De recente aanslagen in Parijs getuigen van de tragische mentale en spirituele afstand tussen salafisten die onze waarden als kwaadaardig beschouwen, mede door onze invasies in islamlanden, en wij die ons verbouwereerd afvragen waarom die wrede islamisten onze leefwijze zo haten.
Is precies de huidige afkeer voor de hogere instroom van migranten niet tekenend voor een globaal te welvarende maatschappij die geen rekening houdt met de schandalige kloof tussen arm en rijk? De cyclus van welvaart vraagt altijd om meer. Mensenrechten verliezen hun universele betekenis zodra ze verworven zijn. Mensenplichten hebben zelf geen Universele Verklaring. Morele referenties gaan stuk, burgers worden elkaars vreemdeling. Solidaire burgers worden aanzien als naïevelingen. Het comfort wordt massadenken. Denkers worden marginalen.
We leven onbewust in een dictatuur van politieke correctheid en maatschappelijke dwang. Het gelaat of de blik van ‘de andere’ is een vreemde ervaring geworden, het scherm van de tablet en de smartphone zijn veiliger. Een migrant wordt meteen verdacht. Ik verheerlijk noch verduivel de migranten, maar vergeet niet dat de cumul van oorlog, vernedering, gebrek aan bestaansmiddelen, EU-muren beklimmen, bij onze burger reeds meerdere burn-outs zou veroorzaakt hebben. Voeg daar nog de verveling bij in een opvangcentrum en de maat wordt vol. Verlies aan zelfwaarde en agressiviteit zijn de gevolgen en dit is universeel. We zitten meer dan in een economisch-financiële crisis in een ‘Grote Spirituele Depressie’. Relocatie van 160.000 oorlogsvluchtelingen over alle EU lidstaten betekent 3,5 % van alle vluchtelingen uit Syrië. Libanon is in crisis, 40% zijn vluchtelingen, wij niet. Als we in België 30.000 asielzoekers opnemen, staat dit gelijk aan 3 vluchtelingen per 10.000 inwoners.
Het debat moet dus verruimd worden, want onze maatschappij is irreversibel aan een nieuw tijdperk begonnen. Ik zie in de acutere toename van migranten een tweetal tegengestelde visies:
– De eerste betreft opener versus geslotener grenzen, kosmopolitisme versus identarisme. ‘We kunnen niet al de miserie van de wereld op ons nemen’ luidt de volksuitspraak. Zij die dit uitspreken nemen meestal geen enkele miserie op zich!
Vanuit ethisch en juridisch perspectief is gastvrijheid zowel een universeel mensenrecht als mensenplicht. Vanuit filosofisch standpunt een confrontatie in de spiegel van een ‘Andere’. Daaraan tornen getuigt van het mentaal banaliseren van menselijke fundamenten. Want grenzen sluiten of niet, migratie is van alle tijden. Goederen en geld laten we wereldwijd circuleren, maar mensen in gevaar of in miserie opnemen kan niet, tenzij ze goed kunnen voetballen of muziek spelen.
Wat is trouwens een grens? Als humanitair heb ik clandestien of legaal honderden grenzen overgestoken, heb paspoorten vol visa’s, om te besluiten dat grenzen niet alleen berusten op foute interpretaties van de reële verdeling van volkeren en ethniën, maar ook psychologisch de oplossing van conflicten bemoeilijken. En mocht de EU dan toch haar grenzen breder openzetten zullen de vluchtelingen niet botsen op een tweede grens, met name discriminatie in integratie, huisvesting en tewerkstelling?
Want helaas zijn wij mentaal en organisatorisch niet voorbereid om meer mensen op te vangen dan het aantal beschikbare opvangcentra. Nu heeft geen politieke kat een migratieplan klaar op lange termijn. Zo wordt een opener grenzenbeleid natuurlijk een politiek incorrecte stelling. Want gastvrij zijn vergt inspanning, creativiteit, visie en organisatie op alle niveaus, gaande van gemengde huisvesting om ghetto’s te vermijden, tot de opening van de job- en opleidingsmarkt, de breed verspreide taalopleidingen, én de individuele contactname tussen autochtoon en allochtoon. Zo kunnen we evolueren van het multi-cultureel naast elkaar leven naar eilandjes van inter-cultureel samenleven.
