Op 6 mei 2010 ondertekent de toenmalige regering van Georgos Papandreou een Memorandum of Understanding met het IMF, in ruil voor een lening van 110 miljard euro, die Griekenland moet redden van het bankroet. Griekenland kon op de geldmarkten immers geen leningen meer afsluiten zonder daar een exuberant hoge rente voor te moeten betalen (ter informatie: in mei 2010 stond die rente op 13%, nu staat ze ergens op 33% en is Griekenland het minst betrouwbare land ter wereld om geld aan te lenen). In de leenovereenkomst staat dat Griekenland zware besparingen zal moeten doorvoeren en structurele aanpassingen van zijn economie en overheidsapparaat zal moeten maken. Reeds maanden voor zijn verkiezing als premier in oktober 2009 had Papandreou al vergaderingen met zijn vriend en mede-socialist Dominique Strauss-Kahn, om het pad te effenen voor het IMF.

Michalis Chrysochoïdis

MInister Michalis Chrysochoïdis beweerde eerder deze week in een interview op televisie dat hij het veel te druk had met zijn taken als toenmalig minister van Openbare Orde (dat in Griekenland eufemistisch “Bescherming van de Burger” wordt genoemd). Hij moest namelijk een terroristenorganistie oprollen en de criminaliteit bevechten en dan is het lezen van een tekst die het lot van 11 miljoen Grieken voor de volgende generaties bezegelt, daar ondergeschikt aan. Misschien had hij ook te weinig tijd om de tekst te lezen omdat hij het te druk had om met zijn gezicht op TV te komen, want Chrysochoïdis is niet van het scherm weg te branden. In ieder geval zette de man zijn handtekening onder de leenovereenkomst zonder te weten wat hij precies tekende. Dat de criminaliteit ondertussen alsmaar meer uitbreiding nam, duidt er verder ook al op dat hij niet al te efficiënt leek te werken.

Daarmee bevestigde hij iets wat vele Grieken al vermoedden: de regering Papandreou heeft het land uitverkocht en een overeenkomst getekend zonder te lezen wat daar in stond. Over de voorwaarden in de leenovereenkomst is niet eens onderhandeld, iets wat het IMF en de trojka van Europese Centrale Bank, Europese Commissie en IMF altijd heeft verbaasd. De lening kwam binnen, hervormingen werden niet doorgevoerd en politici en politieke drukkingsgroepen probeerden zo lang mogelijk aan hun privileges vast te houden. Het enige waar de regering Papandreou in slaagde, was om de taksen en belastingen te verhogen.

Wat bezielde die Chrysochoïdis echter om een dergelijke verklaring af te leggen? Misschien is zijn reactie niet helemaal onbegrijpelijk. Toen Georgos Papandreou nog premier was, bazuinde Chrysochoïdis overal rond dat het Memorandum een goede gelegenheid was voor Griekenland om zijn huishouden op orde te brengen. Het Memorandum zou zo succesvol zijn dat Griekenland tegen eind 2011 terug op de markten zou kunnen gaan lenen. En als het niet eind 2011 was, dan toch tenminste 2012.

Sinds Papandreou echter afgetreden is als premier, en voormalig Goldman-Sachs kaderlid Loukas Papadimos het roer heeft overgenomen, is Chrysochoïdis zich gaan profileren als een rebel, een man die vindt dat de politiek van Papandreou gefaald heeft en die vindt dat het Memorandum geen oplossing biedt voor de Griekse problemen.

Vanwaar deze bocht van 180 graden? De termijn van Papandreou als voorzitter van PASOK zit er op en binnen een paar weken zijn het verkiezingen. Chrysochoïdis is kandidaat-voorzitter en hij beseft dat hij geen kans maakt als hij zich niet distantieert van het beleid dat er voor gezorgd heeft dat PASOK in de opiniepeilingen nog amper 14% van de kiezers achter zich krijgt (ter herinnering: de partij won de verkiezingen in 2009 met 42% van de stemmen).

