Gezond verstand als preventiemiddel voor aanranding en verkrachting? 

Laat ons om te beginnen duidelijk zijn: de e-mail die de rector haar studenten en personeelsleden stuurde is uiteraard een goedbedoeld initiatief en is ongetwijfeld een uiting van oprechte bezorgdheid. Alleen is de oproep: “Gebruik uw gezond verstand overal en in alle situaties” een ietwat ongelukkige zinsnede die bij slachtoffers de indruk kan wekken dat ze hun verkrachting of aanranding hadden kunnen voorkomen als ze maar dat verdomde gezonde verstand hadden gebruikt.

Nogmaals: dit zal zeker niet de bedoeling geweest zijn van De Paepe, maar het is wel schoolvoorbeeld van de vaak zeer krakkemikkige en amateuristische communicatie waarmee dit thema benaderd wordt.

Mensen worden niet verkracht of aangerand omdat ze nalaten ‘hun gezond verstand’ te gebruiken, al durft de publieke opinie daar wel eens anders over te denken. Mensen worden verkracht of aangerand omdat ze het ongeluk hebben een verkrachter of een aanrander tegen het lijf te lopen. 

Risicobeheersing

Op het eerste zicht lijkt het allemaal heel erg logisch om individuen (in dit geval: meisjes en vrouwen) te wijzen op hun eigen verantwoordelijkheid. Vorige maand nog verspreidde de stad Gent ook al een aantal richtlijnen om verkrachting te voorkomen. “Ga niet alleen naar huis”, klonk het toen. Of nog: “word niet al te dronken” en “vermijd de omgeving van het Citadelpark”. Allemaal tips die we kunnen klasseren onder de noemer ‘gezond verstand’ waarschijnlijk. 

Alleen, en daar wringt het schoentje natuurlijk, hebben dergelijke voorzorgsmaatregelen geen merkbaar effect op het aantal aanrandingen en verkrachtingen dat gerapporteerd wordt.

Uiteraard zal het veiliger zijn om ‘s nachts niet alleen over straat te lopen, maar wie slechte bedoelingen heeft gaat simpelweg op zoek naar een ander slachtoffer. En het perverse neveneffect van dit soort waarschuwingen is dan ook dat slachtoffers, die in de meeste gevallen sowieso al worstelen met gevoelens van schuld en schaamte, zich nog geremder zullen voelen om aangifte te doen.

De subtiele, onderliggende boodschap van ‘gebruik je gezond verstand’ is immers dat wie toch aangerand of verkracht wordt dat op zijn minst deels aan zichzelf te danken heeft en wellicht te weinig datzelfde gezond verstand heeft gebruikt.Dat klopt uiteraard niet: de enige verantwoordelijkheid ligt bij de dader(s) en in geen geval bij het slachtoffer. 

Bovendien worden verkrachting en aanranding in deze optiek herleid tot een louter individueel probleem. Het is dan blijkbaar enkel en alleen de taak van individu om zichzelf te beschermen en overheden en instanties zoals de UGent beperken zich tot responsabiliseren van potentiële slachtoffers.

Nochtans wijzen de cijfers in een andere richting: elke week zijn er 5 aangiften van groepsverkrachtingen in België, elke dag worden er 8 klachten ingediend wegens verkrachting, 9 wegens aanranding van de eerbaarheid. Alarmerend is bovendien dat de helft van de slachtoffers minderjarig is en we zwijgen dan nog over het feit dat het overgrote deel van de aanrandingen en verkrachtingen niet eens wordt aangegeven. Het zogenaamde ‘dark number’ als het over verkrachting en aanranding gaat blijft gigantisch groot. 

Seksueel geweld is een maatschappelijk probleem

Deze cijfers kunnen ons enkel brengen tot de conclusie dat seksueel geweld in onze samenleving een groot maatschappelijk probleem is dat in 2/3 van de gevallen een blijvende impact heeft op de (geestelijke) gezondheid van de slachtoffers. Maar waar blijven de grote en doeltreffende preventiecampagnes?

Wanneer wordt eindelijk eens werk gemaakt van degelijke vorming, sensibilisering en opvoeding rond relatievorming, grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld? Wanneer zal men het eindelijk de moeite waard vinden om de mythes die rond verkrachting blijven bestaan te bestrijden?

De mythe die bijvoorbeeld dicteert dat het enkel verkrachting is als er geweld aan te pas komt. De mythe bijvoorbeeld die veronderstelt dat verkrachters enkel vieze mannetjes zijn die in de struiken van verlaten parken bij nacht en ontij hun prooien opwachten en bespringen, terwijl de realiteit is dat 80 procent van de verkrachtingen gebeurt door bekenden van het slachtoffer. 

Wanneer zullen maatregelen ter preventie verder gaan dan overbodige raad die op zijn best goed bedoeld is maar uiteindelijk compleet het doel voorbij schiet? Is het zoveel gevraagd van een universiteit om studentenkringen en -verenigingen te betrekken bij een deftig sensibiliserings- en preventiebeleid dat getuigt van visie en inzicht in het probleem?

Mogen we dan niet verwachten van die instellingen die uiteindelijk pretenderen de wetenschappelijke specialisten van morgen klaar te stomen dat zij ook de kennis in huis hebben om werk te maken van effectieve en doeltreffende maatregelen die verder gaan dan het zwaktebod van ‘gebruik je gezond verstand’?