In een open brief aan Léonard uit Jan Maes met enkele collega’s zijn ongenoegen over de uitspraken. Hij spreekt over pure indoctrinatie om via de leerplicht de katholieke leer te verspreiden. “Je kunt niet als minderheidskerk gaan gebruik maken van de leerplicht en met het geld van de belastingbetaler iedereen proberen te evangeliseren.”

De klassen vandaag zijn een mix van christenen, ongedoopte kinderen, atheïsten en moslims. Het zou daarom absurd zijn om enkel de katholieke boodschap aan bod te laten komen. Die boodschap gaat resoluut in tegen het leerplan omtrent godsdienst, dat een duidelijk onderscheid maakt tussen godsdienst als vak en catechese.

Leerling centraal in leerplan

“Wat het meeste tegen de borst stuit”, zo zegt Maes, “is de kwetsende toon waarop Léonard over de godsdienstlessen spreekt. Mijn collega’s over het hele land doen enorm hun best om het leerplan creatief in te vullen. Dit leerplan gaat uit van een verdieping van de persoonlijke levensbeschouwing van de leerling, in dialoog met de christelijke, maar ook met andere levensbeschouwingen.”

Het leerplan voor godsdienst wordt, in tegenstelling tot andere vakken, niet door het ministerie van Onderwijs opgesteld. Voor godsdienst schrijven inspecteur-adviseurs, in samenspraak met enkele godsdienstleerkrachten, de faculteit theologie en een vertegenwoordiger van de bisschop, samen een leerplan uit.

Meer Jezus niet haalbaar

Ook een godsdienstlerares uit Mechelen, die haar naam liever niet vermeld ziet, toont zich gekwetst. “Ik ben zeer ongelukkig door de kritiek van Léonard. Als hij wil dat er meer over Jezus wordt verteld, mag hij het zelf komen doen, want ik beschouw een wijziging van het leerplan in die zin als nauwelijks haalbaar. Het is intriest en weinig realistisch.”

“Als je catechese wil geven, moet je dat doen bij gelovige mensen. Catechese dient om gelovige kinderen of oudere mensen iets bij te leren over hun eigen geloof”, voegt collega Maarten Devos uit Kortrijk toe. “Die mensen kiezen daar uit eigen beweging voor. Die samenstelling heb je niet in het onderwijs, waar godsdienst in katholieke scholen een verplicht vak is.”

Verschil met zedenleer

Het huidige leerplan wil dus ook aandacht schenken aan andere levensbeschouwingen dan de christelijke. Waarin verschillen de lessen godsdienst dan nog van de lessen zedenleer, zoals aangeboden in het gemeenschapsonderwijs?

Maes: “Er is een belangrijk onderscheid. We vertrekken, als leerkracht, vanuit onze eigen christelijke levensbeschouwing. Ik probeer te gaan kijken naar de essentie van het christendom en geef die aan mijn leerlingen mee zodat we de actualiteit door die christelijke bril kunnen bekijken. En dat is een groot verschil met zedenleer.”

Léonard misbruikt kindermisbruik

Niet alleen de inhoud van Léonards boodschap wordt verworpen door het lerarenkorps, ook de timing kon moeilijk slechter. “Mijn vermoeden is uitgekomen”, vertelt Devos. “Léonard misbruikt de hele discussie rond het kindermisbruik in de Kerk om ons zijn conservatief project door de strot te rammen. Ook in navolging van zijn bezoek aan Rome lijkt er wel een strategie opgezet voor een nieuwe contrareformatie.”

Maes is evenmin opgezet met de timing: “In mijn lessen en andere lezingen heb ik de pedofilieschandalen aan bod laten komen. Er is gewoon een bom gevallen binnen de geloofsgemeenschap. Het vertrouwen in het instituut Kerk is stuk.”

“Eigenlijk zou de Kerk nu even rustig moeten bezinnen over de rol van priesters en het celibaat”, voegt de lerares uit Mechelen toe. “Maar in plaats daarvan gaat de Kerk schoppen naar godsdienstleerkrachten die in heel veel gevallen proberen te overleven en hun leerlingen gedurende twee uur per week iets zinvols bij te brengen. Het is heel pijnlijk.”

Kerken vullen

Léonard wil met een wijziging van het leerplan de katholieke boodschap opnieuw dichter bij de jongeren brengen en de kerken terug laten vollopen. Maes voorspelt echter dat de wijziging enorm contraproductief zal werken en jongeren alleen maar verder weg zal drijven van de Kerk.

De vraag die zich stelt is of het de taak is van godsdienstleerkrachten om de jongeren weer warm te maken voor het christelijke verhaal. “En of”, zegt Maes. “Wij moeten getuigen vanuit ons christen zijn, vanuit onze christelijke beschouwing, naar die vele andere beschouwingen die aanwezig zijn in onze klassen.”

“Maar op dit moment gebeurt dat ondanks de attitude van bepaalde kerkelijke leiders. Ik zeg bewust bepaalde leiders, want de bisschop van Antwerpen, Johan Bonny, gaf onlangs wel een bemoedigend signaal. Hij liet godsdienstleerkrachten samenkomen in Oostmalle.”

“Daar noemde hij ons grensarbeiders op de grens van de christelijke wereld met de wereld van de jongeren. Wij moeten die grens over gaan en moderne missionarissen worden in de positieve zin van het woord. Dat betekent dat leerlingen moeten leren om hun verantwoordelijkheid te nemen wanneer er onrecht is. Zij moeten hun mening kunnen ventileren en het maatschappelijk debat mee aangaan.”

Geen zieltjeswinnaars

Maar niet elke godsdienstleraar meet zich die taak toe. “Ik heb niet het gevoel dat mijn job bestaat uit zieltjes winnen”, getuigt de Mechelse lerares. “Dat is niet de plek voor een godsdienstvak op school. Als jongeren gelovig moeten worden opgevoed, is dat een keuze van de ouders en moet dat thuis gebeuren.”

Zij wordt bijgetreden door collega Devos. “Ik denk niet dat godsdienstleerkrachten de voorhoede van de Kerk moeten zijn of dat godsdienstonderwijs zich tot doel moet stellen jongeren terug in de kerk te brengen. Godsdienst dient om te ontdekken dat aan het leven een levensbeschouwelijke dimensie zit.”