L.S,
Na mijn voor de westerse wereld en democratieën erg-, zeg maar radicaal-kritische essay geschreven op 1 november, was het uitkijken naar het eerstvolgende stukje van Mia Doornaert. De lectuur van het stukje van de opiniemaker van 28 oktober had mijn Inspiratie doen opvonken. Donderdag 5 november is mevrouw Doornaert aan het woord geweest (De Standaard, p. 35). Titel: “Niet minder, maar meer Democratie”.
Ik lees er behartenswaardige, essentiële feiten en waarden, regelingen eigen aan ‘onze’ democratie. Zoals de Scheiding der Machten, de Rechtszekerheid, het respect voor de menselijke Persoon. Dat laatste lijkt me evenwel in vele gevallen uitgehold in het echte leven, niet alleen voor moeders zonder man, cultuurwerkers, en tot voor kort zorgverstrekkers. Ik denk vooral aan kinderen ook, ik kom erop terug, maar ook het respect voor elke Belg en vooral haar longen is zwaar verwaarloosd, cfr. Infra. Ik begrijp verder goed het pleidooi over het gevaar van teveel democratie in de context van referenda en de druk op politici door al te frequente verkiezingen, (en de nieuwe druk vanuit Sociale Media!) zodat politici nog moeilijk tot lange termijn beleid komen.
Inderdaad hier wringt de schoen, maar ook juist anders. Doornaert gaat in tegen de wens van jonge betogers voor natuur, Planeet en klimaat om sneller te handelen in deze zaken die de Tanker betreffen en waar al veel mijlen zijn afgelegd in verboden, gevaarlijke richting. “Een vaste hand aan het roer”, dat ideaal mag ons niet verleiden lees ik tussen de regels. In onze kring van Groene Denkers, AardeWerk, dachten wij aan de hand van het oeuvre van de grote groene filosoof Murray Bookchin onder andere, samen met eco-filosoof Ullrich Melle al dertig jaar geleden na over de vraag of de eco-catastrofe te vermijden valt zonder strenge leiding in het beleid, hetgeen in vaktermen “eco-fascisme” heet. Het is uiteraard een dilemma, een delicate en complexe vraag.
Een zwak punt in de column lijkt mij verder de op het eerste gezicht verstandig klinkende vraag en oproep:”Waar wordt dat waardebesef nog bijgebracht?” (Over de grote waarde van Rechtszekerheid, scheiding der machten en respect voor de mens). “Hoeveel scholen, hoeveel leraars houden jongeren nog voor hoeveel geluk ze hebben in een maatschappij van vrijheid te leven?” werpt de journaliste op. & “Wie durft nog zeggen dat rechten ook plichten inhouden, dat vrijheid ook verantwoordelijkheid inhoudt?” Daar schuilt ongetwijfeld waarheid in.
Echter, misschien is het toch zinvol de vraag om.te keren: waarom moet zorg voor en trots op onze maatschappij met inzet van schoolse leerkrachten aan onze jongeren worden bijgebracht? Ingelepeld. Mij bereikt al decennia informatie dat in heel wat niet-Westerse culturen (voor zover die nog bestaan vandaag) de jongeren geen harde kritiek leveren op het bestaande maatschappijmodel en op de (voor)ouders. Wellicht toch ook juist omdat ze happy zijn, met goed gevuld hart. Dit geldt, zoals antropologen weten, voor sub-Sahara Afrika. En voor de traditionele Inuit en inheemse volkeren in Zuid Amerika, enzovoort. Vrienden uit Nigeria die (tijdelijk) in Leuven waren aanbeland en in groep naar het tv-journaal keken in mijn aanwezigheid, drukten fel hun verbijstering uit: hoe onze media danig inzetten op het aan de schandpaal nagelen van eigen overheden en eigen maatschappij. We krijgen om zeven uur inderdaad vaak geen breed en representatief “nieuws’, maar een aaneenschakeling van alle mogelijke rampen, tot gevaar aanleiding gevende toestanden, mistoestanden, misbruiken, bedrog, wantoestanden enzovoort. Vooruitgang in de wetenschappen? Zo goed als nooit is dit een nieuws item. Nieuwe technologie: zeer zelden. Nieuwe filosofische inzichten die de zin van het leven in hedendaagse context beter kaderen: nooit gezien. Het is in het circuit een bekend feit, een publiek geheim, dat tienduizenden medeburgers vaak jaren afhaken, geen nieuws meer bekijken, omdat het hen grondig deprimeert.
