“Wanneer zullen ze dat eindelijk eens leren,” vraagt Maarten Boudry zich luidop af in weekendkrant van de Standaard (12/10). Met “dat” doelt hij op de linkse struisvogelpolitiek rond migratie en de manier waarop die misplaatste politieke correctheid de opmars van extreem rechts in de hand heeft gewerkt. Als het gaat om de ongemakken en samenlevingsproblemen veroorzaakt door superdiversiteit heeft politiek links net iets te lang te kat uit de boom gekeken. Boudry is niet de eerste en zal waarschijnlijk ook niet de laatste zijn om dat te beweren. En je hoeft inderdaad geen “extreemrechtse brulboei” te zijn om de linkse inertie in verband met het migratiethema te hekelen.
Om zichzelf buiten politieke verdenking te stellen haast Boudry zich dan ook naar de getallen, de “statistieken, peilingen, waarschijnlijkheden” die glashelder aantonen dat er een probleem is, en dat bepaalde “verworvenheden bij ons onder druk komen te staan” door de massale intocht van mensen met een andere culturele, morele en religieuze achtergrond. “Laat die commissaris voor Europese waarden maar aan de slag gaan,” luidt daarom de titel en het besluit.
Wij delen alvast een aantal bezorgdheden met Boudry. De democratische vanzelfsprekendheden lijken op hun grondvesten te daveren: we lezen en horen steeds vaker over geweld tegen de LGBTQ gemeenschap, over (seksuele) intimidatie en geweld, en tot overmaat van ramp lijkt het antisemitisme terug van nooit weggeweest. Something is rotten in the state of Denmark. Hoe nauwgezetter de analyse van het probleem, hoe groter de kans op herstel.
Maar volstaat het om de politiek correcte slaap uit de ogen te wrijven en eindelijk te erkennen dat onze Europese verworvenheden onder vuur worden genomen door indringers van buitenaf? En is de extreemrechtse kiezer echt gemotiveerd door bezorgdheden om die Europese verworvenheden die in het stuk worden aangehaald: holebirechten, gendergelijkheid, anti-discriminatie, enzovoort?
Minstens twee overwegingen ontbreken in Boudry’s analyse: de rol van de economische onzekerheid, en de vaststelling dat het extreemrechtse gedachtegoed de Europese verworvenheden evengoed, en zo mogelijk nog meer, bedreigt. Als de Vlaming echt wakker ligt van de democratische verworvenheden, waarom stemt hij dan mensen in het parlement die zich openlijk laatdunkend uitlaten over de LGBTQ gemeenschap, de terugkeer naar de oude genderrollen bepleiten, en het onderwerp zijn van gerechtelijk onderzoek naar negationisme, aanzetten tot haat en racisme? Vraagt die ongerijmdheid niet dat we ook dat andere verhaal – de migrant loopt weg met onze zuurverdiende centen – in rekening brengen? Moeten we het niet dringend hebben over de toenemende economische ongelijkheid, het feit dat steeds meer Vlamingen moeite hebben het hoofd boven water te houden, en zich maar wat graag laten wijsmaken dat hun geld verdwijnt in de bodemloze put van de migratie? Dat die ‘vreemdelingen’ dan nog eens de Europese verworvenheden onder druk zetten, mag dan wel het vijandsbeeld versterken – al dan niet met behulp van staalharde cijfers – het valt te betwijfelen of die verworvenheden de extreemrechtse kiezer uit de slaap houden.
Maarten Boudry blinkt uit in het vertolken van het buikgevoel, gaat er prat op daarbij geen enkel taboe uit de weg te gaan en de mosterd enkel te halen bij de feiten en niets dan de feiten. Maar wie gebrand is op het slopen van heilige huisjes en zich beroept op de cijfermatige objectivering van samenlevingsproblemen moet ook niet te selectief zijn. Het maatschappelijk debat lijdt evenveel onder economische correctheid als onder politieke correctheid. De opmars van extreemrechts gaat evenzeer gepaard met toenemende heteronormativiteit, intimidatie van en geweld tegen vrouwen, en antisemitisme. Ook daarover bestaan staalharde cijfers en statistieken. Wie angstvallig de voordeur bewaakt dreigt te laat in te zien dat het eigen huis in brand staat.
Wann wird man je versteh’n?, wanneer zullen ze het ooit verstaan?, zong ook Marlène Dietrich tijdens de Koude Oorlog. Anders dan Boudry leek ze minder optimistisch over de kracht van rationele analyses van geweldsdynamieken, toenemende sociale onrust en oorlogvoering. Het zijn waanzinnige, ongerijmde en zelfversterkende processen. Dat is de tragedie die ze verzinnebeeldt in haar nummer: waar zijn de bloemen? Ze zijn geplukt door de meisjes. Waar zijn de meisjes? Ze zijn meegegaan met de mannen. Waar zijn de mannen? Ze vechten voor het vaderland. Waar zijn de bloemen? Op de graven van de mannen. Wann wird man je versteh’n?
Uit angst voor de bedreigende ander lijken we ons zelf te ontpoppen tot vijand van de democratie. Analyses die zich focussen op het Grote Gelijk van links, rechts, centrum, vrijdenker, jood of moslim vertroebelen de zaak meer dan dat ze ze ophelderen. Als het gaat om het verdedigen van de Europese verworvenheden, laat die commissaris dan inderdaad maar aan de slag gaan. Maar misschien is het geen slecht idee om zich ook in die strijd te laten gidsen door de geliefkoosde maatschappelijke voorrangsregel: eigen volk eerst.
Liesbet De Kock (Doctor in de Wijsbegeerte, VUB & Ugent), Henri Heimans (Magistraat op rust)
