeling, met woordvoerders als Rachied Benzine in Frankrijk. Een islam van intelligentsia en jonge mensen die een seculier discours uitbouwen. Deze strekking is vooral bij Marokkaanse jongeren verspreid, maar lijkt me niet dominant aanwezig in onze steden.

 – Daarnaast is er een interconfessioneel, door de islam geïnspireerde, pluraal-seculiere en onderwijsgerichte strekking, die aansluit bij het gedachtegoed van de in de VS levende Turkse denker Fethullah Gülen, die de leer van Saïd Nurçu moderniseerde. Deze strekking vind je vooral bij Turkse jonge intelligentsia. Zij engageren zich heel sterk voor educatieve initiatieven, zoals de Lucernascholen bij ons. Deze strekking wint aan belang, maar situeert zich bij ons bijna exclusief in Turkse middens.

 – Als derde stroming is er een reformistische islam, in de lijn van Tareq Ramadan, waarbij men de huidige Tareq Ramadan mag zien als iemand die zich aansluit bij de traditie van Muhammad Abdu, een Egyptische reformist uit het begin van de 20ste eeuw. Deze stroming is in ons land sterk aanwezig bij tweede en derde generatie allochtonen van Maghrebijnse herkomst.

 – Een vierde stroming gaat uit van een “umma”-gedachtegoed (dit wil zeggen: de idee van een islamitische transnationale geloofsgemeenschap), dat zich optimaal wil inpassen in een Westers juridisch kader. Je kunt dit terugvinden bij de Turkse Milli Görüs.

 – Tenslotte is er een meer salafistische, zogenaamd traditioneel orthodoxe stroming die zich echt wel probeert af te sluiten voor al wat Westers is. (Dit zijn de middens waar men wel eens de “niqab” vindt.)

Hoe in te schatten?

De eerste twee stromingen (Rachied Benzine en Fethullah Gülen) zijn duidelijk pluralistisch, seculier en inclusief geëngageerd, dit wil zeggen dat ze niet willen uitsluiten.

De strekkingen van Ramadan en van de Milli Görüs lijken me minder intrinsiek pluralistisch ingesteld, maar ze zetten zich daarom nog niet af tegen het Westen. Ze zijn echter assertiever in de bevestiging van hun islamiciteit in een laïcale (nvdr: gescheiden van de kerk), publieke zone.

De vijfde stroming (eigenlijk op zijn beurt ook een cluster van stromingen) is islamistisch, en varieert van passief tot actief militant. Ze tracht zo maximaal mogelijk uitdrukking te geven aan een islamitische zone, met sharia rechtsregels, zéker intern, maar soms wellicht ook in de publieke sfeer. (Belgium4Islam is daar een van de strekkingen onder.)

Mogelijke antwoorden

Zoals in het begin aangegeven zijn er twee vragen die een antwoord verdienen.

1. Welke relaties bouwen we best op met de landen van herkomst in deze materie?

Vermoedelijk moeten we ons hoeden voor kortetermijndenken. Zonder de landen van herkomst volledig uit het debat te verwijderen (wat trouwens niet realistisch zou zijn),is het wel belangrijk dat zowel het signaal als de structuur bij de samenstelling van een vertegenwoordiging van de islam bij ons, te kennen zouden geven dat deze islam geen islam van de ambassades meer kan zijn. Momenteel is dit in de Belgische situatie absoluut niet duidelijk.

2. Hoe stellen we ons best op tegenover de transnationale stromingen?

De meest foute benadering lijkt me te zijn om de houding tegenover de vijf belangrijke stromingen in te vullen en te laten afhangen van de appreciatie die men heeft van het salafisme. Wie dit doet, laat een compleet veld van kansen onbenut.

Mijns inziens zijn de vier eerste stromingen allevier potentieel valabele gesprekspartners… De vijfde moet niet “verdoemd” worden, maar kan bezwaarlijk als een valabele gesprekspartner behandeld worden. Maar het betekent dan wel dat het gesprek met de eerste vier genoemde partners ernstiger mag verlopen dan tot op heden het geval is.

Onnodig te zeggen dat een beleid dat vooral vanuit islamofobie vertrekt, of dat dit thema vanuit een gebrek aan interesse of een gebrek aan kennis links laat liggen, een enorm tijdverlies betekent.

take down
the paywall
steun ons nu!