Dit artikel focust op de arbeidsrelaties in de Griekse mediasector als gevolg van de totale ineenstorting van de arbeidsmarkt die deze sector momenteel doormaakt. Het is nu al duidelijk dat de druk op de werknemers constant toeneemt en de rol van de media als sociaal instituut in Griekenland aanzienlijk wijzigt. Deze kwestie moet uiteraard nog dieper geanalyseerd worden.

Sector op buitenproportionele wijze beïnvloed door crisis

De Griekse media zijn slechts een kleine industrie die aan ongeveer 10.000 mensen werk biedt, maar die op een buitenproportionele wijze beïnvloed wordt door de politieke, financiële en economische crisis die het land doormaakt. De Griekse mediasector kende de laatste twintig jaar nochtans een enorme groei: van 440 actieve mediaorganisaties in 1988 naar 2.500 in 2008, toen de crisis begon de kop op te steken.

De belangrijkste reden van deze spectaculaire groei was de enge verstrengeling tussen de belangen van de mediabedrijven en die van de regering. Dit zorgde voor allerlei nevenactiviteiten ten gunste van politieke partijen en de openbare sector. Sinds de aanwezigheid van het Internationaal Monetair Fonds (IMF) in de Griekse overheidssector verandert de rol van de media totaal.

De marktwaarde van de meeste mediabedrijven is in een constante val, aangezien ook de meeste opdrachten die ze kregen van de overheid en de openbare sector wegsmelten als sneeuw voor de zon omdat de overheidsuitgaven nu onder strikte controle staan. (2)

30 tot 50 procent van de jobs in de sector gaat verloren

Vandaag de dag lijkt een nieuw mediasysteem het oude geleidelijk aan te vervangen, met nieuwe spelers (en misschien zelfs multinationals) op het veld samen met de zogenaamde traditionele uitgevers. De verandering zal niet gemakkelijk zijn en kan ook niet als vanzelfsprekend beschouwd worden. Er zal zwaar gesnoeid worden in de bestaande banen, vermoedelijk gaat 30 tot 50 procent van de jobs in de sector verloren. Bovendien zal er minder geïnvesteerd worden in nieuwe banen.

De werknemers die nog overblijven in het oude systeem zullen tot 50 procent van hun loon moeten inleveren. Vorig jaar beleefden we al het einde van de krant ‘Eleftheros Typos’ (die in handen was van de familie Angelopoulos), de sluiting van de krant ‘Apogevmatini’, waardoor de werknemers niet meer uitbetaald werden en de opschorting van het dagblad ‘Vima‘ (in handen van Stavros Psicharis van de DOL Media Group). Deze golf van sluitingen toont aan dat de mediasector niet meer automatisch gebruik kan maken van commerciële ‘nevenactiviteiten’ die strikt genomen niets met de sector te maken hebben, zoals ze dat in het verleden wel kon doen. (3)

De meeste uitgevers en eigenaars van mediagroepen in Griekenland behoren tot de kapitalistische elite en zijn bovendien ook actief in andere economische sectoren, zoals de bouwsector, de zeevaart en de financiële sector. Volgens een recent rapport van Reporters Without Borders (RSF) was in de eerste helft van 2011 meer dan een kwart van de Griekse journalisten ‘officieel’ werkloos. Exacte cijfers kunnen echter niet worden gegeven aangezien nergens in Griekenland het beroep van journalist duidelijk gedefinieerd is.

Journalisten die als freelancer werken of die werken voor kleine ‘satellietuitgeverijen’ worden niet in deze cijfers opgenomen omdat ze ook geen lid mogen worden van de traditionele mediavakbonden. Dit is een gevolg van de oude statuten van deze beroepsorganisaties, die enkel gelden voor mensen die fulltime in de media werken. Statistieken zijn dus erg onbetrouwbaar omdat ze geen correct beeld geven van de realiteit. Indien alle werknemers uit de sector wel zouden meetellen, zouden de hier vermelde cijfers aanzienlijk hoger liggen.

Zwakste arbeidsstatuten vallen helemaal uit de boot

Vijfduizend fulltime journalisten zijn bijvoorbeeld geregistreerd bij de Atheense Vakbond voor de Geschreven Pers en de Radio (ESYEA), de sterkste van de elf onafhankelijke vakbonden voor professionele mediawerknemers. De vakbond zou groter en sterker kunnen zijn, maar velen kunnen zich een betalend lidmaatschap niet meer veroorloven door de crisis.

