De nieuwe financiële crisis zou ons haast doen vergeten dat banken ook nog investeren in de reële economie. Minder speculeren klinkt goed, maar de zaken waar de bank dan wel in investeert, moeten liefst ook nog een beetje deugen. Wie vraagt naar andere criteria (sociaal rechtvaardig, duurzaam, …) dan de verwachte winst wordt met slappe excuses terug naar huis gestuurd.

Bankroet

De meest recente campagne van Netwerk Vlaanderen gaat over de rol van banken in de klimaatverandering. Wereldwijd groeit een consensus dat de CO2 -uitstoot snel naar beneden moet. Door hun meest klimaatschadelijke investeringen stop te zetten, kunnen banken een belangrijke bijdrage leveren in de strijd tegen de opwarming van de aarde.

We onderzochten in hoeverre banken die in België actief zijn, betrokken zijn bij de financiering van een aantal bedrijven en projecten die manifest schadelijk zijn voor het milieu. Alleen Triodos Bank doorstond de test. In tegenstelling tot de vele groene promotiepraatjes en de opmars van de ‘groene’ leningen investeert elk van de andere onderzochte banken in klimaatschade. Met ons spaargeld.

Hoe banken dat verantwoorden? Telkens wanneer we de banken proberen te wijzen op hun verantwoordelijkheid, komen ze met ronkende verklaringen en vage intenties op de proppen. Kortom: een waslijst van slappe excuses.

Het politieke excuus

‘We houden ons niet bezig met politiek, mevrouw. De keuze voor steenkool, kernenergie of alternatieve energiebronnen moet door beleidmakers gemaakt worden.’

Alsof het financieren van schadelijke praktijken geen politiek zou zijn. Het bankwezen maakt voortdurend ‘politieke’ keuzes. Soms doen banken dat heel expliciet in hun beleid over ‘maatschappelijk verantwoord ondernemen’. Maar terwijl ze zich aansluiten bij mooi klinkende principeverklaringen zoals de ‘Equator Principles’, de ‘Climate Principles’ of de ‘Carbon Principles’, doen ze niet moeilijk over miljarden investeringen in vervuilende steenkoolcentrales en grootschalige ontbossing.

Het excuus van de twee walletjes

‘Onze bank investeert toch ook in propere energie, mijnheer. Wij willen uitdrukkelijk de ontwikkeling van milieuvriendelijke technologie bevorderen.’

Let hier op het woordje: ook. Als het bankwezen het belangrijk vindt alternatieven te bevorderen, waarom gaat ze er dan niet helemaal voor? Dat lijkt ons een slimme bedrijfsstrategie: inzetten op een stabiel klimaat is inzetten op de toekomst.

‘Onze bank is al groen’

Meer dan eens vinden bankiers zich niet terug in onze kritiek. ‘Onze bank is al groen’, zeggen ze dan. In op gerecycled papier gedrukte rapporten berekenen ze bijvoorbeeld hoeveel CO2 de bank zelf uitstoot via haar elektriciteitsverbruik en transport. Ze compenseren die ecologische voetafdruk vervolgens door bomen aan te planten of hun gebouwen te isoleren.

Maar de gecompenseerde uitstoot staat in schril contrast tot de ecologische voetafdruk die nagelaten wordt door de bedrijven waarin ze investeren. We deden de berekening voor één van de internationale banken uit het onderzoek. Een gemiddelde steenkoolcentrale stoot jaarlijks 20 keer meer CO2 uit dan de ‘groene’ bank compenseert. Dergelijke maatregelen zijn een pleister op een houten been.

Het excuus met de interne tegenstelling

‘We investeren enkel in milieuvriendelijke steenkoolcentrales,’ zeggen sommige banken (weliswaar iets technischer uitgedrukt voor de geloofwaardigheid).

Gekke redenering. Er bestaat simpelweg niet zoiets als een milieuvriendelijke steenkoolcentrale. Het is als een café zonder bier. Er bestaan alleen maar experimentele technologieën die niet zonder gevaar zijn en waarvan nog lang niet bewezen is of ze ooit efficiënt kunnen worden.

De klant als excuustruus

‘De klant is koning. Wij respecteren de vrijheid van onze klanten, ook als ze willen beleggen in activiteiten die het klimaat schaden.’

Tja. Als we in deze denkwijze mee zouden gaan, wordt elke investering mogelijk, tot en met het speculeren en het financieren van criminele activiteiten. Bovendien zijn er ook heel wat mensen die in alle vrijheid zouden kiezen voor een proper klimaat.

Het excuus van de winst

Zou het niet kunnen zijn dat alle excuses te herleiden zijn tot één dominant excuus? ‘Banken moeten winst maken, want daar profiteren de klanten en aandeelhouders van.’ Banken vinden het klimaat belangrijk, maar zoveel mogelijk winst maken nóg belangrijker. Deze logica is evengoed toepasbaar op investeringen in wapens, schending van mensenrechten, enz. Ze vormen het symptoom voor een dieper liggende kwaal die ook aan de wortels ligt van de huidige financiële crisis. Ons bankwezen wordt gedomineerd door een collectieve obsessie met winst en groei. Als de samenleving echt terug greep wil krijgen op het financiële systeem, zal het ook daarover moeten gaan.

Frank Vanaerschot en Stijn Suijs, campagnemedewerkers Netwerk Vlaanderen

Netwerk Vlaanderen organiseert zaterdag 22 oktober om 16u onder het motto ‘Kom niet van een koude kermis thuis’ een Kolenkermis op de Gentse Kouter. Iedereen is welkom om de alarmbel te luiden, zijn financiële toekomst te laten voorspellen én slappe excuses omver te werpen. Met muziek van Lady Angelina en veel wafels.