(foto www.eu2004.nl)
Analyse -

Het Europees Parlement: democratie of praatbarak?

Hoe werkt het Europees Parlement en welke rol spelen die andere EU-instellingen, de Europese Commissie en de Europese Raad? Een kort overzicht om het kluwen wat te ontwarren.

donderdag 22 mei 2014 21:01
Spread the love

(Deze toelichting focust in hoofdzaak op het Europees Parlement. )

De Europese Commissie

Dit is in feite het dagelijks bestuur van de EU.
Momenteel zijn er 28 eurocommissarissen, voor elke lidstaat één,
zoals voorzien in 1965. Elke commissaris is verantwoordelijk voor één
of meer beleidsgebieden. Ze worden geacht het belang van de EU als
geheel te behartigen en niet namens hun eigen land op te treden. In
de praktijk loopt dat wel anders.

De
Europese Commissie wordt geleid door een Voorzitter, die wordt
benoemd door het Europees Parlement op voorstel van de Europese Raad.
Op dit ogenblik is dat de Portugees José Manuel Barroso. De
Belgische eurocommissaris is Karel De Gucht, bevoegd voor
internationale handel.

Op dit ogenblik poogt het Europees Parlement
voor het eerst zelf een Voorzitter van de Europese Commissie te
selecteren. Vijf fracties hebben een kandidaat voorgedragen. Herman
Van Rompuy, Voorzitter van de Europese Raad (zie verder) heeft echter
al verklaard dat de Europese Raad met een eigen kandidaat zal komen,
die niet één van deze vijf kandidaten is.

De Europese Raad

In deze instelling (‘de Raad’)
zetelen de regeringsleiders van de 28 lidstaten van de EU (of hun
ministers naargelang de specifieke onderwerpen die er worden
besproken). De Raad moet aan elk wetsvoorstel van de Europese
Commissie haar goedkeuring geven, ook als het Europees Parlement deze
reeds heeft aanvaard bij een meerderheidsstemming.

Het Europees Hof van Justitie 

Het in 1952
opgerichte Hof van Justitie zorgt er voor dat de wetten en regels van
de EU correct worden toegepast in de lidstaten. De Europese wetten –
het ‘gemeenschapsrecht’ – moeten in alle landen immers op dezelfde
manier worden uitgevoerd, zodat de gevolgen voor de burgers overal
dezelfde zijn, of je in België of in Polen woont. Het Hof van
Justitie kijkt bijvoorbeeld toe of rechters in België de Europese
wetten correct toepassen.

Het
Europees Parlement

De
leden van het Europees Parlement worden sinds 1979 om de vijf
jaar rechtstreeks gekozen door alle stemgerechtigde burgers van de
EU. Dit parlement wordt net als de Europese Commissie geacht het
algemeen belang van de EU te dienen, niet dat van de afzonderlijke
lidstaten. De politieke praktijk is meestal anders.

Het
Europees Parlement (EP) vertegenwoordigt ruim een half miljard
Europeanen en bestaat momenteel uit 766 afgevaardigden. Na de
verkiezingen van 2014 zal het nog 750 leden plus de voorzitter
tellen. Alleen het Indiase parlement vertegenwoordigt meer burgers.
Dit parlement heeft echter niet de klassieke bevoegdheden van
nationale parlementen. Men kan ook niet tegelijk lid zijn van een
nationaal en het Europees Parlement (het Chinese parlement vertegenwoordigt nog meer burgers maar wordt niet rechtstreeks verkozen).

Geen parlement als een ander

De
750 zetels in het Parlement worden verdeeld onder de lidstaten
conform de bepalingen van de EU-verdragen, volgens wat men
‘degressieve evenredigheid’ of ‘naar beneden toe gecorrigeerde
proportionaliteit’ noemt. Dit betekent concreet dat landen met een
groot inwonertal enerzijds meer zetels hebben dan landen met minder
inwoners, maar dat anderzijds de kleine landen proportioneel toch
meer zetels krijgen dan het aantal dat vanuit strikte evenredigheid
het geval zou zijn.

Eerst
en vooral heeft het Europees Parlement géén wetgevend
initiatiefrecht. Het kan enkel wetsvoorstellen van de Europese
Commissie bespreken, amenderen en goed- of afkeuren. Bij afkeuring
blijft het initiatief bij de Europese Commissie om met een nieuw
voorstel te komen. Het parlement verkiest autonoom zijn eigen
Voorzitter van het Europees Parlement.

Die mag je niet verwarren met de Voorzitter van de Europese Commissie, die eveneens door het parlement wordt aangesteld.
In de praktijk is die aanstelling echter het gevolg van politieke
onderhandelingen tussen de regeringen van de lidstaten, die
vervolgens via de nationale politieke partijen aan hun
europarlementariërs deze keuze opleggen (zie ook hierboven).

Wat doet een europarlementariër?

Net
als nationale parlementariërs wonen europarlementariërs plenaire
zittingen bij en vergaderen ze diverse dagen per maand in commissies,
delegaties en fracties (zie meer hieronder). Alle leden van het Europees
Parlement zijn minstens lid of plaatsvervangend lid van één of meer
parlementaire commissies en delegaties.

De
zeven fracties van het Europees Parlement

Net
als in nationale parlementen kunnen individuele europarlementariërs
zich verenigen in een groep met andere collega’s, de ‘fracties’. In theorie beslist ieder parlementariër daar autonoom
over, in de praktijk beslist de politieke partij dat. Het parlement
voorziet extra werkingsmiddelen voor deze fracties. Ze zijn ingedeeld
volgens politiek-ideologische breuklijnen en niet per land.

