Beeld je de oude scooter met Che Guevara-sticker weg en je waant je zo in de middeleeuwen. Tal van breuklijnen lopen door het hedendaagse Caïro. Vier Belgische fotografen hebben ze in beeld gebracht en maakten er een project van. Cairopolis: je ziet het niet in de krant of op tv.

Wie er beelden van de massa’s op Tahrir of de Sturm und Drang van de revolutie wil zien, die komt er bekaaid vanaf. De fototentoonstelling Caïropolis neemt Tahrirs pleinprotest niet als eindpunt maar als vertrekpunt. Letterlijk. Elk op hun eigen manier zijn vier fotografen van daaruit de metropool ingetrokken om er het Caïro te tonen dat we tot nog toe in de massamedia niet te zien hebben gekregen.

Cairopolis wil alternatieve invalshoeken tonen voor de traditionele beeldvorming rond het revolutionaire Caïro. Inertie versus verandering, armoede versus weelde, mores buiten versus mores binnen, … aan bod zijn alledaagse spanningsvelden die, lange tijd afgedekt, recentelijk ten volle naar boven zijn gekomen. Samen een complexe voedingsbodem voor allerlei vormen van protest die in januari 2011, onder invloed van de val van Ben Ali in Tunesië, een gemeenschappelijk doelwit kregen.

De Oriënt is al vaker vastgelegd door Harry Gruyaert, een Magnumfotograaf. Nu ging hij op zoek naar het publieke leven in de miljoenenstad. Illustratief zijn de beelden van reclamepanelen. Jonge, opgesmukte modellen met gekleurde shopping bags contrasteren met de eentonigheid van gesluierde vrouwen die grote pakken sleuren. De ongemakken van fotoshop en religie verdurend, combineren jonge meisjes het beste van de twee werelden.

Megalomaan is de bouwwoede in de satellietsteden. Enkele foto’s tonen de impact van een metropoolregio dat wel twintig miljoen inwoners telt. Weet daar maar eens blijf mee. En hoewel Tahrir tot wel honderdduizenden betrok in hun strijd tegen het regime, brachten velen onder die miljoenen hun tijd gewoon in de stad door. Waar en hoe toont Filip Claus. Zijn motief: de mens in de straten en langs de waterlopen. Commercie en het sociale leven zijn verbonden met de stoeptegel.

Zaza Bertrand, foto-essayiste voor de Volkskrant, en Bieke Depoorter, genomineerd voor lidmaatschap van Magnum, hebben zich op het leven in de private sfeer toegelegd. Zaza maakt gebruik van het bruisende nachtleven om ons eerder een intiem beeld te brengen van de Egyptische jeugd. Dit zijn uitgaansbeurten in Tel-Aviv, zou je soms denken. Maar zoals sommige tonen, werken veel jongeren in Caïro ook ‘s nachts gewoon door. Onder straat-, lamp- en neonlicht zijn dit enkele van de meest geslaagde foto’s.

De aanpak van Bieke Depoorter wijkt af van alle andere. Haar focus op het leven binnenskamers heeft haar ertoe gebracht de nacht door te brengen bij een gezin. We zien krappe kamertjes, grote gezinnen, gebarsten muren en een gebrek aan privacy. Permanent samenleven is voor veel gezinnen de norm. De woonkamer als middelpunt, het belang van familie- en trouwfoto’s, de zorg voor kinderen. Het zijn maar enkele uitingen daarvan.

Nieuwsgierigheid is hun leidraad. De makers van het project dachten vooral vragen te moeten stellen. Wat gebeurt er achter de schermen? Hoe leeft deze stad? Wat van Tahrir stroomt door tot aan de randen deze stad? Antwoorden en eeuwige waarheden komen op de tweede plaats. Dat kan soms voor verwarring zorgen bij de bezoeker. Wat heeft dit nog met Tahrir te maken? Zien we dit ook niet buiten Caïro? De tentoonstelling biedt je namelijk weinig context. Enkel de namen van de fotografen staan erbij.

De wat te beperkte selectie uit hun werk is eigenlijk een voorproef van het gelijknamige fotoboek. Daarin verduidelijken initiatiefnemers Jan Beke en Pieter Verkinderen waarom de expositie voor een blik achter de schermen kiest. Onze persoonlijke beeldvorming valt namelijk snel in de val van de massamedia. Illustratief is, volgens hen, de analyse van politicoloog Paul Amar. Hij wist in de massamedia drie verhaallijnen te onderscheiden: het volk versus de dictator, het secularisme versus het islamisme, en de gefrustreerde jeugd versus de oude garde.

Meer dan dat zien we nauwelijks. Beke en Verkinderen wijzen ook naar de Occupy-beweging die pleinen bezet in navolging van Tahrir. Maar voor de projectmakers is de revolutie in Egypte meer dan Tahrir. De vier fotografen gaan elk voorbij aan deze klassieke interpretatie(s). Ze brengen een in de massamedia onderbelicht verhaal dat toch onlosmakelijk verbonden is met wat we te zien krijgen van Tahrir.

Cairopolis en dit betoog zijn op zich lovenswaardig. Het heeft een aantal mooie beelden opgebracht. Maar een aantal zaken blijft ook in deze tentoonstelling onderbelicht. Delen van de eigenlijke revolutie bijvoorbeeld die ook in de massamedia weinig aan bod komen. Je zou het haast vergeten, maar de strijd met het regime vond niet enkel op Tahrir plaats. Waar zijn de beelden van de strijd op de werkplaatsen bijvoorbeeld? En wat gebeurde er in de steden en dorpjes rondom Caïro waar politie en bestuur op de vlucht sloegen? Ook daar is ruimte voor kritiek op de beeldvorming bij zowel massamedia als Occupy.

Caïropolis bij Uitgeverij Snoeck telt 128 bladzijden en kost 28 euro. De fototentoonstelling loopt tot 20 mei in de Sint-Pietersabdij van gent. Hier alvast een voorproefje (.pdf). Alle tentoongestelde foto’s dateren uit de periodes november-december 2011 en februari-maart 2012.