In april 1986 kwam na een explosie in reactor 4 van de kerncentrale in Tsjernobyl, 100 kilometer ten noorden van de hoofdstad Kiev, een grote hoeveelheid straling vrij. Er vielen minstens 4000 doden door de ramp. Zo’n 400.000 mensen werden geëvacueerd.

Na een paar maanden was de beschadigde reactor bedekt met een betonnen sarcofaag en kwam er geen straling meer vrij.

“Tsjernobyl is nog steeds een van de gevaarlijkste nucleaire installaties in de wereld”, zegt Arthur Denisenko, energiedeskundige bij het Nationaal Ecologisch Centrum van Oekraïne. “De bestaande afdekking is vijfentwintig jaar geleden inderhaast gebouwd en niet stabiel. Als de structuur het begeeft, komt er radioactieve stof vrij.”

De autoriteiten willen een nieuwe sarcofaag laten aanbrengen over de oude, maar daarvoor is 1,5 miljard euro nodig. Een miljard daarvan is inmiddels beschikbaar.

“De sarcofaag is welkom, maar wie zegt dat daarmee het probleem opgelost is, vertelt niet de waarheid”, zegt Denisenko. “Zolang er 185 ton nucleaire brandstof onder zit – niet in staven maar gesmolten en verspreid – blijft het gevaarlijk.”

“Er is nog geen technologie beschikbaar om die brandstof te verwijderen en de radioactiviteit kan zich verspreiden via het grondwater en uiteindelijk in de rivieren van Oekraïne terechtkomen”, zegt hij.

Duurzame energie

Ondanks de catastrofale gevolgen van Tsjernobyl, wil Oekraïne tot 2030 de productie van kernenergie flink verhogen. De bouw van 22 nieuwe units staat op het programma. “Dit is niet alleen een extreem onrealistisch project, het is ook een van de meest ambitieuze projecten in de wereld”, zegt Denisenko.

Oekraïne heeft al vijftien werkende reactoren die 47 procent van de energie van het land leveren. In Europa haalt alleen Frankrijk meer energie uit kerncentrales.

De nieuwe energiecapaciteit zal de binnenlandse vraag overschrijden, terwijl er weinig exportmogelijkheden zijn. Daarnaast zal Oekraïne er ook niet in slagen qua energievoorziening onafhankelijk te worden van Rusland, aangezien dat land de meeste materialen levert voor de kerncentrales.

Oekraïne investeert nauwelijks in het verlagen van het energieverbruik. Het land verbruikt twee- tot driemaal meer energie dan de rest van Europa.

Windenergie, biobrandstof en hydro-elektriciteit worden door de autoriteiten grotendeels genegeerd, terwijl er volgens Denisenko op dat gebied veel mogelijkheden zijn.

Nucleair afval

De Oekraïense autoriteiten willen in de buurt van Tsjernobyl een faciliteit voor nucleair afval bouwen. Voor de locatie is gekozen omdat er nauwelijks mensen wonen, maar de bouw is in strijd met plannen om de regio te revitaliseren. Bovendien komt de faciliteit in de buurt van de rivier Dnipo, die water levert voor 70 procent van de Oekraïners, zegt Denisenko.

Voor het radioactieve afval, dat zich opstapelt in vrijwel alle Oekraïense kerncentrales, is geen oplossing in zicht. Een probleem dat niet uniek is voor Oekraïne.

Van de Oekraïners denkt 65 procent dat de nucleaire reactors niet veilig zijn. Velen zijn van mening dat Oekraïne de economische capaciteit niet heeft voor de ambitieuze nucleaire plannen. De ramp bij Tsjernobyl kost het land nog steeds veel geld en dit drukt op het budget. Wereldwijd zouden naar schatting zo’n zeven miljoen mensen die schade ondervonden van de ramp, uitkeringen krijgen.

Het exacte aantal slachtoffers van Tsjernobyl staat ter discussie, omdat in de officiële cijfers niet alle gezondheidsproblemen – zoals psychische stoornissen, beroertes, hartaanvallen, leverziekten en hersenschade bij foetussen – worden meegeteld.

Minder controversieel zijn de cijfers over schildklierkanker en leukemie. Tijdens de jaren negentig steeg het aantal gevallen van schildklierkanker onder kinderen in Oekraïne, Wit-Rusland en Rusland met 200 procent ten opzicht van de vorige tien jaar.

In de minst conservatieve schattingen zouden zo’n 400.000 mensen overleden zijn als gevolg van de ramp in Tsjernobyl. Deze mensen zouden na de ramp gezondheidsproblemen hebben gekregen.

– – – – – – – –
Auteur: Zoltán Dujisin