Aan de perikelen tussen Rusland en Oekraïne gaat de massamoord op demonstranten en politie op Maidan Nezalezhnosti, het Onafhankelijkheidsplein in de Oekraïense hoofdstad Kiev, vooraf. VRT-journalist Jan Balliauw schrijft over de gebeurtenissen, maar zwijgt over onderzoek naar de échte toedracht. Daarmee faalt de Vlaamse publieke omroep in haar maatschappelijke opdracht.1
In 2013, ruim vier jaar na zijn aantreden als president van Amerika, speelde Barack Obama nog altijd niet de eerste viool over het buitenlands beleid van het machtigste land ter wereld. Om zijn beloofde Change van de grond te krijgen, probeerde hij de oppositie te paaien met benoemingen van de Republikein Robert Gates op Defensie en haviken als Hillary Clinton en Victoria Nuland op Buitenlandse Zaken. Nuland werd als onderminister o.a. verantwoordelijk voor Oekraïne. In 2014 was zij het die uitvoering gaf aan de blauwdruk voor regime change in Oekraïne, de omverwerping van de democratisch verkozen pro-Russische president Yanukovych. Herinner u het onderschepte fuck-the-EU-telefoongesprek tussen haar en Geoffrey Pyatt, de Amerikaanse ambassadeur in Oekraïne.
De Amerikanen, die $5 miljard hadden geïnvesteerd in het regime-change-project, zagen Oekraïne in het westerse kamp als tussenstation op weg naar de hoofdprijs: de omverwerping van Poetin. Toen Yanukovych in de bieding om economische hulp tussen de EU en Rusland koos voor het betere Russische voorstel, en Washington zijn investering in rook zag opgaan, lieten Nuland en de oorlogszuchtige senator John McCain de volksprotesten infiltreren met neonazi-milities. Op 20 februari 2014 openden scherpschutters uit neonazi-kringen het vuur, de betogingen liepen uit de hand, met een 100-tal dodelijke slachtoffers tot gevolg. Toen geheel volgens het draaiboek de milities regeringsgebouwen hadden bezet, was de coup geslaagd. Voor het eerst sinds de Tweede Wereldoorlog trad in een Europees land een regering aan met nazi’s op sleutelposities.
Geen woord over de neonazi-milities
Deze essentiële feiten lezen we niet in de long-read-analyse van Jan Balliauw van 20 februari 2019. Die vat de feiten koeltjes samen als “een kantelpunt in de recente Europese geschiedenis”. Balliauw is als Oost-Europa-expert in dienst van vrtNWS, de nieuwsdienst van de Vlaamse openbare omroep, die zich afficheert als “betrouwbaar, helder en prikkelend”. Balliauw doet die missieverklaring weinig eer aan. Helder is zijn stuk zeker, maar niet prikkelend en al zeker niet betrouwbaar. Hij zat tijdens het bloedbad op de eerste rij, meldt dat “de ene na de andere demonstrant” wordt geveld door scherpschutters, maar houdt het bij “politieagenten die schieten op de ongewapende betogers”. Geen woord over de neonazi-milities van John McCain.
Balliauw besluit zijn long-read-analyse met een oproep tot “een echt onafhankelijk onderzoek … naar de gebeurtenissen op Maidan”. Daarmee toont hij zich een pover onderzoeksjournalist. Hij heeft “zelf gezien dat de politie die ochtend zich terugtrok”. Toen hij getuigenissen, die zeggen dat demonstranten met jachtgeweren hebben geschoten op politie, in 2015 voorlegde aan parlementsvoorzitter en “voormalig militaire commandant van Maidan” Paroebij, kreeg hij zoals was te voorzien nul op het rekest. Andriy Parubiy is immers medeoprichter van de fascistische Nationaal-Socialistische partij, die zich later omdoopte tot Svoboda. Balliauw nam de ongeloofwaardige reactie van de parlementsvoorzitter zonder enige kanttekening op in zijn verslag: een “derde partij” zou bij het bloedbad zijn betrokken, meer bepaald Russische speciale eenheden.
