Dit hoofddoekverbod zorgt er wel nog steeds voor dat leerlingen uitspraken als deze doen: “Als ik terugdenk aan mijn middelbare schoolcarrière, dan zie ik dat als een omgeving waar ik mij niet welkom voelde. Ik zou ook niet terug willen naar die tijd. Ik zie het als een tijd waarin mensen iets belangrijks van mij hebben willen afpakken.”

Een stilgevallen debat

Wij zijn vijf studenten sociaal werk aan de UCLL in Heverlee. Voor het vak ‘diversiteitswerkplaats’ hebben wij ons verdiept in het thema ‘verbod op religieuze tekens in middelbare scholen’.

We spraken met twee getuigen, Nora en Amira. Om hun anonimiteit te bewaren, gebruiken we hier fictieve namen. Ook de school krijgt een fictieve naam: De Ster. We spraken met de directeur van de school waar onze getuigen ook zitten of gezeten hebben.

We willen het debat graag opnieuw aanwakkeren omdat we zien dat het thema nog steeds heel erg leeft bij mensen, hoewel de media er minder aandacht voor hebben. Diversiteit is overal rondom ons, desondanks is er hiervan geen afspiegeling in het middelbaar onderwijs. Hoe kunnen we dan verwachten dat jongeren voldoende voorbereid zijn op een diverse samenleving? Het dragen van een hoofddoek behoort tot iemand zijn identiteit. Identiteit moet op alle vlakken bespreekbaar gemaakt kunnen worden zodat iedereen zich volop kan ontplooien. Een hoofddoek verbieden maakt dat vrouwen een deel van hun identiteit verliezen.

Een cruciale fase in het vormen van een identiteit

De jaren die we spenderen in het middelbaar onderwijs vormen de start van onze identiteitsontwikkeling. Net in deze cruciale periode nemen we een stuk weg van de identiteit van meisjes. Hoe moeten zij zich dan volledig ontplooien? Het middelbaar hoort een plek te zijn waar jongeren kunnen experimenteren met verschillende identiteitskenmerken. Veel jongeren gaan tijdens deze jaren door verschillende fases, in de hoop te ontdekken wat hun identiteit is. Door middel van onder andere kleding uiten we een stuk van onszelf. Moslimmeisjes worden hierin beperkt. Wat voor hen een deel van hun kleding is en een uiting van hun religie is, zien scholen als iets problematisch. Nora en Amira geven aan dat scholen hun hoofddoek zien als iets problematisch en bedreigend. Als dat wordt aangekaart door geven scholen het argument van het belang van neutraliteit. Nora en Amira vertellen ons dat hun medeleerlingen geen probleem zien in het dragen van een hoofddoek. Ook zij reageren verbaasd als ze horen over deze regel: “Waarom mag een hoofddoek niet gedragen worden?”

Door middel van onder andere kleding uiten we een stuk van onszelf. Moslimmeisjes worden hierin beperkt.

Amira haalt ook aan dat ze niet begrijpt hoe het komt dat er op andere aspecten van de kledingregels minder streng gereageerd wordt. Het valt op dat er over de andere kledingregels wel gedebatteerd kan worden, en deze regels zelfs aangepast kunnen worden. Dit vertelt de directeur van de Ster ons ook. Na een protest vorig jaar, is er samengezeten met de leerlingen om de kledingregels opnieuw te bekijken. Zo zijn er enkele aanpassingen in het schoolreglement gebeurd. De directeur vond het belangrijk ook enkele moslima’s te betrekken bij het ronde tafel gesprek, om er zeker van te zijn dat zij zich ook comfortabel voelen met de nieuwe kledingregels. Zo werden spaghettibandjes en korte shorts of rokjes wel goedgekeurd, maar had de school het moeilijker met blote buiken.

