Arpillera (met dank aan Kinderhilfe Chile-Bonn). Foto: Martin Melaugh

 

Wereld, Politiek, Cultuur, Chili, Mensenrechten, Kunst, Pinochet, Geweldloosheid, Arpilleras -

Geweldloos en krachtig ‘nee’ tegen Pinochets dictatuur

De strijd tegen de Chileense dictatuur (1973-1990) werd op vele manieren gevoerd. Eén ervan had heel wat te danken aan de opvattingen van Gandhi inzake het overwinnen van het gevoel van machteloosheid en angst. Dat schrijft Roberta Bacic, curator van een nieuwe tentoonstelling van arpilleras.

donderdag 18 maart 2010 13:33
Spread the love

De laatste jaren had ik de kans om als curator op te treden van tentoonstellingen van quilts en arpilleras – Latijns-Amerikaans textielwerk met appliqué, een soort 3D-wandtapijt, dat zijn oorsprong vond in Chili – die de impact van politiek geweld op het dagelijks leven afbeelden.

Ze tonen ook hoe de plaatselijke bevolking reageerde. Het doel was om een einde te maken aan de militaire dictatuur van generaal Augusto Pinochet. Een strijd die velen van ons streden.

Strategieën

Hoewel ons einddoel hetzelfde was, gebruikten groepen en individuen verschillende methoden om hetzelfde doel te bereiken. Geweldloze actie, gewapende strijd, internationale solidariteit en druk, internationaal verlies van politieke steun en geloofwaardigheid, economische crisis, en niet te vergeten het blijvend openlijk protest gevoerd door de slachtoffers van de dictatuur. Het zijn slechts enkele van de strategieën die bijdroegen tot onze vooruitgang.

Die verschillende methoden versterkten elkaar zodat een volksraadpleging mogelijk werd. Een plebisciet dat uitmondde in een overduidelijk NEE tegen Pinochets dictatuur. Het positieve resultaat, de verschuiving naar een overgangsdemocratie, werd bereikt na 17 uiterst moeilijke en destabiliserende jaren vol geweld, waarin de mensenrechten systematisch werden geschonden.

Als ik met deze arpilleras werk, denk ik vaak aan die strategieën en aan de keuzes die ik maakte tijdens de dictatuur. In dit korte stukje, dat past in het debat dat Diana Francis (nvdr: Diana Francis is een Britse politiek wetenschapster die pionierswerk verrichtte in het onderzoek over oorlog, vrede en conflictoplossing gezien vanuit het standpunt van de direct betrokkenen) startte, wil ik mijn ervaringen uit die tijd met u delen.

Inspiratie uit Gandhi’s inzichten

Ik besef dat ook andere vormen van de strijd die tegelijkertijd plaatsvonden een grote impact hadden, net als mijn keuze, maar ik wil me uiteraard concentreren op de weg die ik koos. Bij het zoeken naar een manier om te reageren, vroegen sommigen van ons zich af of Gandhi’s inzichten over de kracht van geweldloosheid onze strijd tegen de dictatuur zou kunnen inspireren.

Geweldloosheid verwijst naar een conflictoplossende filosofie en strategie, een manier om onrecht te bestrijden – in een bredere context een manier van leven – ontwikkeld en gebruikt door Gandhi en zijn aanhangers in de hele wereld. Volgens deze definitie is geweldloosheid een actie die onrechtvaardigheid uitsluit.

Internationale Dag van de Geweldloosheid

Op 1 oktober 2009 organiseerden de Irish School of Ecumenics en INNATE (nvdr: een Noord-Ierse vredesorganisatie) een conferentie in Belfast ter gelegenheid van de Internationale Dag van de Geweldloosheid. Een van de sprekers was Tony Kempster, lange tijd actief in de Britse vredesbeweging.

Hij zei het volgende: “Gandhi was een van de weinige mannen in de geschiedenis die tegelijkertijd een morele, religieuze, politieke, sociale en economische strijd voerde. Zijn leven en denkwijzen hadden een enorm effect, zowel binnen als buiten India, en ook nu nog wordt hij aanzien als één van de grootste morele en politieke leiders van de twintigste eeuw. ??Hij inspireerde tal van leiders in hun volksstrijd gedurende de 20ste eeuw.”

“Nu stel ik me de vraag hoe relevant zijn erfenis is voor de wereld van de 21ste eeuw, een wereld die staat voor een storm van bedreigingen, vaak verergerd door de acties van de westerse landen in de rest van de wereld. ??De twee oudste politieke kwesties – die waarmee hij vaak moet hebben geworsteld – zijn nog steeds relevant: tegenover wie hebben we verplichtingen en met wie voelen we ons solidair.”

Deze gedachten geven perfect weer waarmee we af te rekenen hadden in Chili. Bij mijn poging om een antwoord te geven op deze vragen, moet ik zeggen dat ik me altijd heb geïdentificeerd met gewone mensen en dat ik een sterke plicht voelde om te handelen tegen elke vorm van onrechtvaardigheid.

