Een vierde coronagolf, een vijfde in het verschiet en hevige protesten tegen de nieuwe maatregelen. Perfecte ingrediënten voor geladen politieke discussies waar we wel even zoet mee zijn, zou je denken. En toch is er een thema dat nóg meer spanning doet oplaaien: het al-dan-niet sluiten van onze kerncentrales. Na bijna twintig jaar onzekerheid werd eind 2021 de kernuitstap bevestigd door de federale regering, mits in het voorjaar enkele gascentrales vergund en het humeur van Bouchez goed.
N-VA schreeuwt intussen moord en brand over het sluiten van al onze kerncentrales: het zou dogmatisch, onverantwoord en dan nog eens verdraaid slecht voor het klimaat zijn! Wel, laten we het dan eens écht over het klimaat hebben. Want of we nu extra gascentrales bouwen of niet, de netto impact qua uitstoot van broeikasgassen wordt sowieso aan banden gelegd. Het EU-emissiehandelssyteem, dat zeker nog wat kan worden bijgeschaafd, zorgt hiervoor. Uitstootrechten die wij – tijdelijk – kopen, zijn niet langer voorhanden voor andere Europese landen. Je kan dat mechanisme bejubelen of betreuren, maar voorlopig is dat het afgesproken systeem. Kort gezegd: of we de centrales nu open houden of niet, in het grote geheel maakt dat het verschil niet voor het klimaat. Wat wél een grote impact kan hebben, zijn eigen klimaatmaatregelen die vandaag (nog) niet op Europees niveau geregeld zijn. Over die maatregelen blijft het in eigen land voorlopig oorverdovend stil.
Wat we echter zo snel mogelijk moeten doen …
Wat Europa ons vooralsnog niet oplegt of dwingend regelt, is de vermindering van uitstoot door het verkleinen van de veestapel. Hierop zou onze eigen overheid meer sturend kunnen ingrijpen. Bijvoorbeeld door de landbouw sneller te helpen omschakelen naar andere en kleinschaliger productiemethodes. Ook de uitstoot van ons wagenpark moet drastisch verminderen. De beste oplossing hiervoor ligt vanzelfsprekend in beter en toegankelijk openbaar vervoer, eerder dan in extra rijbanen voor elektrische auto’s van de happy few. Meer mensen op duurzame wijze mobiel krijgen, vereist méér, niet minder, collectief en betaalbaar vervoer. Onze gebouwen verslinden energie en de renovaties gaan te traag. Slechts 1 procent van het patrimonium wordt jaarlijks gerenoveerd. Wie het niet breed heeft, zou eigenlijk als eerste aanspraak moeten kunnen maken op duurzame, betaalbare en energetisch performante woningen. Massale investeringen in sociale huisvesting zouden topprioriteit moeten zijn. Wat krijgen we? Megastallen, minder bussen en vastgoed dat door speculanten onbetaalbaar wordt gemaakt.
Los van het eigen beleid dat de overheid kan en zou moeten voeren, is het ook dringend tijd de subsidiepolitiek kritisch onder de loep te nemen. In 2020 was er in heel Europa geen enkel ander land dat per inwoner zoveel subsidies veil had voor fossiele brandstoffen als België. Industrie die draait op fossiele brandstof, wordt daarvoor ondersteund. Door de overheid. Dus door ons. Dat kunnen we veranderen. Maar ja, de ene subsidieslurper is de andere niet …
De overheid zou ook strenger kunnen toezien op de investeringspolitiek van banken. Daar wordt nog voor miljarden geïnvesteerd in fossiele brandstoffen. Alle greenwashing met een stel ethische beleggingsfondsen ten spijt. Daar recent nog enige politieke verontwaardiging over gehoord?
Het politiek theater rond de kernuitstap mag gaan stoppen. De gevolgen van de uitstap zijn voor het klimaat al bij al beperkt. Niet zo met maatregelen die over landbouw, vervoer en infrastructuur gaan. Juiste keuzes in subsidie- en investeringspolitiek wegen ook zwaar door. Daarmee is een veel grotere winst te boeken voor het klimaat. En onze overheid heeft de hefbomen daartoe grotendeels in eigen handen. Laten we het vanaf nu vooral daarover hebben. En laten we het theater opnieuw overlaten aan de stielmensen in de cultuursector.
Oskar Seuntjens, nationaal voorzitter Jongsocialisten en doctoraatsonderzoeker aan de Universiteit Antwerpen.
