Wij menselijke wezens worden meer en meer tot uniformisering en zelfs banalisering gedwongen, economische normen halen het vaak. Op reis naar Londen met de Eurostar sneltrein, merk ik dat de koffie in de brasserie van de vertrekhal nog alleen maar in kartonnen bekertjes wordt geschonken. Mijn notenhouten wandelstok werd zelfs in beslag genomen, te lange voorwerpen blijken onderworpen aan registratieplicht.

Zes kantjes. Bijgewerkt op 20 XI om 9:30 PM GMT.

Daarom is het zo fijn dat er nog denkers en schrijvers zijn die hun vrijheid hoogachten en de vrijheid en het heil van de mens met inzet van het mooie woord verdedigen. Vrouwen en mannen die standpunten innemen omdat die nodig zijn, ook juist als zij de heersende gedachten tegenspreken. Laat nu net een van de columnisten die ik om die redenen al tien jaar volg, met zijn weekendcolumn van zaterdag 17 november in Het Laatste Nieuws naar mijn gevoel de bal erg en hard mis slagen.

In vijf afzonderlijke, genummerde punten meent  de blanke  man de vloer te moeten aanvegen met de oproep die een vrouwelijke mens, een moeder, via een ochtendprogramma bij Radio Eén had gedaan terwijl de columnist in zijn auto over de snelweg zeilde.

De vrouw pleit met heilig vuur voor meer mogelijkheden om jonge kinderen, tijdens hun eerste jaar met name,  met veel meer echte nabijheid en dus met kansen op echte hechting te kunnen opvoeden. Er moet ouderschapsverlof komen tot een vol jaar, zo luidt haar pleidooi.

De columnist citeert de vrouw en noemt haar geregeld bij de voornaam, een nogal simpel en weinig ruiterlijk trucje om iemands standpunt belachelijk te maken, zeker als het een vrouw betreft. Meisjesnamen klinken nog altijd meer liefelijk en sexy dan dat ze eerbied inboezemen.

Ik citeer even.“Het gaat over hechting bij kinderen. “Ondersteun ook gezinnen die zelf hun kinderen willen opvoeden in plaats van alleen subsidies voor crèches te geven”, zegt Jolien. “Waarom kan een moeder geen twaalf maanden thuisblijven bij een geboorte? Ik heb heel wat onderzoeken gelezen die aantonen dat het essentieel is voor hechting van het kind”. Zo begon het gesprek. Ik bleef luisteren. Want  het programma bood een prachtig beeld van de Vlaamse samenleving anno 2018”, zo klinkt het. De titel van de column is “Portret van onze tijd”.

Vijf punten van kritiek volgen zowaar. Daarbij moet ik denken aan de uitspraak van Seneca, de wijsgeer die de Stoa aanhing te midden van een meer en meer stuurloos Romeinse rijk: “Wie zich al te uitgebreid verdedigt of verontschuldigt, maakt zich verdacht”.

Ik vat de belangrijkste tegenargumenten samen.

Mensen zeggen te snel dat wetenschappelijk onderzoek iets bevestigt. Dat is een dooddoener geworden. Is dat onderzoek wel degelijk? De kosten. “Moet de overheid betaald zwangerschapsverlof tot twaalf maanden verlengen? Dat is een belangrijke vraag. Want de overheid tovert niet zomaar geld te voorschijn. Misschien moeten dan de belastingen wel omhoog. (…) [Sommigen schijnen te denken:] Welbevinden is belangrijk.Iemand anders moet het financiële plaatje maar bekijken”.

Ik bespaar u de drie andere punten.

Wat ik hier zie gebeuren, is hoe een hoog opgeleide man grandioos mislukt in het begrijpen van een profetische oproep van een vrouwenziel.

Hoe de man, maatschappelijk geëngageerd als hij schrijft, die profetische stem tracht te ridiculiseren en te ontkrachten.

