Aan de rand van de woestijn Rub’al Khali (Het Lege Kwartier) op het Arabische Schiereiland staan honderdduizenden spiegels in rijen opgesteld. Ze wekken in stilte energie op. Met het zonlicht dat door de spiegels weerkaatst wordt, wordt een speciale vloeistof opgewarmd tot 400 graden. De kokende olie genereert vervolgens stoom om turbines aan te drijven die energie leveren voor zo’n twintigduizend gezinnen in de Verenigde Arabische Emiraten.

We zijn bij Shams 1, een enorm zonne-energiepark dat vorig jaar in gebruik werd genomen. Het park illustreert de groeiende belangstelling voor zonne-energie in de Golfstaten, die hun energiemix willen diversifiëren – en daar het liefst ook winst mee willen maken.

2013 was voor de zonne-energie in de Golfregio een jaar waarin veel gebeurde. Behalve de opening van Shams 1 werd in Dubai de eerste zonne-energiecentrale operationeel. Koeweit en Oman namen het besluit een centrale te gaan bouwen. Saoedi-Arabië kondigde aan 109 miljard dollar in zonne-energie te investeren. Het land wil in 2032 een derde van zijn energie uit zonne-energie halen. Een “te ambitieus” doel, zegt Hussam Khonkar van het wetenschappelijk onderzoekscentrum KACST in Saoedi-Arabië. “Maar de technologie is wel beschikbaar.”

Dalende prijzen

Waarom is er juist nu zoveel belangstelling voor zonne-energie? “Voor 2008 kostte hernieuwbare energie te veel”, zegt Yousif al-Ali, algemeen manager van Shams Power, verantwoordelijk voor Shams 1. In de afgelopen jaren produceerden Chinese bedrijven echter grote hoeveelheden zonnepanelen. Momenteel is energie opwekken met zonnepanelen in veel gevallen net zo goedkoop als elektriciteit opwekken uit diesel.

De prijs van zonnepanelen is in de afgelopen vijf jaar met ongeveer 75 procent gedaald, zegt Amit Ronen, directeur van het Solar Institute van de George Washington University. Zonne-energie wordt daardoor aantrekkelijk op plaatsen die eerder ongeschikt leken.

De Golfstaten, die wereldwijd behoren tot de grootste exporteurs van olie en gas, worden gedwongen na te denken over hun toekomst. In een rapport uit 2013 van Chatham House, een denktank in Londen, wordt gesteld dat Saoedi-Arabië binnen vijftien jaar zijn volledige olieproductie nodig kan hebben voor binnenlands gebruik. Omdat olie in de Golfstaten tegen zeer lage prijzen wordt verkocht, is het verbruik groot.

De Golfstaten zijn echter ook heel zonrijk. Het Arabische Schiereiland is een van de zonnigste plaatsen ter wereld, samen met regio’s als Arizona (VS) en delen van de Andes in Latijns-Amerika.

Export

De Verenigde Arabische Emiraten zijn in de regio het meest proactief als het gaat om het promoten van duurzame energie. De overheid zegt 350 miljoen dollar te willen investeren hernieuwbare energie in ontwikkelingslanden. In Abu Dhabi, de hoofdstad, is ook het International Renewable Energy Agency gevestigd.

Het Abu Dhabi Fund for Development en Masdar, een staatsbedrijf op het gebied van schone energie, hebben onder meer een grote zonne-energiecentrale opgezet in Mauritanië en een windmolenpark op de Seychellen. En er staan projecten op de agenda voor vijf Pacifische eilanden.

Bij de projecten speelt eigenbelang ook een rol. “Landen als de VAE doen substantiële investeringen in hernieuwbare energie omdat ze zich realiseren dat deze sector een van de sterkste groeisectoren van de 21ste eeuw zal worden”, zegt Ronen. “En ze willen de boot niet missen.”

Maar is het ‘groen’?

Berichten over zonne-energie in de Golfregio zouden goed nieuws moeten zijn voor milieuactivisten. Als zelfs grote olie-exporteurs grootschalige projecten op het gebied van duurzame energie plannen, is er dan immers geen hoop dat de klimaatverandering tijdig gekeerd kan worden?

Aan de andere kant is het voorbarig ervan uit te gaan dat een massale overstap op zonne-energie in de Golf ‘groen’ van karakter is. Ruwe olie ging in de afgelopen jaren voor meer dan 100 dollar per vat van de hand en exporteurs kunnen becijferen dat er meer te verdienen is met export dan met binnenlandse verkoop.

Het ontwikkelen van hernieuwbare energie geeft de Golfstaten de mogelijkheid geld te blijven verdienen met de export van olie en in eigen land extra banen te creëren, zegt Ronen. “Het gas blijft niet onder de grond omdat er straks zonne-energie is.”

Econoom Jeffrey Sachs, directeur van het Earth Institute van de Columbia University in de VS, zei deze week op een internationale energieconferentie in Abu Dhabi dat het niet genoeg is om alternatieve energie te ontwikkelen. Om de klimaatverandering tegen te gaan, moet ook het gebruik van fossiele brandstoffen verminderd worden.

Sommige Golfstaten overwegen bovendien om hun energiemix ook te gaan diversifiëren met kernenergie. Saoedi-Arabië bijvoorbeeld overweegt 100 miljard dollar te investeren in diverse kernreactoren. De Verenigde Arabische Emiraten willen in 2020 vier kerncentrales operationeel hebben.