De waarheid uitschreeuwen

Sommigen onder ons probeerden anderen te inspireren om op te komen tegen de dictatuur door “de waarheid uit te schreeuwen”. Dat niet doen terwijl diegenen die wij liefhadden werden vermoord, gemarteld en verdwenen, was gewoon ondraaglijk geworden.

Pamfletten en folders werden clandestien gedrukt. Slogans die schendingen tegen de mensenrechten aanklaagden, werden ‘s nachts op muren van Santiago geschilderd met gevaar voor de eigen veiligheid. Aan de basis van deze daden lag het principe van de geweldloze actie.

De eerste vereiste om onrechtvaardigheid te bestrijden, is ze bekend te maken, anders zijn we medeplichtig. Deze clandestiene acties hielpen om het principe te verspreiden: vertel de waarheid en handel ernaar.

Ondanks de risico’s moesten we verder gaan dan clandestien protesteren: we moesten in de openbaarheid treden, we moesten opstaan en zorgen dat we meetelden.

Bevolking terroriseren

De maatregelen die in het kader van de noodtoestand werden uitgevaardigd door de junta, waren bedoeld om de bevolking te terroriseren. Onze acties moesten ze openlijk uitdagen. We moesten uit ons gevoel van machteloosheid, isolatie en angst treden. Velen van ons deden dat en ondergingen de gevolgen: gedwongen werkloosheid, intimidatie en zelfs foltering.

José Aldunate, een Chileense priester-jezuïet, die de leider werd van de Beweging Sebastian Acevedo Tegen Foltering in Chili, schrijft in zijn memoires:

“Er kwam een kameraad naar ons met bewijzen (van foltering). Wij informeerden ons over folteringen en over de dynamiek van geweldloosheid. We bekeken een film over Mahatma Gandhi. Ik was meer gemotiveerd [om te protesteren tegen] armoede, maar ik volgde de groepsdiscipline. We vergaderden en besloten tot een geweldloze betoging om foltering aan te klagen … om het stilzwijgen over en de onderdrukking door foltering te doorbreken. We hadden de verplichting om dat in het openbaar te doen. We moesten het bewustzijn van het volk wakker schudden.”

“Hier wordt gefolterd”

Op 14 september 1983, tien jaar nadat het Pinochet-regime aan de macht kwam, ontstond de antifolteringbeweging tijdens een actie voor het hoofdkwartier van de Chileense Veiligheidsdienst (DINA – Dirección de Investigaciones Nacionales), aan de Borgoñostraat in Santiago. Zo’n 70 mensen hielden het verkeer op en ontvouwden een spandoek met daarop de tekst “Hier wordt gefolterd”.

Ze schreeuwden hun protest uit en zongen een vrijheidslied. Tot 1990 keerde de groep minstens een keer per maand naar deze plaats terug om de misdaden tegen de menselijkheid van het regime aan te klagen. De afbeelding van een arpillera bij dit artikel toont één van die protestacties in Santiago.

Arpillera voor vrijheid

We realiseerden ons toen niet dat deze acties, samen met vele andere, Pinochet onder druk zouden zetten om in 1984 de Internationale Conventie Tegen Foltering te ondertekenen, wat in 1999 zou leiden tot zijn gevangenneming in Engeland terwijl hij daar wachtte op zijn uitlevering aan Spanje.

Ik ben begonnen met het noemen van arpilleras. Ik zal eindigen met er u één te tonen die werd gemaakt omstreeks 1985 en die precies weergeeft wat ik heb beschreven. Het beeldt een actie af van een groep vrouwen voor een gevangenis in Chili. Ze houden een spandoek vast waarop staat: “Vrijheid voor alle Politieke Gevangenen”.

Bijna dertig jaar later, bepalen deze herinneringen nog steeds mijn bestaan. Ze maken het me mogelijk om deze ervaringen te delen. Curator zijn van arpilleras-tentoonstellingen is één manier waarop ik dit doe.

Roberta Bacic

Roberta Bacic is een Chileense onderzoekster, vredes- en mensenrechtenactiviste. Zij is curator van diverse tentoonstellingen van arpilleras en quilts (o.a. in het Imperial War Museum in Londen en het Tower Museum van Derry).

Momenteel woont zij in Noord-Ierland. Een nieuwe tentoonstelling die zij heeft georganiseerd, loopt nog tot 31 maart in de Chileense ambassade in Londen: ‘Arpilleras: voices on tapestries’ (‘stemmen op stof’).

Dit artikel verscheen op 1 maart 2010 in Engelse versie op de website van OpenDemocracy onder de titel Saying ‘no’ to Pinochet’s dictatorship through non-violence

Vertaling uit het Engels: Peter Vansina
 

take down
the paywall
steun ons nu!