Het gebeurt wel meer dat theatermakers onafhankelijk van elkaar en zonder aanwijsbare redenen geïnspireerd worden door een kunstwerk uit het verleden. Vorig jaar bracht Toneelgroep Amsterdam een theaterversie van ‘Persona’, Ingmar Bergmans film uit 1966. Het jaar ervoor ging het Vlaamse gezelschap Tibaldus en andere hoeren aan de slag met datzelfde scenario in het kader van een festivalletje dat kunstencentrum De Werf (Brugge) jaarlijks opzet voor jonge theatermakers.
Tijdens die voorstelling, door T&AH een ‘voorstudie’ genoemd, werd duidelijk dat ze ‘Persona’ getransformeerd hadden tot een ‘dialoog tussen het spreken en het zwijgen’ en dat de voorstelling nog maar weinig uitstaans had met Bergmans film. De Werf was behoorlijk enthousiast en vroeg Eva Binon, Simon De Winne, Timeau De Keyser en Hans Mortelmans om er een volwaardige productie van te maken. Die ging vrijdagavond in première in De Werf.
Bij het binnenkomen kregen we een brief waarin de makers verduidelijkten dat ze de melodramatische interpretatie van Ingmar Bergmans ‘Persona’ uiteindelijk niet interessant vonden om te ensceneren, dat ze wilden werken rond ‘identiteit’ en vooral dan ‘een identiteit die onder vuur komt te liggen’, ‘rond het troostvolle zwijgen en het zwijgen als uitsluitingsmechanisme’.
Tijdens dat werken, staat er in de brief, werden ze geconfronteerd met enkele vragen: 1) Hoe blijft een situatie, een beeld dat statisch is, boeien voor vijftig minuten? en 2) Hoe werken anekdotiek, formalisme en psychologisch spel samen?
Na het bekijken van ‘Persona, 2013’ is duidelijk dat ze hier geen antwoord op gevonden hebben. Ze waren er in elk geval niet in geslaagd om vijftig minuten te boeien en die samenwerking van anekdotiek, formalisme en psychologisch spel was nauwelijks af te leiden uit wat we te zien kregen.
‘Persona, 2013’ werd gespeeld in een ruimte afgebakend door vier grote witte doeken waarvan het voorste doek doorzichtig was voor het publiek. In ‘Act 1’ kregen we de lege ruimte te zien, terwijl er een pianosonate afgespeeld werd. In ‘Act 2, deel 1’ stak Eva Binon een monoloog af waarin veel anekdotische verhaaltjes zonder pointe verteld werden. Ze bleef de hele tijd op dezelfde plaats staan en werd aangekeken door een zwijgende man die op enkele meters van haar stond. In ‘Act 2, deel 2’ deed ze hetzelfde maar dan vanuit een hoek van de ruimte en toen werd ze aangestaard door vijf zwijgende mannen en vrouwen. In ‘Act 2, deel 3’ deed ze dan weer hetzelfde, maar dan oog in oog met een zwijgende man. De voorstelling werd afgerond met ‘Act 3’: een lege ruimte met pianomuziek.
Dat was het. “We denken dat de eenvoud en de consequente lijn in onze voorstelling de dingen meer toelaten te gebeuren”, lezen we nog in de brief. “We kiezen er daarom voor het beeld niet verder op te smukken.”
In een PS worden nog enkele citaten uit ‘Nameless’ van Beckett aangehaald naast een fragment uit de monoloog die we van Eva Binon te horen kregen. Die monoloog bestond uit een aaneenrijging van (naar mijn gevoel) nutteloze anekdotes uit – vermoedelijk – haar leven, die om onbestemde redenen soms huilerig, soms lacherig verteld werden. Eva Binon sprak een tussentaaltje, meer dialect dan Nederlands, wat door sommigen misschien als ‘sappig’ of ‘authentiek’ ervaren werd. Omdat er in de zaal ook gelachen werd, vermoed ik dat ze soms ook grappig was. Zelf zag ik er de humor niet van in. Toen de voorstelling afgelopen was, bleven de puzzelstukjes verspreid liggen, wellicht omdat de puzzel onoplosbaar is of omdat er geen puzzel is.
De white cube en de enscenering verdoezelden de banaliteit van wat verteld werd, de brief suggereerde dat er toch enige visie achter zat (maar welke?) en de citaten moesten de toeschouwers de indruk geven dat deze jonge theatermakers toch ernstig werk geleverd hadden. Ik had een volstrekt overbodig toneelstuk gezien.
Misselyk
‘Persona, 2013’ van Tibaldus en andere hoeren en KC De Werf wordt nog gespeeld op don. 7 en vrij. 8 maart in CAMPOnieuwpoort te Gent, op don. 18, vrij. 19 en zat. 20 april in Scheld’apen in Antwerpen
