“Schiet niet op de ambulance.  Ivoorkust is geblesseerd.  Schiet niet op de ambulance.  Ivoorkust is geraakt.  Mijn Ivoorkust ik hou van je.  Mijn Ivoorkust, ik hou van je.  Mijn Ivoorkust, ik hou van je.  Mijn Ivoorkust, ik hou van je.”  Alpha Blondy – Ne tirez pas sur l’ambulance (Jah Victory, 2007) – ziehier de vertolking

Oorlogslente – soldaatjes voorrang op beertjes

Eva Vergaelen trakteert ons in haar boek ‘Terroriste uit liefde’  (2011) op een mooie passage over verliefd worden en de weerstand dat dit oproept als je eens gaat nadenken.  Ze begint het smoor worden van haar vrouwelijk personage, of de fase ervoor, als volgt:  “Omdat vrouwen steevast het seksistische gedrag van mannen goedpraten, worden ze hun eigen vijand.” (p. 32)  Wanneer ik dit lees, schrik ik even omdat ik het liever andersom heb.  Eva zal wel gelijk hebben, maar ik denk toch ook – als ik even mag  –  dat vrouwen dit voor een stuk doen omdat mannen zo goed zijn in het opdringen (goedpraten) van hun oorlogvoeren.  En wie kan daartegen op, tegen geweld als gewoonterecht?  Eva’s personage laat het zich zo door haar verloofde aanpraten om een onbehoorlijk stuk met terrorisme mee te gaan en uiteindelijk gaat ze zichzelf in een aanslag opblazen.  Voor mij, maar dat is subjectief, is dat ene zinnetje waar ze nadenkt over hoe ver je met mannen kan gaan het scharniermoment van Eva’s boek: wanneer je jouw eigen onderdrukking gaat goedpraten, moet je onvermijdelijk wel van jezelf vervreemden.  Laat er daarover geen twijfel zijn. 

Maar waarom doen we dit toch zo gemakkelijk?  Laat me eens naar mezelf kijken.  Ik probeer al een tijdje een boek te lezen van een interessante vrouw met een naam als poëzie: Pat Patfoort.  Haar levenswerk heet: ‘Verdediging zonder aanval.  De kracht van de geweldloosheid’ (2006).  Ik kom niet tot lezen omdat ik door ‘geweld’ in de greep wordt gehouden.  Niet omdat ik voorrang geef aan Eva’s roman.  Die is wel degelijk vredelievend want wie gaat nu zelfmoordterrorisme goedpraten, laat staan promoten?  Om duidelijk te zijn, mijn probleem is Ivoorkust, Soedan, Gaza, Libië, Kongo, enz.  Dit houdt mij vandaag bezig terwijl veel van een gemeend verzet in die oorlogshaarden zelf ook rond geweld draait.  Maar omdat die dingen zich nu de laatste weken danig opdringen, blijft Patfoort’s ‘Verdediging zonder aanval’ langer dan voorzien liggen.  Mijn pacifisme voor even onderdrukt, versmacht om het correcter te zeggen.  

Ik heb het boek ondertussen gelezen.  Het leerde me kortweg dat we moeten afstand nemen van machtsmisbruik en onderschikking en dat elke vorm van geweldpleging tot niet veel goeds bijdraagt.  Je verdedigen kan op andere manieren dan door met grof geschut af te komen.  Een oud verhaal, in de goeie zin van het woord.  Het is verfrissend dit nog eens van iemand gezegd te krijgen.    

Patfoort spreekt van het Meerdere/mindere patroon.  Als ik haar theorie toepas op het tumult van de laatste weken, moet ik stellen dat ik moeilijk kan geloven in het wenselijke van gewapende opstanden waar ook ter wereld.  In mijn ogen voorspelt zulks nooit veel goeds.  Meestal krijgen we dan voor jaren bloedvergieten en een mensenleven is meer waard.  Anderzijds moet er ook wel iets gebeuren, want mensen zijn evenmin gemaakt om in onderdrukking te leven.  Was Gandhi nog maar in leven denk ik soms.  Wij hebben dringend een school van de vrede nodig.  Het kan toch niet zijn dat er geen krachtige middelen zijn om op een geweldloze manier onrecht stil te leggen.  Een daadkrachtig civiel verzet, volgens Gandhi, biedt de kans om te weigeren zich bij staatswetten neer te leggen.  Het is krachtdadiger (‘gevaarlijker’) dan gewapende rebellie.  Als je het maar toepast.    

