Interview -

“Het klimaatdebat is een debat over het geloof in de mensheid”

Climate Express wil eind november 10.000 Belgen naar de klimaattop in Parijs krijgen om de politiek wakker te schudden. Volgens internationale wetenschappers moeten die nu immers in actie schieten als ze een ernstige klimaatverstoring willen voorkomen. Natalie Eggermont is voorzitster van de Climate Express en heeft net een boek geschreven: ‘Climate Express. Sporen van verandering’. DeWereldMorgen.be interviewde haar tijdens de boekvoorstelling in de Brusselse Ancienne Belgique.

vrijdag 13 november 2015 13:42
Spread the love

In je boek doorprik je op een heel pertinente wijze een aantal mythes. Zoals de mythe van de klimaatopwarming met twee graden. Als we daarboven zitten dan zal dat dramatische gevolgen hebben, als we daaronder blijven dan zal alles wel meevallen. Maar volgens jou klopt dat niet.

In 2009 wilde men op de klimaattop in Kopenhagen een opvolger maken voor het Kyotoprotocol (het verdrag om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen tussen 2008-2020, n.v.d.r.). Maar men is op de conferentie niet tot een akkoord gekomen. Er was een enorme strijd tussen de arme en rijke landen over de historische verantwoordelijkheid in de klimaatproblematiek. De geïndustrialiseerde landen zijn voor het grootste deel verantwoordelijk voor de uitstoot van broeikasgassen en dus ook voor de klimaatverandering. De ontwikkelingslanden verwachten van hen dan ook dat zij het voortouw nemen in de strijd tegen de klimaatverandering en dat er financiële transfers komen van noord naar zuid zodat het Zuiden kan omgaan met alle gevolgen die er nu al zijn.

Er volgde een totale patstelling. President Obama is toen gaan samenzitten met de rijke landen en de opkomende industrielanden zoals China en India. Ze hebben op twee dagen tijd een akkoord in elkaar geflanst en daar stond voor het eerst die grens van 2 graden in als internationale grens. Maar hun akkoord werd op de algemene vergadering verworpen door onder andere de onderhandelaars van de kleine eilandstaten zoals Tuvalu. Dat zijn landen die als we naar de 2° gaan onder de zeespiegel zullen verdwijnen.

In functie van de klimaattop in Parijs is er een expertendialoog geweest binnen de VN. Landen en klimaatexperten hebben die 2 graden-grens opnieuw geëvalueerd. En ze zeggen duidelijk dat het idee dat deze grens veilig zou zijn fout is. We zitten nu aan een stijging van 0,85° en we merken de gevolgen al. Er zijn nu al slachtoffers van de klimaatverandering. Mensen die sterven als gevolg van hogere temperaturen en extreme weersomstandigheden, zoals hittegolven, zomersmog, overstromingen, wateroverlast, stormen en bosbranden. Daarnaast zien we ook een vermindering van landbouwgrond, woestijnvorming, de stijging van de zeespiegel, veranderende neerslagpatronen, verzilting van rivierdelta’s, verlies aan biodiversiteit,… 

Je spreekt zelf over rijke ‘landen’ die de klimaatverandering veroorzaken. Maar in je boek zeg je dat dit eigenlijk niet de beste manier is om hierover te spreken.

Je kan uitstoot meten per land, per inwoner van dat land, per consumptie per inwoner, of per historische consumptie per inwoner en dat geeft telkens andere resultaten. Maar waarom kijken we altijd naar die landsgrenzen? Een wetenschapper stelde voor om de landsgrenzen op te heffen en de bevolking onder te verdelen volgens inkomen en dat te vergelijken met de uitstoot van broeikasgassen. Daaruit blijkt dat de rijkste mensen verantwoordelijk zijn voor het merendeel van de uitstoot. Dat is een belangrijke nuance. Zeker als je ziet dat er meestal een ‘one size fits all’ beleid wordt gevoerd. En zelfs vaak een beleid dat armere mensen treft. Denk maar aan ecotaksen op voedsel en op auto’s, terwijl het openbaar vervoer onbetaalbaar is en er geïnvesteerd wordt in dieselwagens. Als je weet dat die gradatie er is op het vlak van inkomen moet je ook op dat vlak het beleid evalueren.

Een andere hardnekkige mythe is dat we, zoals minister Schauvliege ook stelt, allemaal even schuldig zouden zijn. Als we ons persoonlijk gedrag veranderen, komt alles goed. Maar zo eenvoudig is het dus niet?