De schrijver in kwestie is tof omdat hij over zeer uiteenlopende onderwerpen nadenkt en zijn gedachten helder weergeeft. Soms stuit die aanpak echter merkbaar op problemen en gevaren, gaat het betoog de mist in. Met name bij gebrek aan expertise in een bepaald domein. Wellicht overkwam mij dat ook wel al eens.

Wie de wereld van het kind goed volgt, met krachtige empathie ook en diep doordringend begrip, die trekt zich het lot aan van de jeugd én de ouders vandaag, die immers aankijken tegen een boom in de mentale problemen. Zoals kinderpsychiater en schrijver Peter Adriaenssens het in de Zeno krant van De Morgen dezelfde zaterdag 17 nog aangeeft: “De opeenvolgende ministers bevoegd voor de lange wachtlijsten in de kinder- en jongeren psychiatrie, werden net zelf nog niet depressief.” Het probleem raakt niet opgelost. Ik vernam gisteren over de radio dat Jo Vandeurzen na twee of drie termijnen op die zetel werk te leveren, heeft laten weten dat hij uit de politiek stapt binnen enkele maanden, en dus geen minister van Gezondheid meer zal zijn. De man heeft er zijn tanden op kapot gebeten. De problemen zijn gigantisch. Te groot voor één ministerie. De Wetstraat regering slaagt er voorlopig nog in weg te kijken. Er is voorts wereldwijde wetenschappelijke consensus dat Hechtingsproblemen aan de basis liggen van de ziekelijke gezondheidstoestand van miljoenen in “de beschaafde wereld”.

Het is al een gevaarlijk signaal als er veel psychisch lijden, mentale desoriëntatie en pathologie optreedt bij de volwassenen, maar wordt het niet bijzonder zorgwekkend als de kinderen in je gemeenschap tekenen van gek zijn, van gebrek aan geestelijke gezondheid gaan vertonen op grote schaal? Gedrag zoals zich in een garage in een huis waar de  ouders even weg zijn, samen afzonderen en bier gaan drinken tot ze erbij neervallen, en in coma gaan. Hoe triest. Wat een drama & belediging voor die ouders, voor de liefdesband ouder-kind, en voor het eigen lichaam! Voor mij grenst dat aan de godslastering. Terecht waren er zes jaar geleden, op het hoogtepunt van de aandacht voor geluk, stemmen in het debat die verklaarden dat geluk begint bij  het graag zien van je lichaam. Als je het probleem nog niet goed ziet, denk aan de cijfers, daar zijn mannen dol op, naar het schijnt: een op vijf jongeren heeft zichzelf  al trachten te verwonden. Zo erg is de mentale pijn en verwarring geworden, dat jonge mensen verlichting zoeken door lichamelijke pijn op te zoeken, door zichzelf bijvoorbeeld in de beneden arm te kerven met een mes. Ik heb zelf zulke miserabele slachtoffers van de tijdsgeest moreel bijgestaan tijdens hulpverlenende gesprekken in het kader van de hulplijn Tele-Onthaal. Dat kruipt in je koude kleren, dat vergeet je nooit van je leven.  

Een op vier jongeren heeft al ernstig over zelfdoding gedacht…

Het gaat hier over het kind. Het menselijke wezen dat in een beetje gezonde samenleving die naam waardig, een icoon, een toonbeeld zou moeten zijn van stralend geluk. Van zuiverheid, onschuld, schoonheid, van vertrouwen in mens en toekomst, van gezondheid!

