Het komt de laatste tijd meer en meer in de actualiteit: een “grote staatshervorming” zonder de N-VA. Maar hoe realistisch is zo’n scenario? En wat hebben we erbij te winnen?
De redenering lijkt simpel: als wat op tafel ligt te weinig is voor de N-VA, maar genoeg voor de andere partijen, kan er gewoon een klassieke tripartite worden gevormd waarbij dan de groenen (net als in 1993) vanuit de oppositie hun steun verlenen om een staatshervorming te realiseren.
1) Om een staatshervorming te realiseren is er zowel in de Kamer van Volksvertegenwoordigers als in de Senaat een 2/3de meerderheid nodig en een meerderheid in elk van de twee taalgroepen. In de praktijk betekent dat 101 zetels in de Kamer en 47 zetels in de Senaat. Voor de Kamer zijn er 45 Nederlandstalige zetels nodig en 31 Franstalige; voor de Senaat gaat hem om 21 Nederlandstalige zetels en 15 Franstalige zetels.
2) Een tripartite die, langs Nederlandstalige zijde althans, zonder de N-VA zou starten zonder een “Vlaamse meerderheid”. Immers, CD&V, OPEN VLD en SP.A hebben samen 43 zetels. Groen!, de enige partij die in aanmerking komt om een meerderheid te leveren, heeft 2 zetels. Grondwettelijk is een meerderheid aan Nederlandstalige zijde niet nodig, maar aan te nemen valt dat geen enkele “Vlaamse” partij (opnieuw) zo’n scenario wenst. Maar wie Groen! erbij neemt, neemt ook Ecolo (8 Kamerzetels) erbij. Zo krijgt men een regering met 8 partijen. Niet zolang geleden deden de meeste partijen (de PS daargelaten) een regering met 9 partijen af als onzinnig.
3) Stel dat het mogelijk is om de groenen bij een tripartite te betrekken en één of andere regering met een staatshervormings-programma op de been te brengen. Is dat dan realiseerbaar? Welnu, zo’n constellatie heeft 109 Kamerzetels, acht op overschot dus. Indien het akkoord een splitsing van BHV bevat, lijkt het moeilijk om te zien hoe het MR in zo’n verhaal kan meestappen. Niet dat er voor een splitsing van BHV een 2/3de meerderheid vereist is – een gewone volstaat – maar zulk een akkoord (indien al mogelijk) leidt minstens tot spanningen met het FDF.
Indien BHV en de staatshervorming aan elkaar gekoppeld blijven (zeker met de herfinanciering van Brussel en de koppeling daarvan aan de financieringswet lijkt dit zeer waarschijnlijk), dreigt de wankele constructie 18 MR-zetels te verliezen. Spat het MR uiteen (bijvoorbeeld omdat de MR het radicale FDF lost inzake BHV), dan gaan er drie zetels verloren (het FDF heeft drie Kamerleden). Daardoor heeft de meerderheid nog 5 zetels op overschot. Per taalgroep heeft de meerderheid, langs Nederlandstalige kant, welgeteld één zetel op overschot. Een akkoord is zo wel mogelijk, maar veel marge is er niet. De kans is door de partijtucht klein, maar het kan dat er bij CD&V één dissident zit die zonder de N-VA (of om een andere reden, bijv. omdat het allemaal niet ver genoeg gaat) geen staatshervorming willen. (Anderzijds is het mogelijk dat een paar andere parlementairen alles veel te ver vinden gaan en tegenstemmen). Het kan natuurlijk ook zijn dat een Nederlandstalig Kamerlid, louter uit profileringsdrang, tegen stemt.
4) Al bij al is de kans dat zo’n staatshervorming in de Kamer wordt goedgekeurd – mits de “obstakels” overwonnen worden (BHV, “Vlaamse minderheid”…) – een dubbeltje op zijn kant. In de Senaat daarentegen is het een heel ander verhaal. De achtpartijen-constellatie heeft 52 zetels, vijf zetels op overschot voor een 2/3de meerderheid. Per taalgroep echter is er een lichte meerderheid in de Nederlandse groep: 22 zetels voor de meerderheid, 19 voor de minderheid (N-VA/VB). De marge hier is dus groter, al is het niet zeker dat alle rechtstreeks verkozen Senatoren ja gaan zeggen op hun eigen afschaffing.
5) Maar wat winnen we nu bij zo’n staatshervorming? Ze zal niet veel verschillen van een staatshervorming met de N-VA (de nota’s Bart De Wever en Johan Vande Lanotte waren bijna kopieën). België zou nog complexer, duurder, ondemocratischer, inefficiënter en onlogischer worden.
Dat betekent ook dat de “traditionele” partijen een zeer nationalistisch programma mogen uitvoeren, terwijl de openlijkse separatisten vanuit de oppositie zo’n verregaande “staatshervorming” – naar goede gewoonte – mogen afschieten wegens een “kaakslag voor Vlaanderen”.
En dan blijft er dat virtuele vetorecht. Elk Kamerlid dat zo’n staatshervorming mede stemt, heeft een eenzijdig blokkeringsrecht. Dat is ongezien in de Belgische geschiedenis.