Hier zie ik persoonlijk nog eens een lakmoesproef die aantoont dat ons model (ongemerkt) veel levensvreugde en levenslust, veel vermogen tot voldoening en tevredenheid ook, ontsteelt aan zijn leden.
Deze macro analyse en de retorische vraag van Doornaert over het gebrek aan leden van onze samenleving die ervan de verdediging opnemen, het doet mij overigens denken aan een micro universum: waarom overladen veel ouders hun kinderen met dure geschenken?… en vrezen/weten zij toch vaak dat zij het respect noch de liefde van hun kroost gaan winnen? Misschien is er een groot verband met de getuigenissen van jonge moeders die de laatste decennia vrij massaal hun babies en iets oudere doetjes voor dag en dauw bij de opvangmoeders en crèche afgeven “Ondanks de verscheurende, verschrikkelijke pijn in mijn hart, ondanks mijn wrede gewetensnood!…”
De parallel tussen de spanningen in het ene en het andere universum lijkt mij sterk, een dikke kabel.
Ook niet zomaar een analogie, maar een Homologie hebben we dan ook hier: dezelfde mechanismen zijn aan het werk, met gelijkaardige resultaten.
Ongelofelijk en ook lichtjes grotesk komt op mij over hoe de oude journaliste het vingertje heft om te waarschuwen dat alle jongeren en activisten de regeltjes moeten volgen. Dat ‘we’ het spijbelen niet kunnen goedkeuren. Mijn coach, Geert, die ik nodig had na een bijzonder rijke jeugd, ook godzijdank doorspekt met niet zeer licht traumatiserende ervaringen, zegde mij ooit woorden die mij veel diepzinniger en waarachtiger lijken:
“Regels zijn er om te doorbreken.Wetten, die mag je niet overtreden!”
In mijn ogen is deze actie, die in werkelijkheid zonder meer is uitgegroeid na te zijn gestart in Mortsel en omstreken, tot wereldwijde, planeet-wijde betogingen waaraan zowat zeven miljoen tijdgenoten deelnemen, een absoluut historisch feit, meer dan gerechtvaardigd geweest. Zonder de extra “sharp edge” van het wegblijven uit de gewone, geregelde school-lessen, hadden wij (ik reken mij even tot deze jongeren) onze boodschap nooit zoveel doordringende kracht kunnen meegeven. De Wever – Van der Heyden is een genie. Geen girl die in haar Beweging dient afgestopt of belerend benaderd. Vlaanderen toont zich in de banale moeders die deze meid opriepen via sociale media vooral de eigen kamer netjes op orde te houden, maar ook in de high end- columns van la Doornaert van zijn kleinste, meest bekrompen kant. En gewoon niet mee met de tijd, in de zin van: niet groen genoeg.
Kortom, de senior schrijfster blijft voorlopig stekeblind voor de Ecologische problemen en voor hun dodelijk gevaarlijke karakter en de bijhorende urgentie en prioriteit. Als er dus iemand is die de titel verdient Brand(en) ongemoeid te laten en op de brandblussers/klokkenluiders te schieten, zoals het titelmotief in het stukje van 28 oktober, dan is het Mia Doornaert zelve. – Het is grappig en wonderbaar, hoe het zinnetje dat kinderen van vijf jaar in mijn school destijds elkaar toeriepen bij ruzietjes op de speelplaats, nog altijd blijkt op te gaan, mutatis mutandis, in debatten op het hoogste maatschappelijke niveau. “Al wat ge zegt (schrijft) zijt ge zelf!” (Ik geef meteen toe dat ik boven dit mechanisme ook zelf niet altijd sta.)