 Als je niet meer begrijpt waar deze laatste epitheta precies voor staan, dat zou vandaag kunnen, dan adviseer ik eens de fotoboeken van Olivier Föllmi ter hand te nemen, zoals het dit jaar verschenen “My Himalaya.”. Deze man met Zwitserse, Duitse en Franse roots, is al op jonge leeftijd lange maanden gaan doorbrengen in de stille bergdorpen in de hoogste bergketen van de wereld. Hij heeft twee kinderen van de zuster van de Dalai Lama geadopteerd en hun opvoeding verzorgt. In de Himalaya, waar de leden van de kleine families in de huisjes geplakt tegen de bergwand, bijna als boeddhistische monniken leven, zo zuiver, ingetogen en bescheiden, sociaal van toon en sfeer. Föllmi vond een tweede thuis in de regio Ladakh en omgeving, waar ook mijn jeugdvriendin Joke Verheyden naar toe trok in de late jaren negentig. Ten noorden van India, dichtbij het Tibetaanse hartland. Als Verheyden terug was gekomen verzuchtte zij tijdens een eerste ontmoeting, “Hoe inspirerend is de sfeer daar. Hoe de mensen daar leven… In de stenen groepjes huisjes in die bergen, in de reuzegrote vallei… Wat heeft mij dat gepakt. Er is daar geen kilogram te veel of te weinig…” sprak de latere lerares godsdienst met stil vuur, terug in Vlaanderen na maanden samen leven en wat hulp bieden aan de inheemse mensen op het dak van de wereld.

Was het omdat ik genoeg foto’s en docu’s gezien had van die majestueuze streken, of veeleer omdat ik genoeg voeling onderhield met hoe het leven geleefd in waardige armoede wel is, en in waarachtig krachtig familieverband… in  elk geval begreep ik goed wat zij bedoelde. Ik voelde aan welke grote, diepgaande, en verontrustende boodschap er in die Nepalese en Tibetaanse levenswijze schuilt voor de overmatig verwende mensheid waar wij door geboorte en omstandigheden toe behoren.

Ook in andere landen waar de verstedelijking en de industrialisatie, het materialisme en de technologie het leven nog niet zijn gaan domineren, kan je nog kinderen fotograferen die stralen van verwondering om het goede leven, die heel goed in hun vel zitten, die bloedmooi zijn ook vanuit een ongelofelijke openheid naar de bezoeker, de fotograaf, de medemens, zelfs de onbekende.

Wat de columnist uit  het Hageland blijkbaar totaal niet begrijpt, en dat ondanks zijn vele, en verre reizen over de hele aardbol, is dat het statement van de vrouw over de vele wetenschappelijke studies die haar standpunt ondersteunen, er eigenlijk niet toe doet.

Het gaat fout met onze gezinnen.

Het gaat fout met onze kinderen.

Het gaat fout met het psychisme van de mens in onze verstedelijkte, ‘rijke’ streken.

Uit onweerlegbaar duidelijk onderzoek, met name in ziekenhuizen in Colombia, is gebleken dat een grote grondoorzaak van veel geestelijk onheil ligt het gebrek aan hechting. Binding is wat de mens in zijn jongste maanden en jaren moet maken, ervaren. Kan een Vlaming oprecht geloven dat wereldwijd in de “beschaafde gebieden” in nauwelijks een kleine twee jaar tijd miljarden jonge ouders drastisch zijn veranderd in gedrag naar hun babies, als er geen bijzonder solide roep uit de medische wereld was gekomen? Moeder en vader dragen hun baby op hun lijf, nu. De jurist in kwestie zal zijn zoon  wellicht wel eens op zijn lichaam bij zich hebben genomen, maar de totale tijd van dat soort contact zal, dat laat zich raden, te meten vallen in minuten, en niet duizenden uren, in vele volle maanden en zelfs jaren, zoals dat nu gaat bij jonge ouders. En, laten wij het niet uit het oog verliezen in ons even trotse als bijziende eurocentrisme, dat is de wijze van opvangen van geboren kinderen die in de meeste culturen sinds de oertijden nooit is opgehouden.

Bepaalde (toekomstige) moeders zien deze dingen kristal helder. Genaamd Jolien, bijvoorbeeld. Het is haar ziel van vrouwelijke mens zelf die roept op profetenmanier!

