De afgelopen week was de Braziliaanse miljoenenstad São Paulo het centrum van massaal links verzet tegen de heersende neoliberale wereldpolitiek. Van 29 juli tot 4 augustus verzamelden in Hotel Braston enkele honderden politieke partijen en organisaties uit Latijns-Amerika en de Caraïben voor de 19^de editie van het ‘Forum van São Paulo’ (FSP). Deze 1.300 deelnemers uit 33 landen vertegenwoordigen een wijd spectrum: van sociaaldemocratische en communistische partijen over etnische en milieuorganisaties tot arbeidersbewegingen en sociale bewegingen geïnspireerd door de kerk.

Een historisch keerpunt

Het FSP speelt al sinds de oprichting ervan in 1990 een cruciale rol in de internationale politiek. “Dit forum is een buitengewoon politiek laboratorium dat leidt tot veranderingen in de hele regio”, aldus Braziliaans president Dilma Rousseff tijdens de openingsceremonie. Volgens de president is het net dankzij het stijgende aantal progressieve regeringen in de laatste tien jaar en “door middel van vrije democratische verkiezingen met een brede participatie van de bevolking” dat de armoede, ongelijkheid en werkloosheid in Latijns-Amerika zijn gedaald. Dit in tegenstelling tot het neoliberale beleid in de jaren ’70 en ’80 dat dictators zoals Pinochet (Chili), Banzar (Bolivië) en Videla (Argentinië) voeren in het kielzog van de Verenigde Staten.

Valter Pomar, Algemeen Secretaris van de FSP en kopstuk van de Braziliaanse Arbeiderspartij, verwoordt het als volgt: “Met deze ontmoeting willen we alternatieven ontwikkelen voor het dominante neoliberale model in Latijns-Amerika en de economische, politieke en culturele banden tussen de naties van Latijns-Amerika en de Caraïben versterken.” Hij voegt eraan toe dat deze editie zich afspeelt tegen de achtergrond van een wereldwijde economische crisis, de afname van de Amerikaanse overheersing door de opkomst van nieuwe oprukkende wereldmachten, en instabiliteit als gevolg van politieke, sociale en militaire conflicten.

Twee handelsblokken: Pacifische Alliantie en Mercosur

Tijdens deze 19^de editie staan enkele thema’s hoog op de politieke agenda. Zo heeft het FSP kritiek op de oprichting van de Pacifische Alliantie die in juni vorig jaar een vrijhandelszone creëerde tussen vier landen aan de Stille Oceaan: Mexico, Chili, Colombia, en Peru. Dit viertal wil hiermee hun onderlinge economische relaties versterken, alsook die met Azië. Het Pacifische handelsblok werd immers opgericht als tegengewicht tegen dat andere grote blok: Mercosur is de handelsalliantie tussen Argentinië, Brazilië, Uruguay en Venezuela (nvdr. Bolivië treedt binnenkort officieel toe en Paraguay zal vanaf 2014 opnieuw, deze keer als voorzitter, Mercosur vervoegen nadat het land vorig jaar werd geschorst).

Veroordeling boycot Cuba

Het Forum weerspiegelt naar goede gewoonte de standpunten van de deelnemers tegenover hete hangijzers: zo steunt het FSP de Palestijnse zaak, de strijd van de Sahrawi in de Westelijke Sahara en het vredesproces in Colombië. Er wordt opnieuw heel wat kritiek gespuid op de verregaande economische blokkade van Cuba, die al meer dan een halve eeuw standhoudt met het vetorecht van de Verenigde Staten. Zo werd deze blokkade in november vorig jaar maar liefst voor de 21^ste keer veroordeeld door de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties: 188 landen stemden tegen en slechts 3 landen, de Verenigde Staten, Israël en de eilandengroep Palau, pleitten voor.

Nicaraguakanaal

Ook in verband met de plannen voor een Nicaraguakanaal kiest het Forum duidelijk partij met een resolutie die stelt: “Het Forum São Paulo verwelkomt het Nicaraguakanaal dat economische welvaart met sociale gerechtigheid creëert voor de bevolking van Nicaragua en nieuwe opportuniteiten biedt voor Centraal-Amerika (…). Wij dringen er bij alle regeringen van Latijns-Amerika op aan om deel te nemen aan dit project.”

Een andere blikvanger is het voorstel van Bolivië om permanente politieke scholen op te richten, verspreid over het continent, waar linkse partijen en sociale bewegingen kunnen studeren en debatteren over de vele thema’s van dit internationale Forum.

Spionageschandaal VS

Enkele prominente aanwezigen tijdens de slotverklaring van het FSP zijn ex-president van Brazilië Luiz Inácio Lula da Silva en president van Bolivië Evo Morales die waaschuwt dat vereende krachten noodzakelijk zijn, “zoniet geven we aan rechts de mogelijkheid om te blijven regeren”. Partijgenoot Rubén Darío Egues voegt eraan toe: “het is niet mogelijk om de strijd tegen het kapitalisme voort te zetten als we gebonden blijven aan de informatietechnologie van multinationals.” Hij roept daarom op tot het gebruik van vrije software, zoals Linux. Egues doelt hiermee op de verklaringen van klokkenluider Edward Snowden die het spionageprogramma van de inlichtingendienst NSA naar buiten bracht en aantoonde dat de NSA burgers wereldwijd bespioneert via de servers van grote Amerikaanse internetbedrijven.

 Van rechts naar links?

Op 5 augustus vond aansluitend een vergadering plaats tussen secretaris-generaal van de Verenigde Naties Ban Ki-moon en vertegenwoordigers van Mercosur in het VN-hoofdkwartier in New York. Ook hier werd afwijzend gereageerd op de blokkade van Cuba en het spionageprogramma van de VS. “Deze praktijk is absoluut in strijd met het internationaal recht dat de soevereniteit van landen waarborgt. Bovendien is het een schending van de mensenrechten (…) door het schenden van het heilige recht op privacy”, aldus Elías Jaua Milano, minister van Buitenlandse Zaken van Venezuela, in naam van Mercosur.

Sinds de progressieve partijen de plak zwaaien in elf van de negentien landen van Centraal- en Zuid-Amerika en zij zich verenigd hebben in organisaties zoals Mercosur, Unasur en Alba, klinken de stemmen van linksgezinden op het internationale politieke toneel steeds luider. Er wordt dan ook heel wat gespeculeerd over de presidentsverkiezingen in Honduras en Chili in november 2013: twee landen waar rechts het voorlopig nog voor het zeggen heeft. Kleurt het continent binnenkort nog meer rood?