Over precies één week begint in Dakar, Senegal, het 8ste Wereld Sociaal Forum. Het is de tweede keer dat het Forum in Afrika wordt georganiseerd, en het ogenblik had niet beter kunnen vallen. Precies nu er in Tunesië en in Egypte opstanden bezig zijn die duidelijk aantonen dat ook in Afrika de boodschap goed is aangekomen en perfect werd begrepen: een andere wereld is mogelijk, en wij zullen die andere wereld maken.
Hiermee wil niet gezegd zijn dat het in Noord-Afrika en elders alleen maar de goede kant kan opgaan. Het resultaat van de opstanden ligt allesbehalve vast, maar het is wel duidelijk dat de volken hun stem laten horen, protesteren tegen de toenemende onrechtvaardigheid en pleiten voor meer vrijheid en democratie. Het is verleidelijk te denken – hoewel het zeer waarschijnlijk juist is – dat de andersmondialiseringsbeweging hier een aardig steentje heeft toe bijgedragen. Het Sociaal Forum van de Maghreblanden is al enkele jaren bijzonder actief, hoewel er tot nog toe alleen in Marokko internationaal kon worden vergaderd. Maar op elke bijeenkomst is de internationale aanwezigheid wel belangrijker, met delegaties uit alle Maghreb en Masjreklanden. Afgelopen maand oktober werd het Wereld Onderwijsforum trouwens in Ramallah, Palestina gehouden.
Het entoesiasme voor Dakar is bijzonder groot. Er worden tussen de 30 en de 50.000 deelnemers verwacht, er zijn meer dan 700 workshops gepland, er is een speciale dag gewijd aan Afrika en zijn diaspora, en er zijn twee dagen met vergaderingen die zullen zoeken naar convergenties tussen de vele bewegingen. Er komen vanuit België een kleine honderd deelnemers, vanuit Frankrijk ongeveer vijfhonderd.
Nog voor het forum begint en dus vanaf deze week zijn er verschillende bijeenkomsten, zoals een conferentie over een universele sociale bescherming, het forum van de bevrijdingstheologie, een migrantenforum, een parlementair en een syndicaal forum, een conferentie over wetenschap en democratie, en zo meer.
De dynamiek van de beweging – die sommigen zo graag voor dood verklaren – is bijzonder groot gebleken in 2010. In dit jaar zonder Wereldforum werden meer dan 40 regionale en thematische fora georganiseerd, waarvan de meesten een groot succes waren.
Het klopt dat het in Europa iets minder goed gesteld is met de beweging. De linkerzijde zit hier duidelijk in een crisis en houdt zich nog te graag bezig met het aanvallen van partners die bondgenoten zouden moeten zijn. Zoeken naar convergenties is niet het sterkste punt van bewegingen die vaak nog strak vasthouden aan de orthodoxe marxistische leer. Nochtans zou de huidige systeemcrisis – volgens velen een beschavingscrisis – moeten leren dat de oplossingen niet meer in de oude simpele recepten van het socialisme liggen. Dat we uit het kapitalisme moeten is duidelijk, maar even duidelijk is dat we ook uit de produktie- en groeilogica moeten komen, dat de economie een middel en geen doel meer kan zijn, dat democratie en mensenrechten wel degelijk nuttige instrumenten zijn en vooral, dat naar een andere relatie tussen mens en natuur zal moeten gezocht worden.
Die beschavingscrisis zal, naast de dynamiek van het huidige Afrika met zijn diaspora, het belangrijkste agendapunt worden. Want er zijn nog veel verschillende interpretaties en nog veel onbeantwoorde vragen. De rol van wat het ‘eurocentrisme’ wordt genoemd en van de moderniteit staat hierbij centraal. Voor ons, Europeanen, die meer en meer met de vinger worden gewezen wegens ons koloniaal verleden en ons hard neoliberaal handelsbeleid, komt het erop aan het kaf van het koren te scheiden. Niet de oorsprong van de ideeën bepaalt de kwaliteit ervan – zijn de Tunesiërs en de Egyptenaren niet precies de moderniteit in de praktijk aan het brengen? – maar wel het emancipatorisch karakter ervan. De moderniteit moet niet veroordeeld worden omdat ze uit Europa komt en voor een stuk het koloniseringsproces heeft begeleid, maar omdat ze o.m. door dat koloniseringsproces werd geperverteerd. Bevrijding en emancipatie blijven geweldig mobiliserende krachten die tot vandaag verdedigd moeten worden.
Voor veel Europese bewegingen liggen deze discussies soms erg moeilijk. En juist daarom is het zo belangrijk dat we leren samenwerken, dat we beseffen dat verandering nodig is en dat we daar niet vanuit onze kleine kapelletjes kunnen toe komen. Pijnpunten zijn er om aangepakt te worden.
Met de Dakar ‘extended’ formule zullen honderden activiteiten georganiseerd worden met videoconferenties tussen Dakar en andere plekken op de wereld. Niemand mag immers uitgesloten worden van participatie. Wie niet in Dakar kan zijn, kan zo wel contact hebben met bewegingen van over de hele wereld. En juist dat is bijzonder leerzaam, te kunnen praten met dalits uit Indië, met een boerenbeweging uit Peru, met een vrouwencoöperatie uit Mali, met inheemsen uit Ecuador. Het is dank zij deze contacten dat mensen leren begrijpen dat alle volken, overal ter wereld, met precies dezelfde problemen zitten, met onrechtvaardige machtsstructuren moeten afrekenen, en overal ter wereld ook hun eigen stem laten horen, hun eigen macht laten zien.
Dat is en blijft de belangrijkste boodschap van het Forum: een andere wereld is mogelijk. Die andere wereld is dringend nodig, en dat is wat we ook dit keer willen laten horen.