Dat er grote veranderingen aan zitten te komen voor sociale verhuurkantoren (SVK’s) en sociale huisvestingsmaatschappijen (SHM’s) is al geweten. Vanaf 2023 kan er maar één sociale woonactor actief zijn per gemeente en daarmee zullen SVK’s en SHM’s verplicht worden te fusioneren tot grotere nieuwe woonmaatschappijen. Deze opgelegde fusies zijn op zich geen slechte zaak.

Het vinden van een sociale woning moet inderdaad makkelijker worden. Eén sociale woonmaatschappij per gemeente wil ook zeggen maar één wachtlijst, één set formulieren invullen, overleggen met maar één contactpersoon en (hopelijk) dus minder kopzorgen voor potentiële sociale huurders en verhuurders.

Foto: De Poort voor Wonen en Werk

Maar daar stopt het helaas niet. De grootste hervormingen komen er in de manier waarop sociale huurders vanaf 2023 kans zullen maken op een sociale woning. Wij als SVK De Poort voor Wonen en Werk vrezen dat er in het nieuwe systeem onvoldoende plaats zal zijn voor diegenen met de meest kwetsbare stem. Uit onze analyses blijkt nu al dat het nieuwe toewijsbeleid voor sociale huisvesting het aantal daklozen onvermijdelijk zal doen stijgen. Een ramp dus voor de meest kwetsbaren die te maken krijgen met een zeer acute woonnood.

Garanties voor kwetsbare doelgroep

Onze koepelorganisatie Huurpunt vroeg nochtans meermaals om broodnodige garanties voor die meest kwetsbare doelgroep. Een vraag waarvan wij bij De Poort voor Wonen en Werk de absolute noodzaak elke dag van zien. Wij konden afgelopen jaar amper één op vijf mensen op onze wachtlijst een woonst aanbieden. Per jaar worden er ongeveer 10.000 sociale woningen toegewezen in Vlaanderen. Ongeveer 30 procent daarvan wordt toegewezen aan mensen met een ‘dringende woonnood’. Dat zijn mensen die:

1. Effectief dakloos zijn of op korte termijn dakloos dreigen te worden.
   2. Wonen in een pand dat daar niet geschikt voor is.
   3. In een huis wonen waar al te veel andere mensen wonen.
   4. In een huis wonen waarvan ze de huur onmogelijk kunnen ophoesten.
   5. Als minderjarige om dringende redenen alleen moeten gaan wonen.

Vandaag hebben SVK’s en SHM’s hun eigen specifieke manier van huisvesten, wat maakt dat deze twee woonactoren complementair diverse groepen van kandidaat-huurders van een woning voorzien. De grote groep van woningzoekers die een hoge woonnood hebben, kunnen momenteel nog bij ons, de SVK’s terecht.

Spoeddienst

Je kan ons gerust vergelijken met de spoeddienst binnen de sociale huisvesting. Wie er het ergst aan toe is, krijgt het eerst een huis toegewezen. Hoe hoog de nood is, wordt berekend met een objectief en transparant puntensysteem. Net zoals wie met een hartaanval binnengebracht wordt op de spoed meteen hulp krijgt. Wie komt voor een snee in zijn vinger, kan maar beter wat geduld leren oefenen, of die gaat langs bij de SHM’s, de Sociale Huisvestingsmaatschappijen. Zij beheren hun patrimonium eerder als een goede huisarts, wie eerst een afspraak gemaakt heeft (of zich ingeschreven heeft op de wachtlijst) zal eerst een huis toegewezen krijgen.

In het nieuwe systeem zou nog slechts 20 procent van de sociale woningen voorbehouden kunnen worden voor onze heel specifieke doelgroep. De spoeddienst wordt dus drastisch afgebouwd. En dat terwijl uit onze cijfers blijkt dat de nood eerder op 60 procent ligt. Sterker nog bij De Poort gaat het om 98 procent van onze toewijzingen.

De overige 80 procent wordt toegewezen volgens een nieuw systeem. En dat systeem is alleen maar in het nadeel van onze doelgroep. Een voorbeeld, mensen die kunnen aantonen al geruime tijd gehuisvest te zijn in een bepaalde gemeente, krijgen voorrang op diegenen die dat niet zijn. Begrijpen wie begrijpen kan. In vele gevallen komen mensen met een hoge woonnood immers uit noodopvang of het zijn sofaslapers. Kortom mensen die juist geen langdurige relatie hebben met een specifieke gemeente maar gedwongen worden om van de ene opvang naar de andere te verhuizen. Die hebben geen tijd en geen gelegenheid om zich ergens gezellig permanent te vestigen.

Het is juist die groep van mensen die wij helpen met ons SVK. We geven hen op die manier de kans om de band met een bepaalde gemeente of een bepaalde buurt geleidelijk aan op te bouwen. Zo kunnen ze hun plek (terug)vinden in onze maatschappij. Zonder die steun zal de dakloosheid onvermijdelijk stijgen. En dat kan onmogelijk de bedoeling zijn van een sociaal huisvestingssysteem.

Stappen achteruit

Er moet dus dringend nagedacht worden over hoe we die kwetsbare mensen een plek kunnen bieden binnen het nieuwe systeem van sociale huisvesting. Als dat niet gebeurt zullen het op lange termijn opnieuw de lokale besturen zijn die moeten investeren in extra crisishuisvesting, en dus de rekening moeten betalen. SVK’s werden trouwens jaren geleden opgericht door diezelfde lokale besturen om crisishuisvesting op een professionele manier te organiseren. We zetten dus stappen achteruit.

En al die andere mensen dan? Die ‘maar’ een snee in hun vinger hebben en die al zo lang op de wachtlijst staan? Die hebben toch ook recht op een woning? Klopt absoluut. Maar voldoende aanbod voor iedereen kunnen we alleen maar realiseren door in te zetten op groei. SVK’s en SHM’s hebben geen nood aan tijdrovende herstructureringen. Elke minuut die we daaraan besteden, wordt er niemand geholpen. We hebben wel nood aan ondersteuning om blijvend te kunnen inzetten op het huren en bouwen van nieuwe woningen. De oplossing ligt dus niet bij het samen gooien van bestaande organisaties of het uitsluiten van bepaalde doelgroepen. Maar wel bij extra  investeringen in onze sociale sector, bij het uitbreiden van systemen als de huursubsidie en vooral bij méér sociale woningen ongeacht of die voorzien worden door een SHM, een SVK of een fusie van beide.

Thomas Raes, directeur van De Poort voor Wonen en Werk en ondervoorzitter van HUURpunt

Over De Poort voor Wonen en Werk

Wonen en Werk zijn twee essentiële voorwaarden voor een kwaliteitsvol leven. De Poort heeft de ambitie om deze twee basisnoden toegankelijk te maken voor kwetsbare groepen. Onze medewerkers begeleiden sinds 1988 dan ook elke dag mensen naar betaalbare huisvesting en gepaste tewerkstelling. Ons werkingsgebied bevindt zich in Zuid-West-Vlaanderen. Het onderhoud van het patrimonium gebeurt door leerwerknemers van onze eigen leerwerkplaats. Met dit uniek tewerkstellingsproject maken we, samen met de stad Kortrijk, sociale tewerkstelling mogelijk binnen sociale huisvesting. Meer weten? www.depoortvzw.be