Het is een onmiskenbaar en bedroevend feit: het kapitalisme als productiewijze en zijn politieke ideologie, het neoliberalisme, hebben zich wereldwijd zo stevig vast geankerd dat een echt alternatief wel onmogelijk lijkt.

In feite heeft het kapitalisme alle domeinen bezet en vrijwel alle landen aan zijn globale belangen onderworpen. Sinds de samenleving een marktmaatschappij werd en alles een gelegenheid tot geldgewin, tot de heiligste zaken toe zoals menselijke organen, het water, en de mogelijkheid om bloemen te bestuiven, zien de meeste staten zich verplicht eerder de globaal geïntegreerde macro-economie te beheren dan het gemeenschappelijke goed van hun bevolking te dienen.

Het democratisch socialisme, in de geavanceerde versie van ecosocialisme, is een belangrijke theoretische optie, maar heeft in de wereld een te kleine sociale basis om verwezenlijkt te worden. Rosa Luxemburgs thesis in ‘Hervorming of Revolutie?‘ dat “de theorie van de kapitalistische ineenstorting tot de kern van het wetenschappelijk socialisme behoort” is niet uitgekomen. En het socialisme is ineengezakt.

Het geweld van de kapitalistische accumulatie heeft sinds zijn ontstaan de hoogste piek ooit bereikt. Nagenoeg 1 procent rijken controleert om en bij de 90 procent van alle rijkdom. Volgens Oxfam International bezaten 85 schatrijke mensen in 2014 evenveel geld als de 3,5 miljard armen van deze wereld. Deze graad van onredelijkheid en onmenselijkheid zegt genoeg. We beleven tijden van expliciete barbarij.

De conjuncturele crisissen van het systeem troffen tot nu toe de perifere economieën. Maar sinds 2007/2008 barstte de crisis uit in het hart van de centrale landen, in de Verenigde Staten en in Europa. Alles wijst erop dat het deze keer niet om een conjuncturele crisis gaat, die men altijd te boven kan komen, maar om een systemische crisis, die een einde stelt aan de mogelijkheid tot reproductie van het kapitalisme. De landen die de hegemonie voeren over het globale proces, komen altijd met uitwegen van hetzelfde type aandraven: meer van hetzelfde. Namelijk voortdoen met de onbegrensde exploitatie van natuurlijke goederen en diensten, waarbij ze zich laten leiden door een duidelijk materieel (en materialistisch) criterium als het Bruto Binnenlands Product (BBP). En wee de landen waarvan het BBP achteruit gaat.

Deze groei maakt de toestand van de aarde nog erger. De prijs van die pogingen om het systeem te reproduceren, noemen de coryfeeën van het neoliberalisme “externaliteiten” (wat niet in de boekhouding van de business opgenomen wordt). Dat zijn vooral deze twee:

• een vernederende sociale onrechtvaardigheid met een hoge werkloosheid en toenemende ongelijkheid;
• een gevaarlijk ecologisch onrecht met de afbraak van hele ecosystemen, de erosie van de biodiversiteit (bioloog E.Wilson spreekt van de verdwijning van dertig- à honderdduizend soorten levende wezens per jaar), de toenemende opwarming van de aarde, een schaarste aan drinkwater en algemene onhoudbaarheid van het systeem-leven en het systeem-Aarde.

Deze twee aspecten dwingen het kapitalistische systeem op de knieën. Als men het levensniveau van de rijke landen over heel de aarde zou willen veralgemenen, dan zouden we minstens drie aardbollen als die van ons nodig hebben. En dat is natuurlijk onmogelijk. Het niveau van de exploitatie van de “goede gaven van de natuur”, zoals de Andesvolken de natuurlijke goederen en diensten noemen, maakt dat ‘de dag van de overbelasting van de aarde’ (the Earth Overshoot Day) in 2015 reeds in september plaatshad. Met andere woorden, de aarde heeft op zichzelf niet langer de mogelijkheid om aan de menselijke noden tegemoet te komen. Ze heeft anderhalf jaar nodig om te vervangen wat haar in één jaar wordt ontnomen. Ze is gevaarlijk onleefbaar geworden. Ofwel beperken we de vraatzucht van de rijkdomaccumulatie om de aarde rust te gunnen en de mogelijkheid om zich te herstellen, ofwel moeten we ons op het ergste voorbereiden.

Het gaat hier over een levend super-Wezen (Gaia), dat beperkt is en met een tekort aan goederen en diensten kampt. Voor het ogenblik is deze aarde ziek is, maar ze verenigt nog altijd alle factoren in zich die de fysische, chemische en ecologische basis voor de reproductie van het leven garanderen. Maar het proces van overmatige afbraak kan een ecologische en sociale ineenstorting genereren met danteske proporties.

Daaruit zou kunnen volgen dat de Aarde het systeem van het kapitaal definitief verslaat, omdat dat laatste met zijn materialistische en individualistische cultuur van onbeperkte consumptie niet in staat is zichzelf te reproduceren. Wat wij in de geschiedenis niet bereikt hebben met alternatieve processen (hetgeen de opzet van het socialisme was), zouden de natuur en de Aarde klaarspelen. Die Aarde zou zich in feite verlossen van een kankercel die dreigt uit te zaaien in heel het organisme van Gaia.

Ondertussen situeert onze taak zich binnen het systeem: de ongelijkheden bestrijden door al hun contradicties te onderzoeken om, in het bijzonder voor de meest behoeftigen van de Aarde, het essentiële voor hun levensonderhoud te garanderen: voeding, werk, huisvesting, onderwijs, basisdiensten en een beetje vrije tijd. Dat is wat men in Brazilië en in vele andere landen doet. Uit het kwade het minimum noodzakelijke halen voor de continuïteit van het leven en de beschaving.

En, daarbovenop, bidden en zich op het ergste voorbereiden.

Leonardo Boff

bron: https://leonardoboff.wordpress.com/2015/11/30/el-capitalismo-sera-derrotado-por-la-tierra/