Radicale kritiek op ons systeem is inderdaad hachelijk, zoals we lezen. “Unmoderate criticism of moderate Society Models is dangerous”.
Vandaag is het echter een halszaak. Absoluut noodzakelijk. Doornaert cirkelt in wezen rond goede maar oudere waarden en heilige huisjes. Zij beweegt te weinig vooruit en omhoog. In onze opinie is het moment wel degelijk daar om “brandhout te maken van de democratische waarden” zoals zij het mooie woorden geeft in het slot. Zoals ik heb gedaan in mijn Allerheiligen-essay. (Intussen hebben een reeks kennissen en intellectuele partners het stuk lovend becommentarieerd, waaronder heel wat personen met een prominente rol in deze samenleving.)
Onze groene kritieken gelden trouwens niet in de eerste plaats de politieke democratie. Als populatie zijn wij vooral destructief bezig als leden van een economie. Als industriële populatie. Als bezige bijtjes. Als vrome gelovigen van een afgod die met kopen en verhandelen te maken heeft. Met oppervlakkig voelen en denken en zijn ook. Met bijziend kijken in een universum dat met zijn grote krachten bezig is schade aan te richten die duizenden jaren zal doorwerken. Ons bestaan is bovendien gekenmerkt door een gedrag dat ik met een neologisme hier graag munt: comfortzucht. Het is voor veel lieden die tot bewustzijn en wat activiteit betreft op kruissnelheid kwamen na de de jaren negentig onbekende wijsheid geworden, wat grootouders en oude ooms ons voorhielden in de jaren zestig en zeventig. Werkelijk tijdloze wijsheden die met de comfortcultuur en de consumptie-boom zijn ondergesneeuwd geraakt. Zoals “je mag je lichaam niet verwekelijken; was je met koud water, ook in de winter”; “Je kunt je geest sterken door je lichaam te stalen”; “Een klus mag en moet soms pijn doen”; “De aanhouder wint: je hoeft niet altijd dadelijk effect te krijgen om door te gaan”; “Kweek geestkracht om beschermd te zijn in moeilijke tijden”; “Houd je ver van lawaaierige en opdringerige mensen, want zij belasten de geest”. “Wees dapper, oefen jouw moed”. “Zet je talenten niet alleen voor eigen gewin in, maar besteed aandacht, energie en zorg aan wie niet mee kunnen”. Vaak zijn deze praktische ethische leefregels en maximes die eeuwenlang meegingen en mensen houvast boden, vervangen geraakt door sterk met commerciële logica besmette waarden! “Koop je gelukkig” is een motto van deze tijd, maar het blijkt minstens gedeeltelijk een flagrante leugen.
Onze wereld snakt toch naar “constructieve deconstructie”?
Onze samenleving en economie, zij loopt, vaart zich vast. In mijn analyse ook juist omdat wij al driekwart eeuw gespaard zijn gebleven van zeer zware crisissen, in tegenstelling tot het normaal van historische gemeenschappen; en juist daardoor is in alle comfort en veiligheid ons de kans ontglipt bepaalde hoognodige grote omvormingen te realiseren. We moeten het herhalen: in het oud-Grieks, in het Nederlands en in het Chinees weten de mensen het: Crisissen zijn gevaar. Maar ook: de Crisis is een Kans.
Met andere woorden: een te groot Bourgeois-gehalte, dat doodt de profetische ziel.
Onze tijd heeft nood aan grote politici. Echter ook aan profetische stemmen.
Mijn indruk is dat dit feit niet voldoende doordringt. Wellicht ook door de onwetendheid, de afkeuring en de gêne die is gegroeid naar het religieuze universum toe.
