Zoals dat vaak gaat in België, werd de maatregel al voorzichtig naar voor geschoven in de pers eind 2014. Kwestie van de geesten voor te bereiden en de weerstand te testen. Het vervolg klinkt ook bekend: de bezwaren werden niet gehoord en een halfjaar later treedt de maatregel in voege. 

De
1600 gedetineerden, die vandaag nog een maandelijkse ziekte-uitkering
ontvangen, zullen vanaf juli 2015 geen cent meer krijgen. Zo besliste
dokter en minister Maggie De Block. Aan de pers verklaarde ze: “Iemand die naar de gevangenis gaat verliest zijn
werk, zijn salaris, zijn werkloosheidsuitkering. Waarom
dan ook niet zijn ziekte-uitkering?” En ter attentie van de families en de kinderen van de 1600
gedetineerden, preciseerde ze : “De weigering van uitkering
is van toepassing op elke gerechtigde, ongeacht zijn of haar
gezinssituatie”.

En nog: “Het is moeilijk te
verdedigen dat iemand die al op kosten van de gemeenschap in de
gevangenis verblijft, en daar van ziekenzorg verzekerd is, ook nog
kan blijven genieten van een uitkering.” Ter attentie van criticasters die haar zouden willen vergelijken met Maggie
Thatcher, voegde ze eraan toe dat ze de steun heeft van de voltallige
regering. En dat de maatregel ons drie miljoen euro oplevert in 2015
en zes miljoen in 2016.

Het
is het soort harde rechtlijnigheid en eenvoudige rekenkunde, waarmee
de dokter-minister zich in een vorige legislatuur al liet kennen bij
de uitwijzing van Afghaanse asielzoekers, en die haar zo geliefd
maakt bij de Belgen, voor wie in deze tijden van crisis elke cent
telt.

Enkele
bedenkingen

De
maatregel illustreert vooreerst de globale dehumanisering van
maatschappij en politiek. Eens temeer wordt bij de publieke opinie de
mentaliteit van Oog om oog, tand om tand
aangewakkerd. Spreek niet langer over zieke gedetineerden als mensen,
die net als andere mensen recht hebben op een (bescheiden) uitkering,
wanneer zijzelf (en hun families) die nodig hebben. Om bijvoorbeeld
hun huishuur te betalen. Spreek niet meer over hun families en
kinderen. Niet meer over schrijnende materiële en geestelijke armoede
en uitsluiting, die schuilgaat achter cijfers. Spreek vanaf nu over
1600 naamloze objecten, die de straf hebben gekregen die ze
verdienen. En die ons 9 miljoen euro op twee jaar tijd opleveren als
we hen hun ziekte-uitkering afpakken.

Dit soort harde maatregelen zijn
een heus beleid geworden. Zo maakte Maggie’s partijgenoot Annemie
Turtelboom in een vorige legislatuur hetzelfde soort
rekensommetjes. In een communiqué stelde ze toen dat “de
transfer van vijftien gedetineerden met Marokkaanse
nationaliteit naar Marokko ons land bij de zes miljoen euro
besparingen oplevert”.¹
Wie maakte zich toen zorgen over het feit dat die getransfereerde
gedetineerden letterlijk in de hel van de gevangenissen van Tanger of
Kenitra terechtkomen? Wie maakt zich vandaag zorgen over het feit
dat 1600 zieke gedetineerden en hun families letterlijk verbannen
worden naar de complete armoede? En wat vandaag kan voor zieke
gedetineerden, kan dit dan morgen ook voor andere categorieën van
mensen over wie de regering oordeelt dat die ergens “op kosten
van de gemeenschap leven en hun uitkering niet nodig hebben”?

Ten
tweede maakt deze maatregel de uitsluiting van de gedetineerden uit
de samenleving zowat compleet. Ik beweer al langer dat de
maatschappij, in tegenstelling tot vroeger, geen enkele interesse
meer heeft om gevangenen maatschappelijk in wat dan ook te
(re)integreren. Niet in een werkomgeving, en evenmin in de rangen van
de uitkeringsgerechtigden. Gevangenen zijn vandaag wegwerpproducten,
waarmee we niet weten wat aan te vangen. Ze worden gedumpt en
gestockeerd. En daarmee is het verhaal uit.

Slavenloon

De
minister weet dat een mens, die om welke reden dan ook, en voor
eender welke duur, in de gevangenis terechtkomt, niet alleen van
zijn vrijheid beroofd wordt, maar ook zijn werk of zijn
werkloosheidsuitkering verliest. Ook al zit hij in voorarrest (soms
voor jaren tot er een definitief vonnis valt) en geniet hij van het
vermoeden van onschuld. Weet de minister ook dat een gedetineerde
vanaf het ogenblik van de opsluiting elke vorm van sociale
bescherming verliest?

