De community ruimte is een vrije online ruimte (blog) waar vrijwilligers en organisaties hun opinies kunnen publiceren. De standpunten vermeld in deze community reflecteren niet noodzakelijk de redactionele lijn van DeWereldMorgen.be. De verantwoordelijkheid over de inhoud ligt bij de auteur.

Goed nieuws!

Goed nieuws!

zondag 6 oktober 2013 21:27
Spread the love

Er is iets ernstigs aan de hand met mij. Tot mijn allergrootste afschuw heb ik opgemerkt dat ik soms wat verzuurd rondloop, dat ik soms denk dat het de volledig foute kant opgaat met de wereld, dat ik soms denk dat de mensheid steeds maar dommer wordt en dat we met zijn allen steeds onverdraagzamer en egoïstischer worden. Ik denk hierbij bijvoorbeeld aan de oorlogen in Irak, Afghanistan, Syrië, de sociale crisis en de verrechtsing in Europa, aanhoudend racisme, enzoverder.

Het probleem is echter dat verzuurd zijn wel het allerlaatste is dat ik ooit wou worden.   Naïef wil ik echter evenmin zijn. Tijd voor een onderzoek dus: gaat de wereld echt naar de vaantjes? En wordt de mensheid echt steeds maar dommer en onverdraagzamer?

En wat als het antwoord was… dat alles eigenlijk steeds maar beter gaat?!

De feiten

In mijn onderzoekje stootte ik op enkele relevante statistieken. Al deze cijfers zijn terug te vinden in het boek, “Ons betere ik” [1]: van Steven Pinker, en verzameld en goedgekeurd door talrijke wetenschappers.

Getallen en statistieken zeggen nooit alles, maar ziehier toch enkele indrukwekkende feiten:

  • Het aantal mensen dat gedood wordt in oorlog of door moord wereldwijd[2], is door de eeuwen heen spectaculair gedaald, met

Voor 1800:  500 op 100.000 mensen dood door oorlog of moord

20e eeuw: 60 op 100.000

2000: 8.8 op 100.000 

  • In 1996 waren er over heel de wereld voor het eerst meer landen die etnische minderheden bevoordelen dan landen die etnische minderheden discrimineren. Sindsdien zet deze trend zich elk jaar verder.
  • In de VS zijn racistische opvattingen en racistische geweldplegingen sinds 1975 spectaculair verminderd, net als vrouwendiscriminatie, partnergeweld, geweld tegen kinderen en seksueel misbruik van kinderen, homofobie, en dierenmishandeling.  In de periode 2000-2010 zette deze evolutie zich in sneltempo voort. In West-Europa zijn de gegevens hierover niet compleet, maar alle tot nu toe verzamelde data wijzen erop dat de evolutie hier nog spectaculairder is.
  • In de hele wereld waren er voor 1960 slechts een 25-tal landen waar homoseksualiteit ‘legaal’[3] was (absurd maar waar).  De rest van de evolutie liep als volgt:

1960: een 25-tal

2000: een 70-tal (+40 in 40 jaar)

2001-2011: een 120-tal (+ 40 in 10 jaar )

Enzoverder enzoverder.

versus ‘our gut feeling’

Hoe kan het dan dat ik en zoveel mensen om me heen het gevoel hebben dat het steeds maar slechter gaat met de wereld?

Eventjes denken: het afgelopen jaar heb ik alles samen een 10-tal maanden in mijn geliefde vaderland België vertoefd. Mijn informatie over de buitenwereld haalde ik dus vooral uit ‘de’ media. Meer specifiek las ik vooral ‘de betere’ Belgische en internationale kranten en tijdschriften, enkele online kwalitatieve nieuwsbronnen en volgde ik enkele informatieve TV-programma’s. Mijn vermoeden is dus dat het wereldbeeld dat die media voorschotelen, niet helemaal klopt.

Uiteraard is ‘de’ media een veralgemening die de bonte verscheidenheid van alle informatiekanalen niet dekt. Ik wil hier dan ook eerder een algemeen gevoel beschrijven, wat misschien een wat zwakke basis voor een redenering lijkt, maar dat bij mij en vele mensen wel sterk genoeg aanwezig is om erkend te worden en om een punt te maken.

Hoezo, niet representatief?

Welke wereld krijgen we dan wel dagelijks te zien?