Driewerf helaas is dit; want het klopt: “Chassez le surnaturel, et il revient par la porte de derrière”. Hoe anders dan door het wegvallen van de traditionele kerk en de traditionele Godsliefde de brede opkomst van immens wantrouwen naar alles en iedereen, autoriteit en goedheid voorop, en van de vele complottheorieën te verklaren?
Wie bij de stelling over de rijkdom van de profetische mens vragen heeft, adviseer ik het gelauwerde boek, de memoir van mijn goede kennis Chris van Camp te bestuderen. De titel is: “De kus van Dabrowski. Hoe het ‘pijnkabinet’ van het onecht kind een schatkamer werd.” Een al te gemakkelijke jeugd en te snelle ingroei in de wereld van de volwassen competitie is geen garantie op mentale diepgang, doorzicht, inzicht of rijkdom. Wel integendeel.
Aanstaande zaterdag is Van Camp te gast bij Katelijne Boon in “De liefhebber” op radio Klara, van 11 uur dertig tot twaalf uur dertig.
Wat het respect voor de mens en zijn gezondheid betreft: lees Nick Meynens “De val van Icarus. Het virus als kantelpunt.” Elk uur sterft een Belg aan luchtvervuiling. Vierentwintig mensen per dag. Bovendien hoor ik net op het radionieuws dat er nu elke dag 200 Belgen sterven aan Covid-19SARS2.
Dit heeft veel te maken met de ongewoon hoge luchtvervuilingsniveaus in onze streken. Dat zelf gevolg is van de liefde voor de bedrijfswagen (en hoge kamertemperaturen in de wintermaanden). Onze longen zijn al vele jaren verzwakt. Jammer toch dat CO, CO2 en zelfs de stikstofverbindingen onzichtbare gassen zijn. Wat niet ziet, niet deert?…
Met dank aan de perverse, verkeerde omgang met de Natuur in de westerse Democratieën.
Nu al een tiental generaties.
Als dat geen klap voor de kop waard is…
–
Vriendelijke herfstgroet,
S. Hublou Solfrian
–
PS. Gisteren waren mijn vrouw en ik te gast in het groene Limburg. Wij beklommen enkele oude terrils bij Waterschei en As. De manier waarop de vreselijke stopzetting van de mijnactiviteit in die regio goed en verstandig is gebeurd, waarbij de reconversie en de betreffende gelden zijn ingezet om de regio aantrekkelijk te maken voor natuurminnende burgers en recreatiegedrag, inclusief archeologisch erfgoed en musea over dit stuk nationale geschiedenis, het kan toch een goed voorbeeld vormen voor ‘de Transitie’ (wég uit Fossiele Brandstoffen en op naar een onschadelijke economie, zonder buitenissige rol voor onafbreekbare plastics en zonder fossiele brandstoffen en zonder levens-vijandige nucleaire stralingsenergie), die ons als wij goed toekijken, werkelijk toelacht?
Nota Bene: rond half november schreef ik een kritiek op de pagina van Bart De Wever. Ik schreef onder meer dat het verwijt dat hij maakte aan de Groenen dat ze te dogmatisch reageerden, wellicht geheel onterecht was, omdat het groene dogma misschien gewoon veel beter is. Ik zegde dat Bart De Wever, de burgemeester van Antwerpen, toch opvalt door geen groen Fingerspitzengefühl te hebben.
Vandaag, op 2 december, gonzen de journaals en de kranten standpunten van het nieuws: Antwerpen heeft beslist voortrekker te worden wat vergroening betreft. De uitstoot moet en zal tegen 2050 zeer sterk dalen. “De industrie en de haven zijn niet in de maatregelen betrokken, maar met dit plan is Antwerpen plots koploper. Vlaanderen dat tot vandaag op de rem ging staan, zal moeten volgen. Dit is een verbazingwekkende ommekeer!”.
Misschien is het geheim om een dergelijk man (met voorouders die erg Duits -gezind hebben gehandeld) te doen marcheren dat je een Duits woord laat inslaan op zijn geest?
Zoals Fingerspitzengefühl.