Eens in de gevangenis, als je al bij de
minderheid van de gedetineerden behoort, die de kans heeft om te
werken, werk je zonder contract. Voor een slavenloon van 60 cent tot
2,5 euro maximum per uur. Bij afwezigheid op het werk, omwille van
ziekte of ongeval, heb je geen recht op een ziekte-uitkering. Het
aantal gewerkte maanden of jaren in de gevangenis telt bij je
vrijlating niet mee voor de werkloosheid, noch voor het pensioen.

Voorbereiding op re-integratie in de maatschappij? Vergeet het.
Mogelijkheid om iets te verdienen en zo zijn familie te onderhouden
of eventuele slachtoffers te vergoeden? Vergeet het ook maar.
Met haar maatregel maakt De Block de cirkel rond. Ze maakt nu ook
voor zieke gedetineerden en hun families het leven nog moeilijker,
zo niet onmogelijk. Ze snijdt voor de zieke gedetineerden de draad
door, die hen moet in staat stellen contact te behouden met de
buitenwereld of hen bij hun vrijlating moet in staat moet stellen een
ietwat normaal leven te kunnen hernemen.

Mooie principes

Misschien
is de minister niet zo op de hoogte van de werkomstandigheden in een
gevangenis. Laten we een sector nemen, die ze verondersteld wordt
beter te kennen. Die van de gezondheid in de gevangenissen.

De
minister beweert dat de gevangenen van ziekenzorg genieten in de
gevangenis. Dus waarom zouden ze een ziekte-uitkering moeten krijgen?
Eerst en vooral vertelt de minister niet dat de gevangenissen een
concentratie van ziektes zijn²,
en ten tweede dat een gevangenis niet dient om “zorg” te verstrekken. Tussen 2000 en 2011 steeg het aantal geïnterneerden
in de gevangenissen met 72%.³
En de professor die de cijfers voorstelde, vervolgt: “Er
is ontoereikende psychiatrische zorg voor gedetineerden en geïnterneerden.”

Vierhonderd dokters, werkzaam in de Belgische
gevangenissen, gingen in 2014 wekenlang in staking omdat ze niet of
te laat betaald werden. Over de gezondheidszorg in de gevangenissen
verklaarden ze: “Mooie principes die slecht worden
uitgevoerd, want het geld is de prioriteit en besparingen gaan boven
de wetten”.⁴
In plaats van de zorg te versterken, brengt de minister met haar
maatregel de zorg een nieuwe slag toe.

Megaproject

Tot
slot nog iets over de armzalige 9 miljoen, die De Block op twee jaar
tijd uit de brand wil slepen. Vorige week nam ik deel aan de
Overlegcommissie van de Stad Brussel over de nieuwe mega-gevangenis
van Haren. De bouw van die volstrekt nutteloze gevangenis is een
onderdeel van het Masterplan 2008-2016 voor een
gevangenisinfrastructuur in humane omstandigheden. De bouw
van die gevangenis zal naar schatting tussen de 300 à 400
miljoen euro kosten. Nooit heb ik zoveel keer de woorden ‘welzijn
van de gevangenen’, ‘sociaal’, ‘re-integratiebevorderend’ horen gebruiken als toen de
verdedigers van dit megaproject op de bijeenkomst het woord namen.

De
maatregel van De Block en de regering toont dat het welzijn van de
gevangenen hun in werkelijkheid geen moer kan schelen. Het
humanitaire pleidooi rond Haren dient alleen  om een
onaanvaardbaar project erdoor te krijgen, waarvoor honderden
miljoenen euro’s zullen geïnvesteerd worden. Tot profijt van
privéconsortia, die gigantische werken en winsten verzekerd zien
voor de komende 25 jaar.

Zo staat het al vast dat de
gemeenschap aan de privésector, die instond voor DBFM (Design,
Build, Finance and Maintenance) van de nieuwe gevangenissen van
Beveren, Dendermonde, Leuze-en-Hainaut, Marche-en-Famenne gedurende
de komende 25 jaar respectievelijk 13,8 miljoen euro, 16 miljoen
euro, 12,1 miljoen en 12,3 miljoen euro per jaar zal betalen. De
gezondheid van de privébedrijven, die zich op de gevangenisbouw
hebben gestort, gaat voor dokter Maggie De Block en deze regering
blijkbaar voor op die van de zieke mensen, die in hun bouwsels moeten
(over)leven.

Bronnen:

1 ‘Communiqué du Ministère de la Justice, Prisonniers marocains
transférés au Maroc’, date: 16 décembre 2013

2 Tuberculose
komt in de gevangenis 16 keer meer voor dan onder de bevolking
buiten de gevangenis. Aids 5 maal meer. Hepatitis C 7 keer meer.
Psychoses 5 maal meer. Zelfmoord 6 maal. Alcohol of drugsprobleem 7
maal. Ervaring met heroine 54 maal.

3 Staten
Generaal Gevangeniswezen, 22 november 2013

4 http://www.enmarche.be/Societe/Exclusion/2014/20140320_soigner_la_prison.htm