Sinds
begin april 2015 vindt de Chileense leefmilieuorganisatie Relaves giftige stoffen in water- en modderstalen in
de stad Copiapó, 800 kilometer ten noorden van de hoofdstad Santiago
de Chile.
Daar
vonden eind maart 2015 overstromingen plaats als gevolg van zware
regen. Copiapó ligt in de regio Atacama, bekend om zijn kurkdroge
klimaat – de Atacamawoestijn is de droogste woestijn ter wereld. Op
23 en 24 maart 2015 viel er evenveel regen als anders op drie
maanden. Tientallen mensen kwamen om, duizenden mensen zijn
getroffen.
Zware
metalen
Copiapó
“bevindt zich in een zone die verzadigd is van afvalbekkens”,
zegt Henry Jurgens, oprichter van Relaves. Reeds lang voor de
overstromingen kampte de regio al met ernstige vervuiling door zware
metalen, zegt hij, de ramp “heeft die realiteit nu zichtbaar
gemaakt.” Sernageomin, de Chileense overheidsdienst voor
geologie en mijnbouw beweert evenwel dat de afvalbekkens en andere
stortplaatsen in de regio goed afgeschermd en gestabiliseerd zijn.
In
deze afvalbekkens van de omliggende mijnbouw zit een mengeling van
vermalen gesteente, mineralen, water, zware metalen en chemische
stoffen zoals cyanide, arseen, zink en kwik. Dit afval is bijzonder
schadelijk voor de mens. Arseen bijvoorbeeld is kleur-, geur- en
smaakloos, waardoor mensen het in zich kunnen opnemen zonder dat ze
zich ervan bewust zijn. Een aanhoudende inname van kleine
stofdeeltejs arseen leidt tot long- of blaaskanker.
Koper, het Chileense goud
Chili
is historisch altijd een mijnbouwland geweest. Zijn belangrijkste
rijkdom is koper. Alleen al in 2014 produceerde het land 5,7 miljard
ton koper, goed voor 31 procent van de wereldwijde productie. Per ton
geproduceerde koper moet 100 ton aarde met afval verplaatst en
opgeslagen worden.
In
het hele land zijn er 449 officiële afvalbekkens. Tientallen andere
staan echter nergens geregistreerd, zegt Raimundo Gómez van Relaves.
“Er is geen nationaal kadaster van verlaten afvalbekkens.
Volgens eigen schattingen van Sernageomin zijn er negentig van deze
vervuilende stortplaatsen alleen al in de regio Atacama. Dat is
bijzonder veel.”
Doelbewuste desinformatie
“Er
heerst hier veel desinformatie over”, zegt Gómez. “Mensen
weten niet eens dat ze vlak bij een dergelijk afvalbekken wonen en
zijn zich niet echt bewust van de daaraan verbonden gevaren voor de
gezondheid en het drinkwater. We zien ondertussen hoeveel winst de
mijnbouw heeft opgeleverd, maar de negatieve gevolgen krijgen we niet
te zien en die betalen we uiteindelijk allemaal. Het is alsof je
gegeten hebt en vertelt hoe lekker het was maar niet praat over wat
je nadien op het toilet gedaan hebt.”
Bij
de zware aardbeving die Chili trof op 27 februari 2010, raakte het
gezin Jurgens bedolven onder tonnen toxisch lood van een ingestort
afvalbekken. De slachtoffers, een echtpaar en hun twee kinderen,
werkten op een boerderij in de buurt van de zuidelijke stad Pencahue,
waar ze zes jaar woonden zonder dat ze wisten dat ze naast een
toxische en onstabiele afvalbekken woonden.
“Pas
onlangs vernam ik dat die heuvel een afvalbekken was en wat de
risico’s waren die dat met zich meebracht”, zegt Jurgens. “De
mensen worden volledig in het ongewisse gelaten. Vaak gebruiken ze
vervuild water zonder dat de bevoegde instanties hen hiervoor
waarschuwen. Het is vernederend en verschrikkelijk.”
Drinkwater
vervuild
Vooral
de verlaten afvalbekkens vormen het grootste risico, zeggen experten,
maar ook de nog steeds gebruikte bekkens kunnen groot gevaar
opleveren. Dat is het geval in Caimanes, een dorpje met duizend
inwoners.
Op
8 kilometer van Caimanes ligt het afvalbekken El Mauro van het
mijnbedrijf Los Pelambres, de zesde grootste koperproducent van Chili
en eigendom van de familie Luksic, de rijkste familie van het land.
Het afvalbekken is met zijn 7 kilometer lange en 270 meter hoge wand
de grootste chemische stortplaats van Latijns-Amerika.
Toxische
metalen
Andrei
Tchernitchin van de nationale Universiteit van Chili onderzocht in
2011 het drinkwater bij El Mauro. Hij vond er een hoge concentratie
toxische metalen. “De hoeveelheid ijzer is er 50 procent hoger
dan de norm en ook het mangaanstaal was bijna het dubbele van wat
voor drinkwater is toegestaan”, zegt hij.
Bij
een tweede onderzoek, in februari 2012, vond hij in een poel die zich
enkele centimeters boven een grondwaterlaag bevond, mangaanniveaus
die de internationale normen fors overschreden. “De norm is 100
microgram mangaan per liter: we vonden 9477 microgram. Ook de limiet
voor ijzer werd met 30 procent overschreden”, zegt hij.
Centrale
zenuwstelsel
Als
deze graad van verontreiniging aanhoudt, dan kunnen de gevolgen voor
de volksgezondheid ernstig zijn, waarschuwt hij. “Langdurige
blootstelling aan mangaan veroorzaakt diverse aandoeningen van het
centrale zenuwstelsel zoals psychoses, Parkinson en dementie.”
Het
Comité voor de Verdediging van Caimanes diende al in 2008 klacht in
tegen het mijnbouwbedrijf. Op 6 maart 2015 bepaalde een plaatselijke
rechtbank dat het afvalbekken verwijderd moet worden. Het bedrijf
ging daartegen in beroep. Daarom moet het regionale Hof van Beroep
zich hierover binnenkort uitspreken.
Sterke
wet nodig
Volgens
Jurgens en Gómez is een nieuwe wetgeving nodig. Die moet de werkende
en verlaten afvalbekkens in kaart brengen en aangeven welke chemische
stoffen ze bevatten. “Er is enerzijds een sterke wet nodig, en
anderzijds moeten de mensen ook geïnformeerd worden.
“Het
is bijzonder paradoxaal dat we onszelf als een mijnbouwland
beschouwen en het altijd hebben over de hoeveelheid koper die we gaan
exporteren, maar niemand is zich bewust van de hoeveelheid afval die
we produceren”, zegt Gómez. “We moeten de negatieve
gevolgen van de mijnbouw meten en ons bewust worden van het grote
aantal afvalbekkens en van het materiaal dat letterlijk over het hele
land wordt gedumpt.”
Bronnen:
Ministra
de Minería confirma 91 relaves abandonados en Atacama
