Foto: Willy Vereenooghe
Opinie, Cultuur, België - Cultureel Erfgoedoverleg

Herbronnen, over besparen en winst in cultureel erfgoed

Bij alle besparingen op cultuur die nu en binnenkort ontstaat, valt de aandacht voor wat er al bestaat makkelijk weg. "Erfgoed is een belangrijke duurzame en hernieuwbare grondstof in ons gewest, met zowel inherente als expliciete waarde. Een overkoepelend Collectieplan Vlaanderen, geschraagd door een investerende en faciliterende overheid, verhoogt de slagkracht van ons rijk patrimonium." Een pleidooi voor wat van ons allemaal is.

maandag 29 september 2014 17:59
Spread the love

Het regent cijfers deze dagen. Besparingscijfers. Maar behalve wat gemiezer in het veld, lijkt het vooral te waaien. Een zucht van verlichting: “Het draait dan toch misschien minder erg uit dan de vernietigende cijfers die een maand geleden in de lucht hingen”. Het verschil tussen een hand en een arm amputeren. Of het perverse effect van verglijdende perspectieven?

De afgelopen
decennia is de zorg voor
erfgoed in Vlaanderen
uitgebouwd in musea, archieven, bibliotheken,
erfgoedcellen… Het zijn merendeels publieke of semipublieke instellingen, waar
overheden mee waken en verantwoordelijk zijn voor die collectieve
erfgoedzorg. Everything
connects?
Maar met het gevolg dat, als diezelfde geconnecteerde overheden
“moeilijke maar noodzakelijke keuzes” doorvoeren – er moet nu eenmaal bespaard worden – het erfgoed monddood lijkt
gemaakt… Wie kan het dan nog een stem geven?

Collectief goed

In de erfgoedsector is het doorgaans
nogal stil. Dat zal
enerzijds wel aan het type mensen liggen dat er werkzaam
is. Zorgzaam
voor de dingen van vroeger die we willen bijhouden voor
nu en later: boeken, kunst, archiefstukken,
dingen van alledag…
Het is het soort werk
dat een duurzame, doordachte langetermijnaanpak vraagt. Niet meteen het soort werk dat
meesurft op
de mediatieke waan van de dag.

Bovendien wacht die erfgoedsector
al zowat sinds het jaar
2000 op ‘de grote
inhaalbeweging’. Pech
gehad dat bij de invoering
van een ambitieus Vlaams Cultureel-Erfgoeddecreet als
jongste telg in het cultuurbeleid in 2008
net ook
de crisis haar intrede deed. En
dus werden de grote ambities abrupt in
de kiem gesmoord. Het erfgoedveld
werkte intussen geduldig en onverminderd
naarstig voort: dweilen met de
kraan open.

Maar het zal misschien nog wel méér liggen aan het
feit dat erfgoed collectief goed is. De commons,
gemeengoed, en zo een beetje van velen van ons,
meer nog: van ons allemaal. Ja, de diversiteit van erfgoed in te beelden, samen
met alle mogelijke mensen die er betekenis aan kunnen geven: iedereen dus. Voor dit veld hebben erfgoedwerkingen gezorgd die
op allerlei manieren ingebed zijn in publieke instanties: musea, erfgoedcellen,
archieve,… een goed interagerend
veld.

Herkapitaliseren

Laat ons wel wezen. Everything
connects? 
In tijden van
crisis en wanneer onzekerheid sluimert, wanneer tal van maatschappelijke, sociale,
economische uitdagingen de beleidsinzet om ter hardst en snelst nodig hebben,
lijkt erfgoed niet meteen de grote prioriteit. Toch is erfgoed
een stabiele en loyale partner, een verzekerde investering, zeg
maar. En erfgoed wil
best dienstbaar zijn. Het is tenslotte een bron voor ons allen, toch? En een bron die
onuitputtelijk lijkt.

Erfgoed is een
fantastische duurzame en hernieuwbare
bron voor Vlaanderen, met zowel
inherente als expliciete waarde. Heeft de toets
der tijd doorstaan, haar waarde bewezen, duurzaamheid aangetoond. Het
blijkt telkens multi-inzetbaar, te herkapitaliseren, te herinvesteren – om het in de termen van deze regering uit te
drukken. Jawel, erfgoed
blijft ons herbronnen. Erfgoed blijft! Ze is een referentie.

Een bron
van identiteit, gemeenschapsvorming, verbondenheid, continuïteit
in onze samenleving. Een
bron van mogelijkheden en opportuniteiten ook, voor creativiteit en innovatie,
voor toerisme en beleving, voor internationale profilering, voor city
marketing, voor educatie. Voor elke nieuwe
generatie opnieuw een bron van kennis, van inspiratie, van maatschappelijke
inzet en nieuwe vormen van culturele, economische, sociale valorisatie.