De boodschap gaat bovendien over de liefde en het goede leven zelf: wat staat er dichter bij het Absolute, het Goddelijke?

Daarom juist is haar oproep zo krachtig en veeleisend. Zonder omkijken naar tabellen van belastingplichtigen.

Het is een kwestie van leven of dood, in de limiet. Want hoeveel leven zit er nog in een menselijke persoon die voortdurend aan suïcidale drang of aan psychotische wanen en levensbedreigende angsten of aan katatone passiviteit ten prooi valt? Of aan zware verslavingen? Waanzin is verschrikkelijk. Dat is de hel.

De moederziel sprak over ‘wetenschappelijke studies’ omdat zij maar al te goed weet in wat voor wereldje wij leven. Wat voor soort taal wij moeten gebruiken, om een beetje gehoord te worden waar blanke mannen en  hun dada’s nog de dienst uitmaken. Mannen die zoals een onderzoek in weekendbijlage van De Morgen over de arbeid  net aangeeft, tot in de hoogste niveaus van bedrijven, de beheerraden verschillen van de vrouwen. Op dat hoge niveau waar realiteit grote gevolgen heeft in geld, mag blijkbaar nog gezegd worden dat man en vrouw van nature en elke dag niet gelijke wezens zijn. Mannen vallen op door hun sterk hiërarchisch denken en optreden; geschillen zijn kort en krachtig. Mannen houden van feiten en cijfers. Vrouwen werken meer resultaat gericht, voeren minder machtsspelletjes, en vormen meer coalities. Geschillen kunnen lang sluimeren. Vrouwen werken meer vanuit gevoel en intuïtie. Alle onderzoeken wijzen intussen uit dat gemengde teams aan de top van bedrijven de beste resultaten boeken, ook in cijfers van groei en winst. Met andere woorden, de benadering van de vrouw mag er evengoed zijn als die van de mannen. Juist als die twee sterk verschillende benaderingen van mens en wereld samen mogen aan het zeel trekken, gaat het goed. De tijd van de massieve waardering voor het zuiver mannelijk denken nadert zijn einde.

Onze kinderen en hun trieste gedrag zijn vandaag niet minder dan een geïncarneerde schreeuw naar een meer vrouwelijke visie op leven en op wat goed is. Persoonlijk vind ik vind het bijzonder teleurstellend dat juist de dapperste, luidste stem op het vlak van katholieke godsdienst in onze laagvlakte van de laatste tien jaren, er niet in slaagt het profetische & religieuze gehalte van de oproep voor familiale warmte, nabijheid en tijd, te onderkennen. Waarde en gezag toekennen aan het vrouwelijk genie, het gaat traag beter, maar er staat nog veel te gebeuren. Het valt te hopen dat de stedelijke westerse populaties niet helemaal ziek en gek zijn geworden voor die zielenkreet wordt gehoord. En verder, dat Moeder Aarde intussen niet helemaal kapot verkracht is, voor eens en altijd.

Om met een positieve noot te eindigen nog dit: er is een pull en er is een push effect aan de kwestie van de hechting en het absolute recht op menselijke warmte en aanwezigheid voor kleine kindjes. Aan de ene kant is dat een noodzaak om te beletten dat hele populaties niet meer op eigen benen kunnen staan door lamentabele kranke zinnen. Echter, aan de andere kant, zijn warme en gelukkige eerste duizend dagen, prille jeugd, een bijna noodzakelijk iets om in het latere leven echt tevredenheid te kennen en echte gelukservaringen mee te maken. Ik wil Leuven en Gent niet tegen elkaar uitspelen, maar ik heb groot vertrouwen in diepte pycholoog Paul Verhaeghe, die de situatie die ik schets nog uiteenzette in het De Morgen Magazine van 12 november. Dat is iets om lang bij stil te staan: wie geen warme mama en papa heeft gehad, die kan bijna nooit meer goed gelukkig worden in het latere leven.