We kunnen inderdaad heel veel zelf doen, maar er wordt altijd gekeken naar de rol van de consument. Er wordt weinig gesproken over de productie en de systemische dimensie. We gebruiken nog steeds fossiele brandstoffen om elektriciteit te maken. Als ik iets wil doen aan de klimaatverandering kan ik dus gewoon m’n licht uitdoen. Maar het hele punt van de energietransitie is dat we onze elektriciteit moeten halen uit hernieuwbare energiebronnen. Dan maakt het niet zoveel uit als ik m’n licht een keer laat branden. Ligt de fout dus bij de consument of bij de energiebedrijven die er blijven voor zorgen dat ons energieaanbod gebaseerd is op fossiele grondstoffen?

Uit onderzoek blijkt dat slecht 90 bedrijven verantwoordelijk zijn voor 2/3 van de uitstoot van de broeikasgassen van de laatste 200 jaar. Het gaat dan om grote energiebedrijven zoals de oliegigant Saudi Aramco die ervoor kiest om olie, steenkool en gas uit de grond te halen om elektriciteit te maken. En de vraag is dan: gaan we iedereen ervan overtuigen om z’n licht uit te doen of gaan de energiegiganten ervan overtuigen om hernieuwbare energie te produceren?

De laatste mythe die ik wil opwerpen is Duitsland. Duitsland zou het voorbeeld zijn als het gaat over duurzaamheid en ecologische verandering. Maar dat Duitse wonder zou niet kloppen?

Duitsland is een heel goed voorbeeld als het gaat over de kracht van de milieubeweging maar ook de weerstand van de energiemastodonten. In Duitsland heeft hernieuwbare energie inderdaad een heel grote vlucht genomen. Na de kernramp in Tsjernobyl en in Fukushima heeft Duitsland onder druk van de anti-kernenergiebeweging de kernuitstap in gang gezet en is het beginnen investeren in hernieuwbare energie. Daardoor zijn er op korte tijd heel veel coöperatieven en stadsbedrijven uit de grond gestampt. Maar het is interessant om te zien dat vier grote energiebedrijven in Duitsland nog steeds een monopolie hebben op de energiemarkt.

Burgers kiezen voor hernieuwbare energie. Maar het is niet omdat er van onderuit gekozen wordt voor hernieuwbare energie dat de overheid en de multinationals zomaar volgen. De multinationals blijven kiezen voor fossiele brandstoffen en de overheid legt ze geen strobreed in de weg.

Jij zegt: de overheid heeft een heel belangrijke rol te spelen in de transitie?

We moeten ons de vraag stellen of we het gewoon op onszelf zullen doen of bundelen we onze krachten om als burgers naar de overheid te stappen en haar op haar verantwoordelijkheid te wijzen? Ik kies voor de tweede optie omwille van de schaalgrootte van het probleem. We kunnen het beter en veel sneller oplossen als de overheid haar verantwoordelijkheid neemt.

De emissies moeten pieken voor 2020, dat is binnen 5 jaar. We moeten klimaatneutraal zijn tegen 2050. Er moet een internationaal akkoord komen. De overheid moet aan het stuur zitten en moet een plan voorleggen zodat alle initiatieven van onderuit kunnen groeien en bloeien. Anders loop je het risico dat de initiatieven van onderuit eilandjes worden, die tegen de stroom moeten roeien en niet verder raken dan hun eigen tuin of dorp.

Als je naar de feiten kijkt dan is het woord ‘alarmerend’ misschien nog te zwak om de situatie te beschrijven. Alle parameters staan in het rood. Vind je het soms niet moeilijk om hoopvol te blijven?

Het klimaatdebat is een debat over het geloof in de mensheid. Vaak zegt men: “we kunnen er toch niets aan doen”, “het is te laat” of “de mens is toch zo”. Maar dat is niet waar. We weten dat we de klimaatopwarming niet kunnen beperken tot 1 graad. Er zullen gevolgen zijn. En de vraag is: hoe zullen we daar mee omgaan? En ik ben wel hoopvol omdat ik denk dat de klimaatcrisis de mythe zal doorprikken dat we enkel als individu de wereld kunnen veranderen.

Al jarenlang wordt er in ons hoofd gepompt dat we als individu de wereld kunnen veranderen door hard te werken: ‘the American dream’. Als je maar hard genoeg studeert en werkt dan zal je er wel komen. En het klimaatverhaal is net hetzelfde: ga met je fiets naar het werk en eet geen vlees meer en de wereld zal veranderen. En vervolgens verlies je je hoop want als individu ga je er tegen zo’n uitdagend probleem niet komen.

We zijn ons geloof in de kracht van het collectieve verloren. Als het gaat over de klimaatcrisis of over de financiële crisis in Europa, dan zegt men: “we kunnen daar niets aan doen”. En ik hoop dat de klimaatcrisis dit zal kunnen omschakelen. Dat we opnieuw geloven dat we niet als individu maar samen als maatschappij de kracht hebben om dingen te veranderen. Dat we het collectief moeten aanpakken. Op langere termijn zal dat een fundamentele ommekeer zijn. Daar hoop ik op.

dagelijkse newsletter

take down
the paywall
steun ons nu!