Het verwachte actieplan rond de re-integratie van mensen die uitvallen omwille van langdurige ziekte is een feit. De eerste interpretaties hiervan in de media zetten mij als vers gere-integreerde, chronische pijnpatiënt niet meteen aan tot een vreugdedansje, maar als possibilist focus ik graag op wat wel positief klinkt: de roep om een gezondere beeldvorming en het investeren in toegankelijke informatie.
Het plan omvat drie duidelijke doelstellingen: meer langdurig zieken opnieuw aan de slag krijgen door werk te maken van een mentaliteitswijziging, de uitstroom naar werk van arbeidsongeschikten in begeleidingstrajecten verhogen en meer inzetten op preventie, klinkt het in een persbericht op de website van Hilde Crevits.
Die kentering in de mentaliteit moet er volgens onze Vlaamse minister van Werk komen door in de eerste plaats iedereen ervan te overtuigen dat je moet vertrekken vanuit wat mensen wél (nog) kunnen, in plaats van waar ze niet (meer) toe in staat zijn. Het plan van aanpak hiervoor: info- en vormingspakketten. Vergeef me een spontane rol van de oogballen, maar is dat vertrekpunt niet de evidentie zelver wanneer je eender wie – ziek of (nog) gezond – geïntegreerd wil krijgen op de arbeidsmarkt? Krachtgericht, vanuit intrinsieke motivatie en met een realistische kijk op het eigen kunnen?
Wat mij pas echt deed fronsen, was de eerste politieke reactie op dit actieplan: ‘Bij wie aangepast werk door een multidisciplinair team als mogelijk wordt geacht, moet na vijf maanden een verplicht re-integratietraject kunnen worden opgelegd’. Die woorden komen uit de mond van Vlaams Parlementslid Axel Ronse (N-VA), die de memo over een mentaliteitswijziging nog niet gelezen heeft?
(Een andere geluid hoorde ik begin 2020 bij Jan Spooren, toen nog kamerlid voor N-VA, vandaag gouverneur van Vlaams-Brabant:)
Wat kan wel?
Vraag aan mensen uit het veld wat dé basis van een geslaagd re-integratietraject zou moeten zijn, en de kans is groot dat je ‘vrijwilligheid’ als antwoord krijgt (niet te verwarren met vrijwilligerswerk, wat overigens voor heel wat mensen met de stempel ‘arbeidsongeschikt’ een rijke bron van zingeving is). Zo onderstreepte directeur van GTB Vlaanderen Luc Henau tijdens een boeiend rondetafelgesprek, georganiseerd door VDAB, dat ‘de (re-)activering van mensen die door beperkingen of gezondheidsproblemen op inactief staan, binnen een vrijwillig kader moet verlopen waarin engagement leeft om samen – en liefst levensecht rond een tafel – werk op maat te vinden. Het is in die kruisbestuiving dat creativiteit ontstaat.’
Kruisbestuiving, om dat te bekomen heb je toch ook de te re-integreren ‘werkbijen’ nodig? Niemand beter geplaatst om een beeld te schetsen van wat wél (nog) kan. Alleen zie ik momenteel in heel dit actieplan nergens een actieve rol weggegelegd voor de mensen met de mankementen zelf, die in de visienota trouwens structureel herleid worden tot ‘de zieken’ (woorden zijn tekenend, beste beleidsmakers, en mensen zijn veel meer dan de ziekte die ze moeten meeslepen).
De focus lijkt integraal te liggen op het aanprijzen van de VDAB bij de artsen: zowel de behandelende, als de adviserende, als die verbonden aan de bedrijven. Die reclamecampagnes zullen wellicht ook nodig zijn als we in Vlaanderen, zoals het plan van Crevits stelt, in 2023 op jaarbasis aan 10.000 goed draaiende re-integratietrajecten willen geraken. Anno 2021 laat het heersende imago van deze trajecten zich nog dramatisch samenvatten als ‘ontslagmachines’. Niet bepaald motiverend om aan te beginnen, hé?
(Luister naar het pleidooi van Luc Henau over het schrappen van de term arbeidsongeschikt:)
Luie doos?
De beeldvorming bijschaven zou je ook anders kunnen aanpakken. Te beginnen met veel vaker rechtstreeks in dialoog te gaan met wie onder de noemer ‘arbeidsongeschikt’ valt. Laat hen zélf vertellen wat haalbaar zou kunnen zijn en wat nodig is op vlak van omkadering om dat ook effectief te bereiken, zowel op macroniveau als op de werkvloer. Zoals nu vanuit de samenleving vaak gekeken wordt naar de situatie, ligt de verantwoordelijkheid vrij eenzijdig bij het individu met de langdurige problemen: van ‘Die wordt maar niet beter’ naar ‘Is die nog altijd niet terug aan de slag?’ tot ‘Profiteur!’
Alsof zo’n sociaal vangnet effectief comfortabel zou liggen. Lekker de luie doos uithangen, levend van een vervangingsinkomen: #lifegoals.
Stel dat beeld misschien om te beginnen al eens bij, het zou zowaar wonderen kunnen doen voor de bereidwilligheid van de hele maatschappij om de arbeidsmarkt inclusief te maken voor mensen die redelijke aanpassingen nodig hebben om op een gelijkwaardige manier mee te draaien. Maatwerk buiten de muren van maatwerkbedrijven én de mogelijkheid tot het combineren van een inkomen en een uitkering, zonder de angst voor hallucinante belastingbrieven of het verdwijnen van sociale rechten. ‘Werken moet altijd lonen’, klinkt het steevast. De vraag is alleen voor wie?
Doolhof
“Alles hangt af van wat effectief tot de mogelijkheden mag behoren.”
Nog een belofte uit het actieplan: toegankelijke informatie over de mogelijkheden voor mensen met een langdurige ziekte.
Wie ziek is, wordt vaak geconfronteerd met een complexiteit aan administratie en informatie. In het re-integratieverhaal is de dienstverlening voor de zieke vaak nog onvoldoende gekend, waardoor de coaching en vele andere mogelijkheden onderbenut blijven. Daarom komt er een nieuwe communicatiecampagne en een overzichtelijke webpagina waar zowel langdurig zieken als hun naaste omgeving alle informatie overzichtelijk kunnen terugvinden.
Broodnodig, maar ook hier zal alles afhangen van wat effectief tot die mogelijkheden zal mogen behoren. Hoe klein of groot zal de speelruimte zijn waarbinnen mensen met een al dan niet permanente arbeidshandicap op zoek mogen gaan naar werk op maat van hun realiteit? En zal ook de blik van werkgevers en collega’s ‘gevormd’ worden vanuit wat wél kan?
(Lees ook de eerste kanttekeningen die op het niveau van de werkgever gemaakt werden door Bart Moens van de Odisee Hogeschool.)
Meer schrijfsels:
- Coronacrisis zet werkbaar werk (weer) hoog op de agenda
- Manu Keirse en Dirk De Wachter: ‘Stigma’s ga je tegen door kennismaking’
- Wees eens eerlijk: welk imago geef jij adviserende artsen?