De
samenstelling van deze fracties is soms ook puur pragmatisch omwille
van de werkingsvoordelen. Dergelijke ‘technische’ fracties bestaan
alleen in het Europees Parlement. In de meeste nationale parlementen
zijn dergelijke ‘technische’ fracties verboden. Er is meer en meer politieke
kritiek op deze vorm van parlementaire samenwerking (onder andere op
het samengaan van groenen en de N-VA in één fractie – zie
verder).

Momenteel
zetelen er zeven fracties in het Europees Parlement, met een
voorzitter, een bureau en een secretariaat. Er zijn minimum 25 leden
nodig om een fractie te vormen en de fractie moet minstens leden
hebben uit zeven landen. De leden mogen maar lid zijn van één
fractie.

Het
stemgedrag van de fractie wordt in overleg vastgesteld. De leden zijn
niet verplicht te stemmen volgens de afspraak. De leden worden dus
niet gedwongen het standpunt van de fractie te volgen. Toch is het uiterst zeldzaam dat parlementariërs anders stemmen dan de afspraken in de fractie.

De Europese
Volkspartij (EVP)

De EVP-fractie verenigt christen-democratische
en aanverwante conservatieve stromingen. Partijen die deel uitmaken
van de EVP-fractie zijn onder andere: de Belgische CD&V, de
Duitstalige Belg van de CSP en de cdH, het Nederlandse CDA, de
CDU/CSU uit Duitsland, het Franse UMP en het Italiaanse Forza Italia
(van Silvio Berlusconi). De Fransman Joseph Daul is
fractievoorzitter.

De Progressieve
Alliantie van Socialisten en Democraten (S&D)

In 2009 sloot de
bestaande fractie van de Partij van de Europese Sociaal-Democraten
(PES), die verschillende sociaal-democratische partijen uit
Europa verenigt, een verbond met de Italiaanse Democratische Partij.
De sp.a en de PS zijn lid van deze fractie, de Duitse SPD, de
Britse Labour Party en de Spaanse PSOE. De Oostenrijker Hannes
Swoboda is voorzitter. Met Martin Schulz levert de S&D momenteel
ook de voorzitter van het Europees Parlement.

De Alliantie
van Liberalen en Democraten voor Europa (ALDE)

De Open VLD is
hierbij aangesloten, net als de MR, de Nederlandse VVD en D’66, de
Duitse Freie Demokratische Partei (FDP), de Franse Mouvement
Démocrate, het Italiaanse Italia dei Valori en de Britse Libdems.
Guy Verhofstadt is voorzitter.

De Groenen/Vrije
Europese Alliantie (EVA)

Sinds 1999 werken Groenen en regionale
groeperingen (‘vertegenwoordigers van statenloze naties’) uit
verschillende Europese landen met elkaar samen. De Duitse Bündnis
90/Die Grünen, samen met Groen, N-VA en Ecolo. De groenen hebben in
2013 besloten de N-VA niet meer toe te laten in de fractie na de
komende verkiezingen. Momenteel is Mark Demesmaeker
europarlementariër voor de N-VA. Deze fractie heeft twee
co-voorzitters, Daniël Cohn-Bendit en Isabelle Durant (Ecolo).

De Europese
Conservatieven en Hervormers (ECR)

Deze fractie bestaat voor bijna
de helft uit Britse Conservatieven. De Nederlandse ChristenUnie heeft
er zich aangesloten. Polen en Tsjechië hebben er beide ook een grote
delegatie. Ook de in 2009 in België op de Lijst De Decker verkozen
Nederlander Derk Jan Eppink is er lid van. De Brit Martin Callanan is
voorzitter.

Europees
Verenigd Links/Noords Groen Links 

Deze fractie bestaat hoofdzakelijk
uit partijen met een (soms voormalige) communistische achtergrond,
zoals de Duitse Die Linke, de Griekse en Tsjechische communisten. De
Nederlandse SP heeft zich hierbij aangesloten, evenals de
onafhankelijke europarlementariër Kartika Liotard. Ook het Ierse
Sinn Féin is lid van deze fractie, al is deze partij op dit moment
niet vertegenwoordigd in het Europees Parlement. In deze fractie
zitten geen Belgische partijen. 

Europa
van Vrijheid en Democratie

In Europa van Vrijheid en Democratie
werken enkele eurosceptische partijen samen, waaronder de
Nederlandse SGP. Belangrijkste groepen in de fractie vormen de
leden van de Deense Volkspartij, de Britse UK Independence Party
(UKIP) en de Italiaanse Lega Nord. De Brit Nigel Farage en de
Italiaan Francesco Speroni leiden de fractie. Ook op deze lijst zijn
geen Belgen te vinden.

Niet-ingeschreven europarlementariërs

De niet-ingeschrevenen in het Europees Parlement zijn leden die niet
tot een bepaalde fractie behoren. Onder hen zijn de vier leden van de
Nederlandse PVV van geert WIlders. Niet-ingeschreven zijn verder
onder meer de leden van extreem-rechtse British National Party, van
de Oostenrijkse FPÖ, het Vlaams Belang en het Franse Front
National. Ze zijn met 29. De verwachting is dat sommigen van hen na
de verkiezingen groot genoeg zullen zijn om een nieuwe eurosceptische
fractie te vormen. Dit is de reden waarom de Nederlander Geert
Wilders verkennende gesprekken voert met Marine Le Pen, leidster van
het Front National. Ook Vlaams Belang zou zich dan mogelijk bij zo’n
fractie aansluiten.

take down
the paywall
steun ons nu!