Verder heeft Verhaeghe op vrijdag 16 november ’18 bij Werner Trio op radio Klara erop gewezen dat er drie manieren zijn om geluk te bereiken. Fijne momenten van grote voldoening. De derde weg zou al door de wijze Aristoteles zijn beschreven en zij bestaat in het uitvoeren van taken en activiteiten die enerzijds op een vrij vloeiende manier gebeuren, en die ten tweede, met een zeker meesterschap gepaard gaan. Denk  aan een columnist(e) of een romancier die schrijft; of een biljartspeler die zijn ballen over het groene laken laat glijden (de rustgevende kracht voor de door de Hitler-oorlog getraumatiseerde man van die activiteit vormt het Leitmotiv, tot in de titel van “Biljarten um halb zehn” van Heinrich Böll); of de (groot)moeder die verstelwerk doet, of maaltijden bereid; of Mozart die muziek schrijft. Als ik een passende gok mag doen in dit verband: zou het niet juist komen dat “vloeiend-meesterlijk” iets doen het meest originele gedrag is van de mens, dat dit levenslang zo van belang blijft? De baby die er niet in slaagt meesterlijk de borst te zogen, die sterft. Dat meesterschap dat heerlijk die allereerste dagen en weken heeft gekleurd, dat vormt allicht een geheugenspoor dat levenslang zalige stemming dragen kan. Als je het hebt over zulke “eerste dingen”, over ervaringen en gedrag die zozeer wezenlijk en origineel zijn dat het sacrale zaken worden, moet de boekhouder dan niet bescheiden even kunnen zwijgen? Moet een Eerste Minister daar zijn begrotingsplannen niet vanzelfsprekend aan aanpassen?  

Ik wil tot slot de woorden van de grote Afro-Amerikaan producer Quincy Jones, in de mond nemen. Om wie twijfelt of Hechting niet iets zou zijn van goddelijke orde, van repliek te dienen. Jones zou zeggen, zoals hij dat op mijn cd versie van “Thriller” doet na een uitleg over “The divine character of that killer, killer album”:

“You can’t ‘organise’ that. Who says so, is a Liar! You can’t!… Give me a break!!”

God zij dank behoeft de liefdevolle aanwezigheid van een moeder bij haar kind in de meeste gevallen geen uitgebreide planning of vergezochte  organisatorische omkadering. Laat het gebeuren! Schep er de ruimte weer voor. Welke meer nobele taak kan een beetje mannelijke maatschappelijke leider zich indenken? Iets anders wil ik van niemand meer horen.

Stef Hublou Solfrian

Post Scriptum.

Aan opiniemakers die hun profetische voelspriet kwijt zijn, raad ik aan, in de lijn van de stichter van ons traditionele Europese geloof, heel nederige mensen op te zoeken en daar mee om te gaan. Een uur per week vrijwillig een geesteszieke of een stervende mens bijstaan, of een alleenstaande moeder, dat is een probaat middel om weer in de wijsheid komen te staan. Er zijn voorbeelden van dat soort drastische herbronning in de wereldliteratuur. Op een moment dat de profetische Hebreeuwse hogepriester Eliah wel honderd priesters van een andere religie over de kling had gejaagd, hals over kop op de vlucht ging voor de militaire weerbots, en mentaal en moreel de kluts kwijt was, deed hij twee dingen, zo verhaalt de Bijbel. Hij ging een tijd de eenzame, weidse natuur opzoeken. Daar vond hij, niet in de storm, maar in de zorg van de Raaf die hem voeding bracht, en in de stille bries in de bomen, de Schepper, de goede God JHWH weer. En hij ging een substantiële tijd samenleven met een alleenstaande moeder, op de precaire rand van absolute armoede en grote machteloosheid. Met winterkoude in de hut en niet gegarandeerd dagelijks brood.