Verwijtbaar
Dat Balliauw consequent zwijgt over de neonazi-milities van John McCain is verwijtbaar. Daarmee is zijn verslaggeving onbetrouwbaar. Hij moet weten dat er naar de werkelijke toedracht wetenschappelijk onderzoek is verricht, waarvan het resultaat sinds mei 2017 vastligt in peer-reviewed papers. Al wat Balliauw in zijn analyse van 12 december 2021 nog over het Maidan-bloedbad te berde brengt is: “In 2014 … was er op Maidan weer hardnekkig verzet tegen de ditmaal legitiem verkozen Janoekovitsj. Hij had onder grote druk van Rusland op het laatste moment een verregaand samenwerkingsakkoord met de EU opgeblazen. De Oekraïners kwamen op straat omdat ze de welig tierende corruptie in Oekraïne beu waren en soelaas hadden verwacht van die nauwe samenwerking met de EU”.
Balliauw koppelde zijn oproep tot een onderzoek naar Maidan aan de geloofwaardigheid van de EU. “Een gebeurtenis die zulke ingrijpende gevolgen heeft gehad, kan moeilijk in de nevelen van de geschiedenis blijven hangen”. Maar voor een journalist die feiten verzwijgt is die uitleg hypocriet. Balliauws berichtgeving mag dan onbetrouwbaar zijn, zijn VRT-collega Jens Franssen publiceert regelrechte verzinsels2 en maakt zich schuldig aan tendentieuze berichtgeving3, o.a. over de inzet van chemische wapens destijds in Syrië. Men kan natuurlijk een klacht indienen bij vrtNWS-nieuwsombudsman Tim Pauwels, maar net als wetenschappers die als opiniemaker optreden, kunnen (ex-)journalisten slecht tegen kritiek. In zijn bericht over “goeie kritiek op het coronabeleid” ging Pauwels gewoon niet in op de vraag waarom de overheid niet snel in gang schoot.4
Onderzoek van Katchanovski
In de periode 3-8 augustus 2021 presenteerde de in Oekraïne geboren Canadese UOttawa-professor Ivan Katchanovski zijn peer reviewed paper ‘The Maidan Massacre in Ukraine: Revelations from Trials and Investigation’5. Eerdere versies presenteerde hij in New York (4-6 mei 2017), Boston (29 augustus – 2 september 2018), Uppsala (13-14 september 2018), en virtuele presentaties in de periodes 5-8 en 14-15 november 2020. De vraagstelling was samengevat: wie was verantwoordelijk voor de massamoord op Maidan? Bij de VRT wordt een journalist als Jan Balliauw omringd door een legertje researchers. Het lijkt dan ook uitgesloten dat de VRT geen weet had van het onderzoek van Katchanovski.
In een reactie zegt Balliauw dat “het officiële onderzoek” weinig heeft opgeleverd en “privé-initiatieven” niet volstaan, vandaar zijn oproep tot “een internationaal onderzoek”. Of hij nu al of niet op de hoogte is van de paper van Ivan Katchanovski, in beide gevallen is dat laakbaar. Hij wijst op het door het Westen gesteunde akkoord over machtsoverdracht, en stelt dat Janoekovitsj is gevlucht omdat hij twijfelde aan de steun van zijn veiligheidsdiensten. Vriend en vijand zegt echter dat het Westen weigerde druk op de oppositie uit te oefenen om dat akkoord uit te voeren. En Andriy Parubiy zou in 2014 geen lid meer zijn van Svoboda. Maar betekent dat dat hij genezen was van zijn fascistische opvattingen en voor een Westerse journalist een betrouwbare bron was?
De massamoord op de demonstranten en de politie tijdens de massale Maidan-protesten in februari 2014 droeg bij tot de omverwerping van de regering en uiteindelijk tot het uitbreken van de burgeroorlog in Donbas, Russische militaire interventies op de Krim en in Donbas, de Russische annexatie van de Krim, en een internationaal conflict tussen het Westen en Rusland dat militaire proporties dreigt te krijgen. Waarom zwijgt onze openbare omroep over het Katchanovski-onderzoek? Het antwoord op deze vraag komt, tezamen met een gedetailleerde analyse van de Katchanovski-paper, aan de orde in een volgend artikel.
1 De Beheersovereenkomst 2021-2025 van de VRT vermeldt o.a. dat “de publieke omroep een unieke rol [moet] spelen door … haar maatschappelijke en breed-educatieve opdracht voorop te stellen [en] correcte informatie en duiding aan te bieden in de strijd tegen desinformatie”. Hoewel de VRT-redactie in theorie onafhankelijk is, moet men bedenken dat de twaalf leden van de Raad van Bestuur van onze openbare omroep politieke mandatarissen zijn, aangewezen door de Vlaamse Regering in functie van het aantal zetels van de fracties in het Vlaams Parlement.
