In de afgelopen maanden kon over de Oekraïne-oorlog in geopolitiek opzicht geen goed nieuws gemeld worden. Natuurlijk, er bestaat in het Westen grote bewondering voor de strijd van de Oekraïense bevolking om het Russische geweld te weerstaan.

Het Westen kon zichzelf evenwel niet losmaken van de militarisering van dit oorlogsgeweld om leed en verwoesting verder te voorkomen. China presenteerde een 12-puntenplan maar kreeg erg veel argwaan te verwerken, zeker na het recente bezoek van Xi aan Poetin waarin geen stappen tot onderhandelingen werden aangekondigd.

In de VS lijkt het nieuws zich verplaatst te hebben naar de mogelijkheid van effectieve vervolging van de voormalige president Trump. En de EU? Daar lijken de woordvoerders zich een nieuwe rol eigen te maken: die van commentator zonder zich in te zetten voor de-escalerende initiatieven.

En dan reisde de Franse president Macron af naar China voor een ontmoeting met collega Xi. Omgeven door een brede delegatie met leiders van grote bedrijven en zelfs kunstenaars vanwege een Chinees-Frans festival. Xi verwelkomde zijn collega met de nodige egards om de banden, vooral economisch, aan te halen.

Maar ook de Oekraïne-oorlog stond op het programma. De uitkomst zoals door de media gemeld: een openlijke oproep aan Xi om zijn vriend Poetin tot bezinning te brengen en onder druk te zetten om tot het staken van oorlogshandelingen te komen. Xi zegde dit niet toe maar herhaalde eerder zijn standpunt dat onderhandelingen gewenst zijn, conform zijn recent gepubliceerde 12-puntenplan.

In diezelfde tijd bracht EU-Commissievoorzitter Von der Leyen een bezoek aan China. Een foto laat zien dat Xi de twee ontvangt in een grote hal met een zeer grote tafel zoals we dat gewend zijn van de ontvangsten die Poetin organiseerde.

Von der Leyen kreeg een veel bescheidener ontvangst: geen rode loper, een plek in de rij van een lijndienst en een begroeting op ministerieel niveau. De media brengen deze soberheid in verband met de kritische opmerkingen van de EU-voorzitter die zij eerder maakte over de mensenrechtensituatie in China. Maar ook haar boodschap aan Xi was duidelijk: zet je vriend Poetin onder druk om de vrede te dienen.

Poetin heeft niet positief gereageerd op het Europese initiatief. En ook Zelensky blijkt nog niet zo ver te zijn.

Het goede nieuws is dat het EU-initiatief richting China een zelfstandig karakter draagt en niet plaatsvindt onder de paraplu van de VS. De VS zijn door de Europese partner op de hoogte gesteld van het bezoek maar blijven sceptisch, mede gezien de tegengestelde, economische belangen.

Het goede nieuws is voorts dat Europa openlijk lijkt te erkennen dat de weg naar vrede met name via Beijing loopt en dat het VS-wensdenken om Rusland te kunnen verslaan op de achtergrond raakt.

Het zou naïef zijn om te veronderstellen dat dit alles slechts een kwestie van tijd zou zijn. Wel is de Europese opstelling richting China hoopgevend, bezien vanuit een heroriëntering betreffende de heersende wereldorde die mede door de Oekraïne-oorlog (en de daaraan verbonden breuklijnen) op drift is geraakt.

Met China kan door Europa bereikt worden dat de regelgeving rond de VN-Veiligheidsraad weer gerespecteerd wordt hetgeen nu door de vetomacht van Rusland niet mogelijk is. China en Europa hebben zich voorts duidelijk uitgesproken tegen het gebruik van kernwapens hetgeen ‘de bluf’ van Poetin moet afkoelen.

Europa heeft via de EU-voorzitter ook de moed opgebracht om de kwestie van de Chinese mensenrechten in het land zelf aan de orde te stellen.

China-kenners beweren dat Xi zich geen gezichtsverlies zal kunnen riskeren. Dit betekent dat hij geen toezeggingen (omtrent Poetin) kan doen als hij niet 100% zeker is van zijn zaak. Dit heeft tot gevolg dat aan zijn gezag als wereldleider vooralsnog achter de schermen wordt gewerkt.

Het is van diplomaten bekend dat tijdens ontmoetingen, in dit geval het bezoek van Macron aan XI, besloten geopolitieke verkenningen in hypothetische zin worden ondernomen.

We zullen derhalve later pas weten welke mogelijke, concrete wegen naar vrede hebben geleid. Of welke barrières partijen hebben opgeworpen om die vrede onmogelijk te maken.

Hoogst onduidelijk is de situatie rond Taiwan. Ook daarover hebben Macron en Xi gesproken. Wat de opbrengst is, weten we niet. Het is niet ondenkbaar dat Macron een boodschap heeft gekregen van XI voor zijn Amerikaanse collega Biden.

De Braziliaanse president Lula da Silva bezocht Beijing. Bij Xi heeft hij met name het Oekraïne-conflict aan de orde gesteld. Lula is één van de weinige nieuwe wereldleiders die zich openlijk inzet voor het beëindigen van oorlogshandelingen. Tijdens een persconferentie ter voorbereiding van zijn bezoek gaf hij al aan dat de noodzakelijke rust in de wereld zal terugkeren als Oekraïne de Krim opgeeft.

Oekraïne heeft dit afgewezen. Het geeft aan dat de oplossing van het oorlogsconflict Rusland-Oekraïne op hoog internationaal niveau op indringende wijze aan de orde is. En dat de EU daarin positie heeft gekozen.