Volgens de statuten van de vakbond kan iemand het lidmaatschap aanvragen als hij of zij kan bewijzen ten minste 3 tot 5 jaar op de loonlijst te staan van een erkend mediabedrijf (krant of radiostation). Nieuwe flexibele arbeidscontracten (deeltijds, freelance, onderaanneming) die de laatste jaren ook in de Griekse media opgang maakten, vallen dus buiten het bereik van de vakbonden. Die staan er gewoon weigerachtig tegenover omdat dat hun relatie met EDOEAP in gevaar zou brengen.

EDOEAP is het instituut voor de sociale zekerheid en de bescherming van mediawerknemers. Het instituut wordt gefinancierd door een vast percentage op alle advertenties die in het land verschijnen. Elke werknemer uit de sector kan een beroep doen op de bescherming van EDOEAP als … hij of zij lid is van een erkende vakbond. Om dit systeem leefbaar en betaalbaar te houden, willen de vakbonden het aantal werknemers dat eventueel een beroep zou kunnen doen op het fonds beperkt houden. En zo vallen de zwakste arbeidsstatuten natuurlijk helemaal uit de boot. (4)

Freelancers: lonen met gemiddeld 15 procent naar omlaag

De lonen in de mediasector zijn laag en werden onlangs nog eens verlaagd met gemiddeld 15 procent. Freelance journalisten behoren, met een loon van 500 tot 600 euro per maand, tot de slechtst betaalde werknemers van Griekenland. Van dit loon moet dan nog eens de bijdrage aan de sociale zekerheid (gemiddeld zo’n 230 euro) worden afgehouden.

Journalisten met een ‘normaal’ loon worden massaal op non-actief gezet en velen hebben nog enkele maanden achterstallig loon tegoed van hun werkgever. Loonachterstand en solvabiliteitsproblemen zijn inmiddels dagelijkse kost geworden in Griekenland. De schulden tegenover personeel zijn momenteel al opgelopen tot enkele miljoenen euro.

Sommige mediagroepen zijn van plan om een faillissement aan te vragen (ook bekend als beroep doen op ‘artikel 99’), wat hen zou moeten beschermen tegen hun schuldeisers en een opschorting betekent van betalingen. Dit proces kan er ook toe leiden dat mediaconcerns geen loonachterstanden meer uitbetalen aan hun personeel en hun journalisten gewoon opnieuw in dienst nemen tegen veel slechtere arbeidsvoorwaarden, zonder rekening te houden met de bestaande CAO’s van de sector. (5)

Openbare media

De openbare sector is traditioneel een van de grootste spelers in de Griekse mediawereld. Alleen al bij de Nationale Radio- en Televisieomroep (ERT) werken 3.050 mensen fulltime in allerlei functies en zijn er nog eens 1000 contractanten uit de privésector actief, die verbonden zijn met de overheidsvakbonden bij de ERT. (6)

De beslissing van de Griekse regering om een totnogtoe onbekend aantal overheidswerknemers op de reservebank te plaatsen, is nog maar het topje van de ijsberg. De crisis van de Griekse mediasector is veel groter dan het lijkt. De ERT-vakbond voorspelt dat tegen het einde van 2011 400 fulltime werknemers op non-actief zullen worden gezet (lees: ontslagen zullen worden, maar de Griekse grondwet beschermt de ambtenaren uit de openbare sector door ‘ontslag’ officieel te verbieden) en dat minstens de helft van de contractanten geen contractverlenging zal krijgen, wat neerkomt op 350 extra werklozen bij het begin van 2012. (7)

Privésector

In 2011 tekenden de beursgenoteerde mediabedrijven negatieve resultaten op, veroorzaakt door wijdverspreide verliezen, een constant dalende oplage van kranten en een voortdurend verlies van reclame-inkomsten voor de geschreven pers en de televisiezenders. (8)

Nu rekent echter geen enkel mediabedrijf er nog op dat de economische situatie en dus de inkomsten zich op korte termijn zullen herstellen. De sector tracht nu massaal te besparen door herstructureringen door te voeren en de kosten te beperken in de hoop zo te kunnen blijven bestaan en hun bankleningen af te betalen. Die druk komt uiteraard weer maar eens terecht bij de werknemer, die als eerste het slachtoffer is van de besparingen.

