Anne-Ruth Wertheim, Nederlands publicist, vooral bekend van haar pedagogische bezigheden, vooral rond het ‘open projectonderwijs’ en voor de petite histoire ook dochter van de bekende Nederlandse progressieve socioloog W.F. Wertheim, schreef een interessant stuk over hedendaags racisme. Dit schreef ze op de blog van Anja Meulenbelt, de bekende Nederlandse feministe, schrijfster van bijzonder interessante boeken en parlementslid voor de linkse SP.

Wertheim beschrijft het hedendaags racisme dat, zo stelt ze, een mengvorm is tussen het klassieke koloniale racisme en het cultureel racisme.

“Die mengvorm brengt mensen in verwarring omdat het daarin niet zou gaan om lichamelijke kenmerken van de aangewezen groep maar om iets cultureels, hun religie de islam.“

Ze vertrekt van haar eigen ervaringen met het koloniaal racisme, eerst als Nederlandse in de kolonie Indonesië, daarna in een concentratiekamp van de Japanse fascisten (de zogenaamde Jappenkampen).

“Mijn wereldbeeld was opgebouwd uit drie lagen: bovenaan stonden wij blanke Nederlanders, onderaan de Indonesiërs en daar tussenin de Chinezen… Dit wereldbeeld werd van de ene op de andere dag op z’n kop gezet toen ik zeven jaar oud was… Nu stonden dus de Japanners bovenaan, daaronder de Indonesiërs en helemaal onderaan wij blanken.”

“Toen we na de oorlog naar Nederland vertrokken had ik dus al heel wat racisme en geweld meegemaakt en had zich in mijn hoofd een warboel aan mensbeelden gevormd.”

In navolging van prof. Wertheim beschrijft ze de twee soorten racisme:

“1. Uitbuitings- of koloniaal racisme ten aanzien van de gekoloniseerde volkeren en de zwarten tijdens de slavernij en de Apartheid. Zij werden dom en lui genoemd en niet in staat zichzelf te besturen; ze waren wel goed genoeg om het zware werk te doen voor de heersende blanke minderheid.

2. Concurrentie- of cultureel racisme ten aanzien van handelsminderheden overal op de wereld die concurreren met de gevestigde meerderheden. De Chinezen in Indonesië en ook de joden in vooroorlogs Europa werden juist sluw genoemd en ervan beschuldigd uit te zijn op de wereldheerschappij.”

Van uitbuitingsracisme naar meer cultureel racisme in de mengvorm:

“De eerste gastarbeiders kregen een portie mee van het oude, vertrouwde koloniale racisme – er werd op ze neergekeken. Dat neerkijken is – getuige de talrijke verwijzingen in het heersende racisme naar de vermeende onvermogens van immigranten – nog lang niet verdwenen. Maar nu hun kinderen en kleinkinderen beter in staat worden tot concurreren, krijgt het racisme steeds meer trekken van het concurrentieracisme en gaat het zich richten op hun culturele kenmerken. Het keert zich tegen de moslims en in wezen tegen alle niet-westerse immigranten. Deze nu heersende mengvorm is mooi af te lezen aan het taalgebruik van Wilders die neerkijken en angst aanjagen met elkaar vervlecht.”

Koloniaal racisme en cultureel racisme zijn uitbuiting en uitsluiting:

“Om te beginnen zijn ze van toepassing op totaal verschillende groepen; er is een rechtstreeks verband met de arbeid die zij verrichten en hun economische positie. In samenhang daarmee verschilt het soort vooroordelen dat in omloop wordt gebracht. In het ene geval zijn die minachtend van aard en vooral gericht op lichamelijke kenmerken, in het andere angstaanjagend en vooral gericht op culturele kenmerken. De motieven die men voor die vooroordelen aandraagt zijn volkomen in lijn met wat ze moeten rechtvaardigen: in het ene geval uitbuiting, in het andere uitsluiting.“

islamofobie is gewoon racisme:

“De verbreiders van het hedendaags racisme dat vergoelijkend ‘islamofobie’ wordt genoemd, zeggen dat zij niets anders doen dan waarschuwen voor de gevaren die zij zien in de islam en dat dat niets met racisme te maken heeft.“

cultureel racisme is niet nieuw:

“Het is een misvatting dat racisme alleen zou gaan over lichamelijke kenmerken die mensen bij hun geboorte meekrijgen. Ook de culturele kenmerken die mensen tijdens hun leven ontwikkelen zijn al eeuwenlang een probaat middel om groepen te belasteren en buiten te sluiten. Zowel het concurrentieracisme dat handelsminderheden overal op de wereld te verduren kregen (en nog steeds krijgen) als het antisemitisme in vooroorlogs Europa stond bol van de culturele vooroordelen en nooit ontbrak daarin het item religie.“

“Met hun ogenschijnlijk zuiver economische vraag naar de kosten van alle niet-westerse immigranten en hun nakomelingen, hebben de verbreiders van het hedendaags racisme een groep in de schijnwerpers gezet die herkenbaar is aan zijn huidskleur. Dat belooft niet veel goeds.“

Wertheim zou geen progressief zijn moest ze ook geen uitweg aanreiken:

“Maar er is nog tijd. Tijd waarin steeds meer mensen de mechanismen zullen doorzien die werkzaam zijn en kiezen voor een vreedzame toekomst.“