Een Braziliaanse onderzoeksrechter heeft een voorstel ingediend om een rechtszaak te starten tegen journalist Glenn Greenwald. De beschuldiging luidt “helpen, begeleiden en aanmoedigen van een criminele groep”. Een rechter moet nu beslissen of zijn dossier tot een effectieve rechtszaak en vervolging zal leiden. In de gegeven politieke omstandigheden in Brazilië is het zeer waarschijnlijk dat de rechter dit zal beslissen.

Oprichter van The Intercept

Glenn Greenwald is VS-staatsburger en leeft reeds jaren in Brazilië met zijn echtgenoot David Miranda, die lid is van de federale Kamer van Volksvertegenwoordigers. Hij is medeoprichter van de nieuwssite The Intercept. Greenwald heeft reeds jaren een zeer stevige reputatie van onafhankelijk onderzoeksjournalist. Hij was instrumenteel in het begeleiden van Edward Snowden in Hongkong en verantwoordelijk voor het openbaar maken van de gegevens die Snowden hem bezorgde.

Samen met zijn collega’s van The Intercept publiceerde Greenwald een dossier waarin werd aangetoond dat rechter Sérgio Moro de rechtszaak tegen voormalig president Lula partijdig heeft geleid en actief samenwerkte om bewijslast tegen Lula te manipuleren. Rechter Moro werkte hoofdzakelijk samen met procureur Deltan Dallagnol. Opnames van telefoongesprekken tussen hen beiden (en anderen) evenals hun e-mailverkeer kwam via een bij Greenwald bekende bron bij hen terecht.

Ondertussen is Moro minister van Justitie geworden onder president Bolsonaro. The Intercept publiceerde zijn gegevens pas na grondig onderzoek en zag er onder meer scrupuleus op toe dat alle gesprekken en e-mails (of delen daarvan) werden verwijderd die privé waren of niets met de zaak tegen Lula te maken hadden.

Vrijlating voormalig president Lula

Dankzij het vonnis van Moro tegen Lula kon Jair Bolsonaro de presidentsverkiezingen van 2018 winnen zonder de deelname van Lula, die in alle peilingen met afstand als de grootste kanshebber werd gezien.

Uit bandopnames en e-mails blijkt dat de gerechtelijke onderzoekers de bewuste bedoeling hadden Lula met een gevangenisstraf uit de verkiezingsstrijd te houden. Lula werd door Moro voor corruptie veroordeeld zonder enig fysiek bewijs op basis van één mondelinge getuigenis door een persoon die strafvermindering kreeg voor een andere zware corruptiezaak waarin hijzelf werd vervolgd.

Door het journalistieke onderzoek van een team journalisten van The Intercept onder leiding van Greenwald zag het gerecht zich verplicht Lula terug vrij te laten in afwachting van een herziening van zijn proces.

“Gevangenis en deportatie”

President Bolsonaro reageerde op dit onderzoek met een openbare verklaring dat Greenwald “een crimineel” zou zijn die in de gevangenis hoort. De president poogde tevens Greenwalds verblijfsstatus in Brazilië (door zijn huwelijk met Braziliaan David Miranda) in te trekken (Bolsonaro wil daarnaast ook het homohuwelijk terug illegaal maken).

Blijkbaar heeft minister van Justitie Moro en voormalig rechter in de zaak Lula niet stilgezeten. Hij heeft onder president Bolsonaro veel meer bevoegdheden dan zijn ministeriële voorgangers en gaat met het initiëren van dit onderzoek tegen Greenwald lijnrecht in tegen een vonnis van het Hooggerechtshof.

Het Hof heeft vorig jaar gevonnist dat een eerste onderzoek tegen Greenwald moest worden stopgezet omdat het zijn vrijheid als journalist schond. De beschuldiging in het nieuwe onderzoek is daarom anders geformuleerd dan in het eerste onderzoek, dat het alleen had over “stelen en publiceren van vertrouwelijke informatie”.

“Naakte weerwraak”

Edward Snowden reageerde in een tweet: “Absoluut rood alarm: dit is ongelooflijk naakte weerwraak voor publiceren extreme corruptie op het hoogste niveau van Bolsonaro’s regering en een existentiële bedreiging voor onderzoeksjournalistiek in Brazilië.”

Absolute red alert: This is unbelievably naked retaliation for revealing extreme corruption at the highest levels of #Bolsonaro's administration, and an existential threat to investigative journalism in #Brazil. https://t.co/qo6v0XjgyZ

— Edward Snowden (@Snowden) January 21, 2020

In een editoriaal veroordeelt de voltallige redactie van The Intercept deze “laatste aanval op de vrije pers in Brazilië”: “De regering Bolsonaro heeft herhaaldelijk duidelijk gemaakt dat zij niet gelooft in fundamentele persvrijheden … Wij zijn geschokt dat het openbaar ministerie van Brazilië beslist heeft een zo openlijk politiek gemotiveerde zaak te starten tegen Greenwald, als duidelijke weerwraak tegen zijn kritische berichtgeving over de wandaden (‘abuses’) gepleegd door minister van Justitie Moro en meerdere federale onderzoeksrechters.”

Regarding the criminal charges brought by the Bolsonaro government: it’s a grave and obvious attack on a free press, brought by a far-right judge.

We’re going to defend a free press, not be intimidated by authorities abusing their power. The reporting will continue. pic.twitter.com/kd9b8Kggx3

— Glenn Greenwald (@ggreenwald) January 21, 2020

Greenwald verwijst in zijn verklaring naar dit vonnis van het Hooggerechtshof: “Zelfs de federale politie onder het bevel van minister Moro verklaarde (tijdens dat eerste onderzoek, n.v.d.r.) wat voor ieder rationeel persoon duidelijk is: ik deed niets meer dan mijn werk als journalist – ethisch en binnen de wet … Wij zullen niet worden geïntimideerd door deze tyrannieke pogingen om journalisten het zwijgen op te leggen. Ik werk nu aan nieuwe reportages en zal dat blijven doen.”

Een rechter moet nu beslissen of het gestarte onderzoeksdossier tegen Greenwald effectief tot een rechtszaak en vervolging moet leiden. In de gegeven politieke omstandigheden is het zeer waarschijnlijk dat die vervolging er komt.

Journalisten en verenigingen van journalisten wereldwijd hebben er alle belang bij nu reeds de diplomatieke druk op te drijven met eigen verklaringen en met oproepen aan hun regeringen om de Braziliaanse regering duidelijk te maken dat dit niet kan getolereerd worden.

Het volledige dossier van The Intercept over de rechtszaak tegen Lula vind je hier.

Notes:

Glenn Greenwald: Brazil accuses journalist of cyber-crimes

Glenn Greenwald Speaks: Bolsonaro Is Trying to Silence Me

Brazilian President Bolsonaro says Glenn Greenwald may ‘do jail time’

The Intercept Condemns Brazilian Criminal Complaint against Glenn Greenwald as an Attack on Free Press