Migratie, enkel een probleem hier?

Zo’n 200 miljoen mensen werken en leven buiten de grenzen van hun land, of zo’n 3% van de wereldbevolking. Voor het overgrote deel verblijven deze migranten in het Zuiden, meestal in buurlanden. Een minderheid komt terecht in onze ‘rijke’ samenlevingen in het Noorden. Het gaat hier enerzijds om vluchtelingen, dat wil zeggen migreren omwille van persoonlijke vervolging. Slechts 1% van de vluchtelingen wereldwijd komt terecht in het ‘Westen’.

Binnen de cijfers van wereldwijde migratie heb je anderzijds (langdurige of tijdelijke) socio-economische migranten, deze mensen migreren omwille van armoede en een gebrek aan toekomstperspectieven.

Het Belgische opvangbeleid voor asielzoekers, een geschiedenis van crisissen

Net na WOII en de oprichting van de VN tekent België de Conventie van Genève, of de vluchtelingenconventie van 1951. Na de ervaringen van de verwoestende Tweede Wereldoorlog wordt besloten dat mensen op de vlucht beschermd moeten worden en niet zonder meer mogen terug gestuurd worden naar hun moederland. De conventie was in de eerste plaats van toepassing op Europese vluchtelingen en werd later uitgebreid naar alle vluchtelingen wereldwijd.

Hoewel er in deze periode geen “opvangbeleid” bestaat worden in deze periode mensen op de vlucht uit Oost-Europa “gereïnstalleerd” in België en andere Europese landen. Niet de Belgische Staat maar NGO’s verzekeren de opvang van deze vluchtelingen.

Het was ook de periode van de “Trente glorieuse” waardoor België actief economische migranten aantrekt voor de industrie vanuit Spanje, Italië, Marokko en Turkije. Het politieke discours stond in deze dagen dan ook nog niet vijandig t.o.v. deze instroom, zoals we die vandaag kennen. Deze ‘gastarbeiders’ waren immers essentieel om onze welvaartsstaat op te bouwen.

Alles verandert echter in 1973/74. De oliecrisis zorgt voor de vertraging van de economische groei. België besluit, net als haar Europese buurlanden, om haar grenzen te sluiten voor economische migratie.

Deze migratiestop zal een invloed hebben op het asielbeleid. Enerzijds omdat tijdens deze periode het aantal asielzoekers stijgt en anderzijds omdat deze politieke beslissing om een migratiestop door te voeren de beeldvorming t.o.v. asielzoekers radicaal zal veranderen. Steeds meer zullen asielzoekers ervan verdacht worden het asielbeleid te misbruiken.

Gedurende de jaren ’80 stijgt het aantal asielzoekers wat leidt tot gelijkaardige problemen die we vandaag kennen : NGO’s die asielzoekers opvangen krijgen te maken met een gebrek aan plaatsen waardoor mensen op straat belanden. Bovendien weigeren een aantal gemeenten asielzoekers in te schrijven in het bevolkingsregister. Ook toen dachten de autoriteiten dat een slechte opvang asielzoekers zou ontmoedigen bescherming te zoeken in België, herinnert Marie-Claire Leroux, van het Sociaal Protestants Centrum, zich.

Het aantal asielaanvragen in België kende in 1986 een forse stijging. 7.644 personen vroegen asiel aan. Dit is meer dan het dubbele van het aantal aanvragen van 1984. Gedurende de jaren ’80 zagen we immers conflicten in Oost-Europa, de Irak-Iran en Ethiopië-Eritrea oorlogen die vele vluchtelingenstromen veroorzaakten. Overal in Europa steeg het aantal asielaanvragen dan ook vanaf het midden van de jaren ‘80. De groeiende druk werd politiek vertaald door een hele batterij aan strengere wetswijzigingen die tot op de dag van vandaag nog aan de gang is.

Midden jaren ’80 beslist de overheid om een aantal collectieve opvangplaatsen te organiseren, na jarenlange druk vanuit de OCMW’s en NGO’s. In 1986 ziet het Klein Kasteeltje als asielcentrum het licht. Ook in Florennes gaat een aantal jaren later een noodcentrum open die permanent zal worden. Tegelijkertijd worden er ook gesloten centra gecreëerd om mensen verplicht te kunnen uitwijzen. Het Belgische Commissariaat Generaal voor Vluchtelingen en Staatlozen (CGVS) wordt opgericht, ter vervanging van de UNHCR die tot dan toe instond voor de behandeling van de asieldossiers. Ook in deze periode werd de opvangcrisis gebruikt om de publieke opinie te beïnvloeden om een debat voor strengere regelgeving te kunnen voeren.

Het Klein Kasteeltje was in 1986 een legerkazerne die er sinds enige jaren verlaten bij lag, zoals de meeste kazernes in Brussel. Binnen onze grenzen hebben we immers minder en minder soldaten en rekruten nodig. De grenzen beginnen stilaan op te schuiven naar de Europese buitengrenzen. Er is geen oorlog meer met de buurlanden. De kazerne die in het verleden symbool stond ter verdediging voor plaatselijke oorlogen wordt een opvangcentrum voor mensen op de vlucht voor oorlogen die elders worden uitgevochten, hoewel Belgische soldaten er nog steeds aan deelnemen (cfr. Afghanistan, Irak, Rwanda, Congo…).