Ten eerste krijgen we ongelooflijk veel rampen, doden en oorlogen te zien. Dit is deels omdat we, anno 2013, op elk moment weten wat er zich gelijk waar ter wereld afspeelt, en er dus genoeg informatie is om fulltime te berichten over rampen en tragedies. Het gevaar daarvan is echter dat het erop lijkt dat de wereld één groot battlefield geworden is.  Daarbij vergeten we vaak dat, hoe erg 10 doden bij een aanslag ook zijn, het niet betekent dat het gehele land in oorlog is.

Ten tweede krijgen we zoveel rampen, oorlogen en schandalen te zien, omdat een groot deel van de journalistiek (uiteraard niet alle) zoals die nu beoefend wordt, zich focust op een heel bepaalde weergave van heel bepaald nieuws. Meer bepaald: een negatieve weergave van negatief nieuws.

Een voorbeeld: toevallig kwam ik laatst de advertentie van het tv-programma “Vranckx” tegen: “Vranckx zoekt jong talent”. Dit leek me wel interessant. Toen ik de suggesties voor onderwerpen las, zonk de moed me echter in de schoenen: ‘Zwarte handel in hulpgoederen in Oeganda, slavernij in Dubai of peuters met een drugsprobleem in Afghanistan’. Zucht. Ik had eigenlijk net gedacht aan een reportage over het feit dat vele landen in Afrika, hoewel ze nog een lange weg af te leggen hebben, de afgelopen 15 jaar duidelijk vooruitgang boekten op het vlak van onderwijs, drinkwater, bestrijding van armoede, …. en hoe dit in zijn werk is gegaan,  of aan een portret van de progressieve krachten in Afghanistan (meer uitleg zie hieronder), of ….

Een voorbeeld: Afghanistan

We kunnen wel stellen dat we over Afghanistan niets dan slecht nieuws horen:  oorlog, aanslagen, taliban en vrouwenonderdrukking. Ik ben er net zelf geweest en het land is er inderdaad grotendeels heel belabberd aan toe, maar wist u dat –en hier komt het- er ook goed nieuws te melden is? Wist u dat de inwoners van Kaboel spreken over ‘na de oorlog’ als ze over de periode na 2001 spreken? We weten, terecht, dat de internationale gemeenschap niet genoeg gedaan heeft voor de heropbouw van het land, maar wist u ook dat er momenteel 9 keer zoveel kinderen naar school gaan dan in 2001 het geval was? Wist u dat er steeds meer studenten en kunstenaars in opstand komen tegen hun leiders, en dat er zich een kleine, doch heel persistente progressieve groep gevormd heeft?

En indien u deze laatste feiten niet wist, wat is dan echt “nieuws”?

De uitzondering en de regel

Als alleen de negatieve voorbeelden aangehaald worden, is er gevaar dat de uitzondering en de regel weleens met elkaar verward kunnen worden.

De dictaturen in Noord-Korea en Zimbabwe zijn vreselijk, maar besef wel dat ze het nieuws maken net omdat ze de uitzondering op de regel geworden zijn. En dat we over ze oordelen als ‘vreselijk’, toont aan dat we in de loop van de jaren alleen maar gevoeliger geworden zijn voor onrecht, wat fantastisch is.

De verkrachtingen in India waar we nu zoveel over horen, zijn verschrikkelijk, maar vergeet niet dat ze nu tenminste uitkomen, dat er nu tenminste iets aan gedaan wordt en dat ze  moreel veroordeeld worden, wat in het verleden niet altijd het geval was.

De Universele Verklaring van de Rechten van de Mensen wordt vaak geschonden, maar hoe mooi is het niet dat ze bestaan? Haar louter bestaan toont aan dat de wereld geen jungle meer is, maar dat er wetten zijn. En een inbreuk op de wet is niet hetzelfde als wetteloosheid.

Dus het loopt allemaal best goed?

Misschien ergert u zich blauw aan mijn pleidooi, en hebt u me al uitgeroepen tot de meest ongevoelige mens ter aarde. Vind ik ‘slechts’ 10 doden dan niet erg? Vind ik –godbetert- dat het allemaal wel goed gaat in Afghanistan? Vind ik dat die paar verkrachtingen wel moeten kunnen, of dat het de moeite niet is om erover te berichten?

