De EU steunt al veertig jaar economisch ontwikkeling met het Algemeen Preferentiestelsel (GSP), waarmee landen meer kansen krijgen om hun producten uit te voeren. Op dinsdag 10 mei heeft De Gucht een radicale hervorming van het GSP aangekondigd: minstens 75 ontwikkelingslanden zullen niet meer in aanmerking komen. Daarmee bespaart de EU maar liefst 1,1 miljard euro uit aan invoertaks-vrijstellingen.
In zijn voorstelling van de hervorming benadrukt De Gucht dat hij wil inspelen op de veranderde omstandigheden en vooral de sterke groei van de opkomende ontwikkelingslanden. Door het aantal begunstigde landen te verlagen en landen ‘zoals Koeweit, Rusland, Saoedi-Arabië en Qatar’ uit het GSP te verwijderen kan het systeem focussen op landen die dit het meest nodig hebben.
11.11.11 stelt zich ernstige vragen bij de selectie van De Gucht. Het enige criterium dat De Gucht gebruikt om de landen te onderscheiden die het GSP het meest nodig hebben is het bruto nationaal inkomen per hoofd. Het resultaat daarvan is dat inderdaad een aantal olieproducerende landen afvallen. Maar China kan nog altijd gebruik maken van de voordelige tarieven, net zoals bijvoorbeeld India, Thailand, Nigeria en Iran, terwijl door het criterium van inkomen maar liefst zes ACP-landen (landen uit Afrika, Caraïben en Pacifisch gebied) uit de boot vallen.
Daarnaast zullen ook landen uit de lijst van GSP-begunstigden wordt geschrapt die al één of ander vrijhandelsakkoord met de EU hebben. Het schrappen zorgt dus voor een extra drukmiddel dat de EU kan inzetten. Als landen nog gebruik willen maken van gunstige tarieven, dan moeten ze zich ook open stellen voor Europese invoer via een wederzijds vrijhandelsakkoord. Daardoor komt het aantal geschrapte ACP-landen uit op 21. 13 daarvan zijn landen uit Afrika of de Stille Oceaan die nog steeds regionale EPA’s onderhandelen met de EU, zoals Botswana, Kameroen, Ghana en Namibië. Zij zien hun onderhandelingspositie flink verslechteren.
De EU zal ook meer druk kunnen zetten op ontwikkelinglanden die minder grondstoffen willen exporteren. Want het GSP kan worden ingetrokken als landen hierop beperkingen instellen ‘op een manier die schade berokkent aan de Europese industrie’.
11.11.11 gelooft niet dat de schrapping van 75 ontwikkelingslanden per definitie meer mogelijkheden geeft aan de armere landen die nog wel van het GSP gebruik kunnen maken. Daarvoor heeft de EU nog teveel niet-tarifaire belemmeringen (zoals de oorpsrongsregels), die voor weinig ontwikkelde landen moeilijk te overbruggen zijn. Het is niet waarschijnlijk dat deze landen het gat in de markt zullen opvullen.