Ik voel mij trouwens duizendmaal meer burger van de wereld dan van een land, regio of stad, zonder daarom mijn roots te verloochenen. Verder ben ik overtuigd dat het maar een paar decennia zal duren vooraleer de nationaliteit, een feodaal recht, zal plaatsmaken voor een wereldpas. De huidige winsten van nationalistische partijen zijn de laatste historische oprispingen van angst voor multi- en interculturele globalisering. Nationalisten worden achterhoedestrijders maar ze beseffen het nog niet. Als we volgens het discours van een aantal politici blijven redeneren en de migrant als een gevaarlijke indringer beschouwen, dan boeten we aan beschaving in. Democratie, sorry particratie, wordt herleid tot ethnocratie en ethnocratie wordt egocratie. Dit alles ingebed in een sfeer van ‘secularisering’, die onze eeuwenoude christelijk en humanistische beschaving als een historische schandvlek verwerpt. De postmoderne individualisering is niet moderner, integendeel, ze verwijst naar tijden waar de neanderthaler in zijn eentje ronddoolde. De moderniteit moet nog uitgevonden worden.
– De tweede visie ligt tussen de socio-economische opportuniteit van migranten versus het afschermen van de maatschappelijke draagkracht en de privileges van onze welvaartsstaten.
Economisch voordeel halen uit georganiseerd migratieverkeer wordt lang aangemaand door een aantal economisten. Maar bestaan daarover op evidentie gebaseerde studies? Hebben onze arbeids-, sociale zekerheids- en publieke financiënspecialisten reeds overlegd en berekend welk impact de kwantitatieve en kwalitatieve versobering van ons consumptie-en productiegedrag zou betekenen om zoveel procent mensen meer aan werk te helpen en welvaart te delen? Dit zou het huidig zwartwerk dwarsbomen en de sociale zekerheid versterken. Willen of niet, wij zullen móeten leren delen door soberder te leven. Maar daar heeft de burger geen boodschap aan. Het nu primeert, de toekomst is voor anderen.
In feodale tijden reikte maatschappelijke draagkracht niet verder dan het overleven van een bevolking op een bepaald grondgebied. Maar in tijden van economische (vrije markt) en politieke (democratisering) globalisering is dit verleden tijd. Draagkracht hangt af van de waardenschaal, met name universeel respect, verantwoordelijke vrijheid en eerlijke solidariteit, die de maatschappij zich toeeigent. Hoe hoger de schaal, hoe sterker de kracht. Hoe lager de schaal, hoe depressiever, rancuneuzer en agressiever de samenleving. Als we zelf een dag van de glimlach moeten uitroepen, dan weten we welke droevigaards we geworden zijn! Bang onze verworven privileges te verliezen, beseffen we niet dat contacten met andere culturen confronterend maar verrijkend is.
Dit gebrek aan een doordacht en op studies gefundeerd debat op politieke bewijzen spijtig genoeg het vluchtig karakter van politiek. De kunst van het mogelijke wordt gekibbel van het laagste. Wat moet de Duitse kanselier voelen te midden van al die politieke dwergen? De laatste top in Valletta beslist maar verder over versterking van grenscontroles, inzet van soldaten, charters voor verplichte (vrijwillige) terugkeer, bestrijding van migrantenhandelaars, en nog meer miljarden aan Frontex, onze Europese kustbewaker. En ieder alert burger weet dat een groot plan voor de Afrikaanse migratielanden de migratie op korte termijn niet zal stoppen, alleen binnen een paar jaren, wanneer groei wat armoede zal verminderd hebben. Gastvrijheid als universele plicht alsook het migratierecht blijven in een voetnoot staan.
Dr. Réginald Moreels, humanitair chirurg
12-11-2015, geschreven nabij Bukavu
Ps Hier in Congo lopen kinderen achter ons om een pen of een voetbalballon te krijgen, bij ons zullen de sinterklaas en kerstbomen massa’s speelgoed brengen.