Volgens gegevens van de socialezekerheidsorganisaties ETAP-MME en EDOEAP is het aantal journalisten, technici en administratief bedienden dat geregistreerd staat bij die organisaties als ‘ontvangers van hulp’ gestegen van 800 bij het begin van 2011 naar 1.200 in september van dit jaar.

Werkloze persmedewerkers die de jaarlijkse limiet van de sociale zekerheid overschrijden of freelance medewerkers (die de voorbije twintig jaar een steeds groter deel uitmaken van de werknemers in de sector), zijn niet eens opgenomen in deze cijfers.

Zowel in als rond Athene zijn verschillende persbedrijven sinds enkele maanden gewoon gestopt met het betalen van loon aan hun medewerkers, andere bedrijven besparen op lonen en proberen de lonen nog meer te doen krimpen of dreigen met ontslag als de werknemers deze drastische maatregelen niet aanvaarden.

Volgens de herstructureringsprogramma’s van de belangrijkste commerciële mediagroepen in het land (DOL, Eleftherotypia, Pigasos, Kathimerini) zullen waarschijnlijk meer dan 500 werknemers, vooral journalisten, ontslagen worden tegen het einde van dit jaar.

Als we hierbij de reeds eerder ontslagen werknemers tellen, kan het totaal aantal werklozen bij de privémedia wel eens oplopen tot 1.100 of meer. Dit cijfer houdt dan nog geen rekening met tijdelijke werknemers en freelancers die gestopt zijn met werken door de voortdurende recessie en de besparingen op de werkingskosten bij de privé tv- en radiostations.

De grootste Griekse mediagroepen en hun arbeidsbeleid in tijden van crisis (9)

– De DOL-mediagroep (Lambrakis Press SA) heeft de eerste helft van 2011 reeds 324 werknemers op non-actief gezet. Vijfentwintig van hen werden in een week tijd ontslagen. Het bedrijf dreigt ermee nog meer mensen te ontslaan als de werknemers geen loonbesparingen aanvaarden. Het herstructureringsprogramma is niet het enige middel dat de mediagroep aangrijpt om zichzelf van de ondergang te redden: aandeelhouders worden opgeroepen om het bedrijf financieel bij te staan bij het afbetalen van de leningen.

– Voor het eerst in zijn geschiedenis had Mega Channel in de eerste helft van 2011 met verliezen van 10,1 miljoen euro af te rekenen, de eerste helft van 2010 bedroeg het verlies nog 2,5 miljoen euro. Er wordt verwacht dat de inkomsten uit advertenties nog meer zullen slinken, wat de economische druk op het kanaal nog voort vergroot en meer besparingen op werkingskosten en arbeid met zich zal brengen.

– ‘Pigasos‘ heeft gedurende het eerste semester van 2011 236 werknemers aan de deur gezet en kende piekmomenten waarbij op een week tijd wel 17 medewerkers op non-actief werden gezet. Het mediabedrijf is van plan om nog eens 120 werknemers af te danken in de nabije toekomst. Eerder had het zijn medewerkers al gedwongen om de collectieve vakbondsakkoorden te laten vallen en individuele akkoorden te tekenen waarmee de werknemers instemmen met forse loonsverlagingen en afzien van bepaalde rechten.

Op de agenda staat nog een streng besparingsprogramma waardoor de werkingskosten met 30 procent verminderd zullen worden, nog meer mensen op non-actief zullen worden gezet en er mogelijk wordt omgeschakeld naar een werkweek van vier dagen.

– Bij de krant ‘Ethnos‘ is reeds een loonsvermindering van 15 procent van kracht.

– De Alafouzos-groep heeft tot op heden 88 werknemers ontslagen (onder wie 59 van het tv-kanaal SKAI TV). De werknemers werden ook gedwongen om 10 procent van hun loon in te leveren. Tegelijkertijd hebben veel deeltijdse werknemers en freelancers van de krant ‘Kathimerini’ hun baan verloren, maar door hun flexibel arbeidsstatuut bestaan hier geen exacte cijfers over.

– De krant ‘Eleftherotypia’ heeft sinds afgelopen zomer zijn werknemers niet meer betaald. Het bedrijf heeft net een akkoord afgesloten met een Griekse bank om een nieuwe lening aan te gaan, op voorwaarde dat 400 van de 900 werknemers op straat worden gezet. Het bedrijf heeft in het eerste semester van 2011 14,6 miljoen euro verlies geleden.