Wat maakt dat de school hier wel openstaat voor verandering, maar voor het dragen van een hoofddoek niet? We geloven dat dit te maken heeft met wie het vraagt en draagt, spaghettibandjes werden gevraagd door witte, vlaamse, meisjes. Het is enorm spijtig dat er door het politieke milieu waarin we vandaag zitten, meer geluisterd wordt naar witte meisjes in plaats van naar iedereen.

Gebrek aan diversiteit op scholen

De directeur van de Ster haalt nog een relevant element aan. Sinds het verbod is ingevoerd in 2013, is de Vlaamse demografie veranderd. Onze samenleving is veel diverser geworden. Dat onze samenleving nu multicultureel is, is gewoon de realiteit. Toch slagen we er niet in hiervan een afspiegeling te maken in middelbare scholen. Het beleid houdt hier nog te veel vast aan principes van neutraliteit. Middelbare scholen volgen het passief pluralisme, waar het huidige politieke milieu sterk achter staat. Het voelt bijna alsof we het multiculturele willen ontkennen, en dit doen we dan juist op de plaats waar de toekomstige generatie opgroeit.

Het voelt bijna alsof we het multiculturele willen ontkennen, en dit doen we dan juist op de plaats waar de toekomstige generatie opgroeit.

Sommige scholen hanteren dit verbod niet, dit is vooral het geval in Brussel. Hierdoor ontstaan er twee groepen, scholen waar er wel, en scholen waar er geen verbod geldt. Dat kan leiden tot concentratiescholen.  Door deze splitsing vervreemden leerlingen van elkaar en ontstaan er groepen. Hier ontstaat dus het wij-zij gevoel en dat kan voor heel wat problemen zorgen.

Voordelen van een hoofddoekverbod?

Eén van de voordelen die regelmatig, ook door de directeur van de Ster, wordt aangehaald is dat we hiermee meisjes beschermen. Ze zouden beschermd worden van hun ouders, die hen verplichten een hoofddoek te dragen. Nora vertelt hierover dat niemand haar ooit heeft gedwongen en nu ze ouder dan 18 jaar is, volledig zelf beslist of ze haar hoofddoek wil dragen. Er heerst vaak het idee dat je een hoofddoek moet dragen omdat als je minderjarige niet zelf mag kiezen wat je met je lichaam doet. In de middelbare school is het echter een minderheid die onderdrukt en verplicht wordt een hoofddoek te dragen. En dan nog, is het verbieden van het dragen van een hoofddoek dan de gewenste oplossing? Er zijn ook andere manieren om dit aan te pakken. Een verbod is een easy-fix van het probleem. Belemmert de school de vrijheden van de moslimmeisjes niet?

Een verbod is een easy-fix van het probleem.

Hetzelfde geldt voor het argument dat iedereen nu gelijker wordt behandeld. Ook de directeur van de Ster merkt dit op, maar is daar niet tevreden over. “Het zou niet mogen, maar toch zorgt het hoofddoekverbod er voor dat zij meer kansen hebben. Maar nogmaals, het zou niet mogen.” Een verbod is hier weer een easy-fix van het probleem. Misschien moeten we leerkrachten gewoon meer bewust maken van hun vooroordelen en hoe hiermee om te gaan.

Het lijkt alsof het hoofddoekenverbod voortkomt uit onwetendheid en een gebrek aan tijd om zich te verdiepen in het thema. Een oplossing die buiten zijn nadelen, volgens velen ook voordelen heeft. Nora en Amira zien er nochtans geen. Het bestaan van dit verbod heeft diepe wortels in de politiek, en blijkt juist daarom ook moeilijk te veranderen. Het zorgt er echter wel voor dat we onze toekomstige generatie niet correct voorbereiden op een multiculturele samenleving en hoe hiermee om te gaan. Ook wordt een groeiende groep meisjes nog steeds uitgesloten door regels en een gebrek aan begrip voor wat zij doormaken. We begrijpen de complexiteit van dit onderwerp, maar geloven niet dat dit de juiste manier is om het aan te pakken.