Deze donderdag, 21 december 2017, vernietigde het Grondwettelijk Hof de bepalingen van de “potpourri II” wet, die gevangenen in irregulier verblijf uitsloot van het voordeel van strafaanpassing (voorwaardelijke invrijheidstelling, elektronisch toezicht …), vaak ook aangeduid als strafuitvoeringsmodaliteiten. Volgens het Hof had de wetgever een onevenredige maatregel genomen door het uitsluiten van deze mensen, enkel omwille van hun irregulier verblijf, van bijna elke strafaanpassingsmaatregel, ongeacht de ernst van de feiten, hun gedrag in de gevangenis, hun gezinsleven en eventueel het belang van hun kinderen.
Myria verwelkomt deze annulering. In een rapport dat een jaar geleden werd gepubliceerd, Vreemdeling zijn in België in 2016, uitte Myria de mening dat irregulier verblijf op zich geen obstakel mag vormen voor strafaanpassingsmaatregelen. Myria vroeg dat dergelijke maatregelen opnieuw op individuele basis konden worden verleend of geweigerd door de strafuitvoeringsrechter of de administratie, afhankelijk van de specifieke situatie van elke gevangene (risico op recidive, re-integratie, familiebanden, of de mogelijkheid of niet van effectieve terugkeer naar het land van herkomst binnen een redelijke termijn) zonder volledig geblokkeerd te zijn enkel op basis van de verblijfsstatus. Dat is de uitkomst van het oordeel van vandaag.
Het Hof sluit echter niet uit dat de wetgever in de toekomst gevangenen in irregulier verblijf kan uitsluiten van bepaalde strafaanpassingsmaatregelen, met dien verstande dat deze uitsluiting ernstig gemotiveerd wordt. Myria adviseert om deze weg niet in te slaan en om de bevoegde instanties (rechters en penitentiaire ambtenaren) geval per geval te laten beslissen op basis van de concrete situaties van de betrokken personen.
Zoals het Hof opmerkt, is de toekenning van deze maatregelen (penitentiair verlof, voorwaardelijke invrijheidsstelling …) “nooit automatisch en vindt slechts plaats nadat de bevoegde overheid, naar gelang van het geval, zorgvuldig het realistische en doenbare karakter van het voorgelegde reclasseringsplan heeft beoordeeld, alsook de eventuele tegenaanwijzingen die meer bepaald verband houden met het risico van herhaling, met het risico dat de veroordeelde aan de slachtoffers overlast bezorgt en met het risico dat hij zich aan de uitvoering van zijn straf onttrekt.” De verblijfssituatie van de persoon kan in aanmerking worden genomen bij de algehele beoordeling van zijn situatie, maar kan niet als enige leiden tot een weigering. Het is deze systematische uitsluiting van alle vreemdelingen in irregulier verblijf die door Myria en anderen, zoals de Hoge Raad voor de Justitie, bekritiseerd werd, die nu nietig verklaard werd door het Hof.
