Het verfbommen- (met een paar stenen ertussen) incident aan het
MR-hoofdkwartier en vooral de heftige reactie erop in termen van
geweld, blijft mij bezighouden…

Geweld gaat in eerste en laatste instantie over geweld tegen
personen. Ook juridisch. Inbraak is geen geweld. Want anders zou de
uitdrukking ‘inbraak met geweld’ geen zin hebben, tautologisch
zijn. Ook bij een auto-ongeluk, kan je, zolang er alleen blikschade
is, alleen in je onrecht zijn.

Van geweld is pas sprake als er doden
of gewonden zijn, zoals iemand omver rijden kan leiden tot de
juridische kwalificatie ‘onvrijwillige doodslag’. Beide
voorbeelden zijn vrij duidelijk. De stenengooiers (onder de
verfbommengooiers) hebben geen geweld gepleegd, maar zijn (hooguit)
in hun onrecht. Misschien zijn ze echt in hun onrecht. In juridische
termen. Maar je kan geen omelet maken zonder eieren te breken, zullen
ze gedacht hebben. En wie kan hen helemaal ongelijk geven?

Het zijn de stenen en de bijhorende gesneuvelde ruiten die ons
over het voorval met de verfbommetjes aan het MR hoofdkantoor doen
spreken, en het zijn ook die stenen en die gesneuvelde ruiten die ons
te denken geven. Ons allemaal. Ik hoop natuurlijk de regeringen-De
Wever in eerste instantie. Dit kan uit de hand lopen, heren. En
dames. Misschien toch even aan tafel gaan zitten en een paar serieuze
toegevingen doen. Dat zou een uitgestoken hand zijn. Als die
toegevingen er niet komen, is het voor velen oorlog. Of althans een
echte politieke strijd.

En ‘het politieke’ laat zich niet zomaar juridiseren in termen
van vernietiging van eigendom en zo. Het gaat hier om iets veel
fundamentelers, om eigendomsverhoudingen om zo te zeggen. Het
juridiseren van politieke actie, het criminaliseren, doet twee dingen
in een klap: het depolitiseert een actie: het is geen politieke
actie, maar een juridische misdaad, en het criminaliseert het
politieke.

De activeringspolitiek was echt niet bedoeld om actieve, laat
staan activistische burgers te kweken. Zover was je al. Maar ja. Het
goed bestuur (het economische) – Eric Swyngedouw zou zeggen: ‘de
postpolitieke consensus’ – kan omslaan in het politieke, en dan
verliest het juridische zijn legitimiteit.

Daarom is het
stakingsrecht, een politiek grondrecht en in zeker zin geen juridisch
(strafrechtelijk) recht. Het politieke ‘geweld’ staat om zo te
zeggen buiten de juridische categorie van geweld. Een beetje dus
zoals in een oorlogssituatie de gewone regels buiten spel staan. Het
politieke zet het juridische (strafrechtelijke) tussen haakjes.

En
dat hoort misschien niet, maar toch zal het altijd zo zijn. Daarom
kan natuurlijk een protest uitmonden in een opstand en een opstand in
een revolutie, waarin het recht helemaal niet meer geldt omdat het
oude recht is opgeheven en het nieuwe nog niet geldt (of de wetten
nog moeten worden geschreven of goedgekeurd door het nieuwe regime).
Waren die luttele stenen onder het verfbommentapijt de voorbode van
een soort van muiterij, opstand of erger?

Op ‘sociale onrust’ – daar kunnen we nu toch al van spreken,
denk ik te mogen zeggen – kan repressie volgen. Niet alleen
juridische, maar ook politieke, politionele. Het gemak waarmee De
Wever een uitgangsverbod uitvaardigde in Borgerhout op basis van een
paar sms’jes en recentelijk opperde dat hij het leger wilde inzetten
om de diamantwijk te beveiligen, doet het ergste vrezen. Die man is
kennelijk heel snel bereid om de uitzonderingstoestand uit en in te
roepen.

Beide maatregelen zijn letterlijk maatregelen, die de wet
opheffen om het systeem te verdedigen: uitzonderingstoestand dus. Dat
is ook geen juridisch recht maar politiek: grondrechten, zoals
bewegingvrijheid, worden opgeheven of ingeperkt, dus de grondwet
wordt even buiten werking gesteld. Het inzetten van het leger kan
alleen in de noodtoestand (een natuurramp) of in oorlogstijd, of dus
bij opstand of staatsgreep.

Het recht van de uitvoerende macht om
uitzonderingsmaatregelen te nemen en zich volmachten toe te kennen is
politiek of beter nog politioneel: De Wever handelde bij zijn
uitgaansverbod niet zozeer als verkozene des volks maar als hoofd van
de politie. Laat ons hopen dat de regeringen-De Wever hem in die
bereidheid om de uitzonderingstoestand uit te roepen en die logica
van repressie niet volgen. Want dat zou wel eens de beste methode
kunnen zijn om deze hete herfst echt uit de hand te doen lopen.