– Ook persgroep IMAKO, die tijdschriften publiceert, liet zijn werknemers loonsverminderingen slikken nadat zij vijf maanden geleden alle vakbondsvertegenwoordigers al aan de deur zette. Onlangs deelde IMAKO mee dat er nog eens 12 medewerkers zouden worden ontslagen. De persgroep misbruikt hierbij het principe van de verminderde compensatie die ze moet betalen aan werknemers als ze lang op voorhand het ontslag aankondigt. (Dit laat een nieuwe Griekse wet toe.) Afgelopen zomer hadden alle IMAKO-werknemers bovendien twee maanden loonachterstand.

– Attikes Ekdoseis, een persgroep die tijdschriften uitgeeft, heeft totnogtoe 66 werknemers aan de deur gezet en de samenwerking met alle freelancers stopgezet (hierbij is het belangrijk te weten dat freelancers een aanzienlijk, en misschien wel het grootste deel uitmaken van de arbeidskrachten bij de tijdschriften).

– Bij het tv-kanaal Alpha TV, dat deel uitmaakt van de commerciële RTL-groep, uiten de RTL-managers bij elke gelegenheid hun ongenoegen over de slechte gang van zaken. Het tv-station boekte dit jaar al een verlies af van 16 miljoen euro, tegenover 10 miljoen euro in de eerst helft van 2010. Ingrijpende besparingen in de programmering worden dan ook binnenkort nog verwacht.

Matthaios Tsimitakis

Matthaios Tsimitakis is een Griekse freelance journalist en actief lid van de mediavakbond ESYEA. Hij behaalde een master in de Antropologie van de Media. Momenteel woont hij in Groot-Brittannië.

Noten

(1) Dit artikel kwam tot stand met de medewerking van Maria Louka, journaliste bij het radiostation Kokkino 105,5 FM, en eveneens lid van de vakbond ESYEA. Bovendien wil de auteur Georgia Mylonaki, journaliste bij de krant Eleftherotypia en lid van de vakbond ESYEA, en Vassilis Couffopoulos, journalist bij SKAI Radio, bedanken voor hun opmerkingen en waardevolle bijdragen. Dit artikel werd oorspronkelijk in het Engels geschreven, maar steunt vooral op Griekse bronnen.

(2) Gebaseerd op research door Vassilis Couffopoulos

(3) Gebaseerd op research door Vassilis Couffopoulos

(4) ESYEA is de grootste mediavakbond voor journalisten van de geschreven pers en radiostations

(5) Volgens nieuwste rapport van Reporters Without Borders over Griekenland

(6) Feiten van POSPERT, de vakbond van werknemers bij de openbare Griekse omroep ERT

(7) Papachristoudi, M. krant ‘Isotimia’ (zie referentie bibliografie)

(8) Papachristoudi, M. krant ‘Isotimia’ (zie referentie bibliografie)

(9) De gegevens over de diverse privémediagroepen zijn afkomstig van ‘Katalipsi ESYEA‘ (een publicatie van de vakbond ESYEA), de krant Imerisia en de website Zougla.gr

Bibliografie

– Reporters without borders 2011, Is the crisis in Greece a chance for its media? http://en.rsf.org/IMG/pdf/greece_2011_eng.pdf

– Papachristoudi, M. 2011 ????? ?????? ????????? ???? ????? ??? media ?? ??????? ???????? (No hope of recovery for the Media Market), Isotimia newspaper. http://www.isotimia.gr/default.asp?pid=24&ct=20&artid=99447

– Papachristoudi, M. 2011 ? ???? ??? ????????? ???? ??? ????? ????? ??? ??? ???????? (The battle of ‘reserve’ in ERT brought crisis to the management) Isotimia newspaper. http://www.isotimia.gr/default.asp?pid=24&ct=20&artid=100524

– Katalipsi ESYEA (ESYEA occupation) 2011, ? ?????????? ???????? ??? ??? ??? ?? «?????????? ?????» ??? ????? (The employers’ raid to the Media and the ‘new clothes’ of the Union). http://katalipsiesiea.blogspot.com/

(vertaling uit het Engels door Sabrina Verswijver en Jan Van Criekinge)