Maar hoe verklaart hij dan dat hij het Memorandum mee heeft ondertekend, als hij er zich zo tegen af zet? Door te zeggen dat hij het niet heeft gelezen, natuurlijk. Ter verdediging zegt Chrysochoïdis dat zijn medewerkers de tekst hebben gelezen en er over hebben onderhandeld. De minister draagt enkel de uiteindelijke verantwoordelijkheid en zet zijn handtekening, aldus Chrysochoïdis. De reacties zijn zo fel, dat de minister het bijzonder druk heeft gehad om zich te verrechtvaardigen. Hij riep daarbij zijn Pontische afkomst in (Pontiërs zijn Grieken uit het Zwarte Zeegebied) waardoor hij iemand is die steeds zijn gedacht zegt zonder daar veel over na te denken. Wat zijn afkomst met dit soort politiek te maken heeft, is een raadsel. Ook twitterde hij zich de ziel uit het lijf en publiceerde hij de langste statusupdate op Facebook die een Grieks politicus ooit heeft geschreven.

En de anderen?

Zoals gezegd vermoeden Grieken dat de meeste regeringsleden de tekst van het Memorandum niet hebben gelezen en dus blind het doodsvonnis van het land (volgens velen) hebben getekend. Zijn er dan nog anderen die dat hebben toegegeven? Dat niet. Er is wel het geval van voormalig minister van Tewerkstelling Louka Katseli die afgelopen maandag zei dat ze de tekst had gelezen, snel-snel op een zaterdagochtend op 3 uurtjes tijd. Voor iemand die verantwoordelijk was voor een belangrijk segment van de overeenkomst, is dat toch maar heel snel en oppervlakkig.

Maar stel nu dat de anderen de tekst hadden gelezen en het niet eens waren met het Memorandum, wat zou er dan gebeurd zijn? Dat hebben we gezien de laatste zes maanden van de termijn van Georgos Papandreou als premier. Telkens iemand uit zijn regering een andere mening had, of niet instemde met wetswijzigingen, werd hij uit het parlement gezet en zelfs soms ook uit de partij. De regering moest unaniem aan hetzelfde zeel trekken. Met dat soort beleid is er natuurlijk weinig ruimte voor een andere mening, en misschien is dat ook wel een reden geweest voor een heel aantal regeringsleden om maar gewoon voor te stemmen, zonder enig gepruttel. Een regeringszetel brengt namelijk flink wat op.

Opengov

Georgos Papandreou mag dan wel hebben beweerd dat hij democratisch beleid voerde en dat hij het land wilde redden (hij noemde het zelf Opengov, naar analogie met Obama), maar voor de Grieken is hij een landverrader die de belangen van anderen voorop heeft gesteld.

En open kon je zijn beleid moeilijk noemen. Toen de trojka, de afgevaardigden van de drie partijen die Griekenland geld leenden (ECB, Europese Commissie en IMF) aanvankelijk perconferenties gaven waarbij ze besparingen aankondigden die moeilijk verteerbaar waren voor Griekse oren (hoewel aangekondigd in de tekst van het Memorandum), werd hen verboden om in de toekomst nog dergelijke persconferenties te geven. De regering moest worden voorgesteld als een regering die belangen van de Grieken verdedigden en probeerden nog een aantal verworvenheden uit de brand te slepen in de zware onderhandelingen met het IMF. Allemaal om een goed figuur te slaan natuurlijk. We weten nu dat er regeringsleden waren die nauwelijks of niet wisten wat er in het Memorandum stond.

En Michalis Chrysochoïdis? Die heeft waarschijnlijk de grootste politieke kemel uit zijn politieke carrière geschoten. Maar zelfs als mocht hij toch als nieuwe voorzitter van PASOK worden gekozen, dan nog zit het er niet in dat hij een mogelijke nieuwe premier wordt van dit land, want PASOK als bepalende politieke factor heeft in Griekenland ondertussen afgedaan.