Om het even over Libië te hebben, laat me zeggen dat de bewapende opstandelingen tot hiertoe op sympathie hebben kunnen rekenen vanwege de evidente reden dat het Libische regime onderdrukkend is en op plaatsen corrupt.  Dit zijn zwaarwegende ‘waarheden’ waartegen volgens mij zelfs Khadaffi‘s vriend Jean Ziegler niet kan opboksen.  Het doet me meteen tegelijk zeggen dat ik de Libische bevolking echt wel een Arabische lente toewens.  Ik zou wel gek zijn.  Het mag zeker ook niet zijn dat we Libiërs als achterlijke woestijnstammen gaan voorstellen zoals bepaalde rechtsen zich graag uiten.  Maar ondertussen stelt zich de vraag hoe we moeten reageren tegen repressieve regimes.  Wie in de leer gaat bij Gandhi komt te weten dat enkel een collectief, volledig burgerverzet een vredebrengende rebellie kan realiseren.  Het is geen evidentie om hierin te geloven, maar wel waardig als je dat kan. 

Ik kan me niet van de indruk ontdoen, maar ik zeg dit met een zekere voorzichtigheid, dat bepaalde mensen hier bij ons goed te vinden zijn om tot het steunen van de Khadaffi opposanten over te gaan omdat dit ver van ons bed is.  Ik bedoel dat we ons moeten afvragen hoeveel stemmingmakers er nog zouden overblijven als zulks bij ons zou gebeuren.  Omdat wij hier geen tiran hebben die op mensen doet schieten?  Welnu, laat mij toch bij wijze van lukraak voorbeeld op iets wijzen dat veel te weinig onder de aandacht wordt gebracht.  Ik denk hier aan onnodig en overdadig politiegeweld naar onze jongeren toe uit de achtergestelde buurten.  Vanuit mijn context als werknemer in Brussel heb ik daar wat ervaring mee.  De ruimte ontbreekt me om hierover uit te wijden, maar mijn stelling is dat ik moeilijk kan aannemen dat diezelfde linksen die nu met Ché-vlaggen zwaaien om de Benghazi burgerkogels in een juiste richting te doen waaien, ook allemaal (uitzonderingen niet te na genomen) met evenveel ijver jongeren hier bij ons zouden mee helpen mobiliseren om met molotofcoctails gewapend naar onze politiebureaus te trekken.  Ik denk uiteraard aan de opstanden in de Franse buitenwijken van een paar jaar geleden die toen naar België en andere landen dreigden over te waaien.  Een zaak is de gegronde redenen van iemands verzet te onderkennen.  Iets anders is het om op militante wijze in te stemmen met het gebruik van geweld om iets te bekomen.  Ik geloof dat we moeten consequent zijn. 

Veel van die gewapende uitlaatkleppen zouden wel eens een teken aan de wand kunnen zijn dat we met onderdrukte jongeren en volkeren te weinig constructief solidair op weg gaan op een moment waarop ze het meest nodig hebben, dit is aan het begin van hun wrok en twijfel of wapens hanteren al dan niet de beste optie is.  Gebrek aan solidariteit kan mensen aanzetten om blindweg naar de wapens te grijpen.  En dan mogen we tenslotte niet naïef zijn: het is niet zo dat groepen die de wapens opnemen zelf ook goeie intenties hebben.  Ik kan me wat dit betreft goed vinden in het principe van het Wereld Sociaal Forum, en alles wat daaronder valt, dat als uitgangspunt neemt (en daarover degelijk waakt) om nergens gewapende groepen in de beweging op te nemen.