Asjeblieft, neen, neen en nog eens neen. Zolang er ook maar één haatmoord gepleegd wordt, zolang er corruptie, oorlog, discriminatie en racisme is, moet de journalistiek deze wanpraktijken belichten. En jammer genoeg gaat niet alles altijd maar beter,  maar er gebeuren wel degelijk heel veel goede dingen, en het slaat nergens op om deze te negeren. Absoluut nergens.

Impact van de negatieve berichtgeving

Eén gevolg van teveel negatieve berichtgeving is dat, zoals ik al van vele mensen hoorde,  men er triest, moedeloos en moe van wordt. Daardoor gaan sommige mensen ‘het nieuws’ niet meer volgen, wat heel jammer is.

Anderzijds is er het risico om te vervallen in de zogenaamde ‘compassion fatigue’. Hoelang zullen we ons nog willen inzetten voor Afghaanse vrouwen als het lijkt alsof ze zelf niets aan hun situatie proberen te doen (wat dus wel gebeurt), en alsof er nooit wat verandert?

Internationale solidariteit vergroot je dus niet door deze verhalen. Integendeel, je vermindert ze, per verhaal, exponentieel. En dat vind ik heel erg.

Selffulfilling prophecy en verzuring

Een ander gevaar van deze tendens is selffulfilling prophecy: de media presenteren zo niet enkel het nieuws maar maken het ook.

De voorbeelden hiervan zijn talrijk en bekend. De berichten over de crisis in België bijvoorbeeld hebben er toe geleid dat de Belg in 2012 meer spaargeld dan ooit op zijn rekening staan had, en dat de economie dus nog minder goed ging draaien.

Wanneer vooral negatief bericht wordt over de wereld, bestaat de kans dat we gaan denken dat het slechter gaat dan het eigenlijk werkelijk gaat. En dat kan leiden tot misschien wel één van de grootste problemen hier in ons Belgenland: verzuring en verlamming om te ondernemen. Dit kan op zijn beurt dan weer leiden tot een werkelijke stagnatie van innovatieve oplossingen, en zo zullen we inderdaad niet verder geraken.

Is dat dan nog wel journalistiek?

Ik heb velen horen beweren dat wandaden belichten en eenmalige gebeurtenissen rapporteren nu eenmaal de definitie van journalistiek is.  Voor zover ik weet heeft echter niemand dit ooit vastgelegd, en indien de betekenis van deze term in de loop van de jaren zo geëvolueerd is geweest, dan is het ook mogelijk om deze term te her-evalueren.

Het is in elk geval duidelijk dat hier in de journalistieke wereld wel al over nagedacht wordt. Een site zoals de www.decorrespondent.nl brengt alvast nieuws met meer duiding, terwijl een site als www.thepositivenews.co.uk de focust verlegt naar meer positief nieuws. Ook in de mainstream media lijkt het besef meer en meer te groeien.

Ik besef dat diverser nieuws brengen waarschijnlijk allesbehalve een gemakkelijke taak is voor journalisten. Het vereist enig out-of-the-box denken en enig pionierswerk, waar in ‘de snelle journalistiek’ niet zoveel tijd voor is. Toch zou het de moeite waard zijn, want een gezonder, genuanceerder wereldbeeld kunnen we allen goed gebruiken.

Tine


[1] ‘Ons betere ik – Waarom de mens steeds minder geweld gebruikt’ – Uitgeverij Contact, Amsterdam/Antwerpen 2011.  Oorspronkelijke titel: ‘The Better Angels of Our Nature. Why violence has declined’.

[2] Hier is uiteraard een bijzonder complex onderzoek aan voorafgegaan; de moelijkheidsfactoren voor dergelijk onderzoek zijn talrijk: de definitie en afbakening van de begrippen ‘oorlog’ en ‘moord’, soms onvolledige gegevens en bronnen; enzoverder. Deze zijn cijfers die in het gehele wetenschappelijke veld aangenomen worden. Let erop dat, zelfs indien er een foutenmarge van bijvoorbeeld x 2 gehanteerd wordt, dan nog is de uitkomst frappant.

[3] D.i.: homoseksualiteit of homoseksuele daden niet als een misdaad beschouwen en er bijgevolg geen straffen aan verbinden

take down
the paywall
steun ons nu!