Van de werken van Breughel of Van Eyck
waarvoor bezoekers uit de hele wereld naar onze musea afreizen, langs het geheugen
van historische gebeurtenissen in archieven, de groten der literatuur in de
erfgoedbibliotheken, via de ontelbare stoeten en feesten die lokaal telkens
weer duizenden mensen op de been brengen, of het meesterschap van
de ambachtsman en zijn instrumenten en skills en
de instrumenten die daarvoor nodig waren of de met de hand gemaakte kunstwerken die
daaruit zijn voortgekomen, over bv. de archieven van de VRT die de
televisiekijkers vandaag op vele manieren een gulle lach ontlokken of een spiegel voorhouden…

Het register is breed en divers, een spiegel van onze rijke samenleving zelf. Mooi zo,
zo willen we het graag.

Gebenchmarkt

Minister
van Cultuur, Sven Gatz, je hebt
een topbevoegdheid, ontegensprekelijk. Je
bevindt je op
het knooppunt van alle beleid. Met hongerige ogen kijkt
men vanuit andere beleidsdomeinen naar erfgoed.
Toerisme ziet het als
inspiratie- en wingewest, onderwijs als drager van onze taal en geschiedenis,
economie als bron van
kennis, inspiratie, innovatie
en hergebruik, noem maar op.

Maar er is grote reden tot bezorgdheid,
beste minister. We zijn ook
wel bezorgd, want
erfgoed mag dan wel de lof op Vlaanderens glorieuze verleden zingen, het
moet bovenal vandaag en
morgen een bron van identiteit, gemeenschapsvorming,
verbondenheid, continuïteit en leren in onze samenleving
kunnen betekenen. En
we dragen de verdomde
verantwoordelijkheid om het erfgoed door
te geven aan wie na ons komt, in goede staat en als
een weerspiegeling
van onze eigen tijd.

Dat doe je niet
zomaar. Dat doe je niet met een grove
kaasschaaf. En al helemaal
niet in een veld dat onderweg
nog niet eens
halfweg gefinancierd is geraakt voor de ambities van een
overigens voluit internationaal ‘gebenchmarkt’ Cultureel-Erfgoedbeleid dat Vlaanderen
op de kaart wil zetten. Trop is te veel…

Geen
bier zonder brouwers, geen erfgoed zonder erfgoedwerkers, professionele en hobbyisten. Regionale diversiteit van ons erfgoed, als bier met al zijn verschillende kleuren en smaken. Net als de biercultuur is erfgoed een bindend element in de samenleving. Gelaagdheid en diversiteit zorgen voor een goede ontginning door zowel vereniging als onderzoeksinstelling en verwerking. In een straf
netwerk: everything connects!

Onze verwachtingen
voor de Vlaamse regering mogen dan ook best die warme zorg uitdrukken.

Hernieuwbare grondstof

Minister van
Cultuur Sven Gatz
bevindt zich
hier misschien wel in het centrum, op het knooppunt, niet alleen van onze
samenleving en de waarden die het vertegenwoordigt, maar ook van alle beleid. Nogmaals, Sven Gatz, je hebt een topbevoegdheid, ontegensprekelijk. Ons doen en laten,
ons wezen en zijn, onze economisch en ethisch handelen, onze internationale
trots, onze veelheid van identiteiten. Cultuur zorgt
voor duurzaamheid in onze samenleving, respect, ethiek, samenzijn,… 

Cultuur zorgt voor
welbevinden en geeft rust en helpt welzijns- en gezondheidswerkers. Erfgoed is een
belangrijke duurzame en hernieuwbare grondstof in ons gewest, met zowel
inherente als expliciete waarde. Een
overkoepelend Collectieplan Vlaanderen (dat een beeld geeft van zowel materieel
als immaterieel erfgoed), geschraagd door een investerende en faciliterende
overheid, verhoogt de slagkracht van ons rijk patrimonium.

Erfgoed mag dan
wel een bron zijn met onuitputtelijk ogende mogelijkheden, een hernieuwbare
bron die steeds maar lijkt aan te groeien en nieuwe dimensies en sporen blijkt
te genereren, maar we moeten
onderweg de bron zelf niet vergeten om ook dié met zorg te omgeven waardoor ze
ons kan blijven voeden en gezond blijft. Om nu ons – en straks onze kinderen en
kleinkinderen en generaties – vooruit te kunnen blijven aandrijven.

Daarom houden we
hier met de vele andere collega’s een warm pleidooi. Voor een hart
boven hard. We willen zelf
geen taboes in ons vaandel dragen, maar rekenen en hopen ook op boeiende gesprekken en een fair overlegd beleid. Met return on investment
voor de Vlaamse regering.
Want een
bloeiende economie
kan
misschien de beste basis zijn voor een bloeiende kunst en cultuur, nog veel zekerder is het
dat een bloeiend erfgoed altijd grondstof is voor een bloeiende
economie.
Waar wacht u dan nog op?

dagelijkse newsletter

take down
the paywall
steun ons nu!