De verschillen zijn al meer dan genoeg ‘georganiseerd’ in dit land. Laten we eindelijk eens ernstig werk maken van de eenheid. Of van de eendracht, voor wie die term verkiest.
In het noorden des lands pleiten sommigen ter rechterzijde voor ‘confederalisme’. Maar wat is dat precies voor een beest? ‘Confederalisme is een samenwerkingsverband tussen soevereine staten’, verklaarde professor Bart Maddens himself een aantal jaar geleden. Maddens behoort tot de radicale vleugel van de Vlaamse Beweging en valt zeker niet te verdenken van grote liefde voor België. Confederalisme wil dus zeggen dat regio’s vooral hun eigen huishouden gaan regelen en alleen nog minieme zaken eventueel samen willen doen. Wees er zeker van dat de splitsing van de sociale zekerheid hoog scoort in de prioriteiten van confederalisten. Zij willen wat graag de sociale zekerheid regionaliseren, om er nadien hun zin mee te kunnen doen. Lees: om onze sociale bescherming te verminderen, heus niet om ze te vergroten of versterken.
Schaamlapje
Is dat wat de meeste Belgen ten gronde willen? Ik denk van niet. Ik ben er zelfs van overtuigd dat de meesten dit niet wensen. Confederalisme is en blijft het schaamlapje waarachter sommigen zich graag verschuilen om het vooral niet te moeten hebben over separatisme. Lees: over de splitsing van België. Ze weten uiteraard dat er géén meerderheid is voor het idee om dit land op te splitsen, en dus zoeken ze naar andere wegen om hun doel alsnog te bereiken.
Maar genoeg over dat confederalisme. Nu leven we in een federale staatsstructuur, waarbij heel wat bevoegdheden en middelen zijn overgeheveld naar gemeenschappen en gewesten. De federale overheid is in belangrijke mate uitgekleed, in zulke mate zelfs dat men zich kan afvragen of dat niveau nog in staat is om normaal en efficiënt te functioneren. De deelstaten bepalen meer en meer het maatschappelijke leven. Voor cultuur en onderwijs is dat nog enigszins te begrijpen. Maar waarom zou dat nodig zijn voor economische politiek? Voor tewerkstellingsbeleid? Voor het beleid rond milieu of mobiliteit? Voor de verkeersveiligheid? Voor heel wat andere domeinen?
Absurditeiten
De huidige structuur leidt tot absurde situaties die de bevolking in haar geheel niet dienen of ten goede komen. Aparte afspraken over rij-opleidingen en rijbewijzen. Uiteenlopende keuzes in het beheren van (dezelfde) waterlopen. Diverse regio’s die elk een stuk van een groot bos onder hun hoede hebben. Een wetenschapsbeleid dat in hoge mate is uiteengetrokken op basis van taalkundige criteria. Een aparte benadering van de arbeidsmarkt, alsof die zich veel zou aantrekken van taalverschillen? Is dat allemaal echt noodzakelijk? En vooral: is het wel verstandig of efficiënt? Ik vind van niet. Is het wenselijk? Evenmin. In dit land is het veel belangrijker om zoveel mogelijk ‘common ground’ te zoeken en om de gemeenschappelijkheid veel meer in de schijnwerpers te zetten. Dit veronderstelt een mentaliteitsverandering, in de eerste plaats bij een flink deel van ons (te talrijke) politieke personeel.
Sommigen zijn de verkaveling dusdanig beu dat ze vragen om de terugkeer van een unitaire staatsstructuur. Anderen kunnen zich verzoenen met een federale staatsstructuur maar willen wel veel meer logica, meer coherentie, meer eensgezindheid en véél minder versnippering. Bij jong en oud klinkt geregeld de roep naar een herfederalisering van een reeks bevoegdheden. Die roep is te horen bij gewone burgers maar ook bij academici en in sommige politieke partijen.
Herfederaliseren
Domeinen als justitie en defensie zijn nu nog nationaal. Dat moet vooral zo blijven. Maar er moet ernstig worden nagedacht over andere domeinen. Waarom organiseren we de kinderbijslagen of de gezondheidszorg niet gewoon (weer) voor heel België? Op grond van welke bizarre ‘logica’ zouden we dat blijven opsplitsen? Waarom kiezen we niet voor één nationaal beleid op het vlak van klimaat, milieu en mobiliteit? Waarom organiseren we onze handelsmissies en promotie in het buitenland niet volledig op nationaal vlak, om sterk naar buiten te treden met het label ‘Belgium’? En waarom gebeurt er in dit land zo bitter weinig om Belgen met diverse achtergronden (moedertalen) dichter tot elkaar te brengen en veel meer te laten uitwisselen? Waarom worden programma’s op onze zenders niet stelselmatig ondertiteld in de drie landstalen, zeker met alle technologische mogelijkheden die er zijn? En waarom is het taalonderwijs in dit land zo lamentabel en pover, niet alleen in het zuiden des lands maar ondertussen ook in vele Vlaamse scholen? Waarom is er niet véél meer uitwisseling tussen schoolklassen uit noord en zuid, west en oost?
Sommigen in onze politiek durven het aan om de aanslepende absurditeit van de huidige staatsstructuur aan te klagen en om te pleiten voor andere methodes en scenario’s. Zij hebben gelijk. Dit kleine land aan de Noordzee is écht wel tot meer en beter in staat, maar de structureel georganiseerde verdeeldheid en versnippering is daarbij veel meer een obstakel dan een hulpmiddel of katalysator. En dat kan én moet anders.
Hierover is een eerlijk, ernstig en diepgaand maatschappelijk debat nodig waaraan àlle Belgen kunnen en mogen deelnemen. Niet alleen politici of politieke wetenschappers. Een debat waarbij taalgrenzen eens voor een keer geen rol van betekenis mogen spelen, en waarbij landgenoten vooral nadenken over het vele dat hen kan samenbrengen en inspireren. Niet over ‘de verschillen’ die structureel zijn ingebakken of (doelbewust) worden geveinsd.