2 Terwijl de fact-finding missie van de OPCW, de Organisatie voor het Verbod op Chemische Wapens in Den Haag, rond het incident in Khan Shaykhun (Syrië) op 4 april 2017, waar chemische wapens zouden zijn gebruikt, slechts spreekt van de site of the incident, rapporteert Franssen ongegeneerd “bominslag”, onder verwijzing naar een anonieme bron, die “met aan zekerheid grenzende zekerheid” wist dat Assad de schuldige was.
3 Franssen laat zich leiden door informatie van Bellingcat: “Elliot Higgins van Bellingcat is werkelijk autoriteit. Interviewde de man 3 jaar geleden over Mh-19. Gun jezelf paar uur op deze kritische open source. Lees bv Mh19 dossier. Met details. Zo ook artikels met alle detail foto’s over vorige chem wapens in Syrië. Veel leesplezier.” Het Bellingcat research-collectief was op dat moment al lang en breed afdoende ontmaskerd als propaganda-instrument van Westerse mogendheden.
4 Onmiddellijk na verschijning van dit artikel dien ik een klacht in bij de nieuwsombudsman, met het verzoek zijn uitspraak, tezamen met (citaten uit) dit artikel, te publiceren op vrtnws.be, niet via een individueel antwoord rechtstreeks aan mij.
5 Het Maidan-bloedbad in Oekraïne: onthullingen uit het gerechtelijk onderzoek en experimenten.
*****
UPDATE 31 januari 2022
VRT-Ombudsman Tim Pauwels reageerde 31 januari 10:21 met een omstandige e-mail. Samengevat:
“De redactie werkt autonoom, heeft geen “plicht tot publiceren”. Zelfs een duidend artikel is nooit volledig. De redactie heeft de plicht de betrouwbaarheid van bronnen in te schatten, maar heeft het recht zich daarin te vergissen. Klagers trekken vaak verregaande conclusies uit één publicatie, zoals die van Katchanovski, maar er zijn misschien ook andere wetenschappelijke publicaties. Balliauw geeft blijk oog te hebben voor het Russische standpunt, hij trekt niet zo maar de kaart van de Oekraïense machthebbers. Ik kan hem niet veroordelen op basis van partijdigheid, en evenmin een inbreuk vaststellen op het redactiestatuut”.
Het is een reactie waar ik mij niet bij kan neerleggen. Pauwels bagatelliseert de peer reviewed paper van Katchanovski. Dat is niet zomaar een een artikel, maar een gedetailleerde analyse van het onderzoek van de Oekraïense regering. Balliauw noemt dat “het officiële onderzoek” dat weinig heeft opgeleverd, en duidt de analyse van Katchanovski blijkbaar als een “privé-initiatief” dat niet volstaat. Ik heb mijn klacht dus voorgelegd aan de Raad voor de Journalistiek.
UPDATE 3 februari 2022
Om ontvankelijk te zijn, moet een klacht bij de Raad voor de Journalistiek (RvdJ) het persoonlijke belang van de klager aantonen. Ik heb toegelicht dat de berichtgeving van Jan Balliauw bijdraagt aan een misvormd beeld in het Westen van hetgeen is gebeurd in Oekraïne in 2014, deze mijn publicaties in de wielen rijdt en de auteur in de sociale media twijfel zaait over mijn geloofwaardigheid en goede trouw. De secretaris-generaal (S-G) zal de RvdJ nu eerst een uitspraak vragen over de ontvankelijkheid van mijn klacht. Is die positief, dan wordt de VRT en Jan Balliauw om een reactie gevraagd. De S-G is tevens ombudsman. In die hoedanigheid zal hij eerst nagaan of een minnelijke regeling tussen partijen mogelijk is. Lukt dat niet, dan doet de RvdJ uitspraak en wordt deze gepubliceerd.
UPDATE 11 februari 2022
De Raad voor de Journalistiek heeft op zijn bijeenkomst van 10 februari 2022 mijn klacht tegen VRTNWS.be en journalist Jan Balliauw besproken. De Raad heeft de klacht onontvankelijk verklaard wegens gebrek aan persoonlijk belang. De Raad zal de klacht dus niet verder behandelen.
