De kleine ‘radicaal linkse’ partijen in Wallonië alsmede andere activisten links van Ecolo en de PS hebben alle als doelstelling een brede linkse beweging. Voor iedere verkiezing speelden de PTB (PVDA) en de PC een sleutelrol in de debatten over het samengaan van kleine linkse partijen en groeperingen en/of cartels met grote partijen, voornamelijk Ecolo. Zo ook in 2012, maar er is iets veranderd. Het samengaan met de PTB spreekt voor sommigen niet (meer) vanzelf, terwijl ook Ecolo een minder aantrekkelijke partner is geworden en zijn linkse vleugel verliest. In Luik kwam het tot een breuk bij de communisten van de PC die, samen met de oprichting van een linkse beweging door Bernard Wesphael (ex-Ecolo), verkiezingsfronten in Charleroi en La Louvière alsmede de oproep en rol van de socialistische vakbond FGTB getuigen van steeds sterkere aanzetten tot een brede linkse beweging. Maar zonder de PTB? En Ecolo?

In maart van dit jaar sloeg Bernard Wesphael, waals parlementslid, bij Ecolo de deur dicht. Hij was een van de oprichters van Ecolo en een leider van de linkse vleugel. Velen volgden hem of waren hem al voorafgegaan. In Ecolo vindt men de ‘linksen’ voornamelijk in Brussel en in grote steden zoals Luik, de stad van Wesphael. Ondanks het progressieve programma van de ‘Ecologie politique’, hadden ze het in Ecolo echter nooit gemakkelijk, met name tegenover de ‘environnementalisten’ die de ecologie op de eerste plaats stellen. Met de ‘fundi’, de ‘fundamentalisten’ onder hen boterde het al helemaal nooit. Maar ofschoon die de laatste jaren naar de achtergrond gedreven zijn, blijft de hoofdmoot binnen Ecolo huiverig voor alles wat te uitdrukkelijk ‘links’ klinkt en dat nam de laatste jaren aanzienlijk toe. Wesphaels ‘linkse’ project voor de interne verkiezingen van de co-presidenten in maart jl, oogstte slechts 15% van de stemmen van de leden. Ook op het vlak van de Noord-Zuid relaties (met het Zuidelijk halfrond) is de theorie perfect: ‘denk globaal, handel lokaal’, maar de praktijk practisch afwezig. Dat was dan ook de reden waarom de populaire tv-journalist en ex-senator van Ecolo, Josy Dubié bekend als Jean-Claude Defossé,  in 2010 met een open brief de deur bij Ecolo dichtsloeg.

Bernard Wesphael richtte toen een breed links front op, het ‘Mouvement de Gauche démocrate et citoyenne’ (www.gauche-democrate.be) naar het voorbeeld van het Front de Gauche van Jean-Luc Mélenchon dat in Frankrijk veel succes had gedurende de campagne voor de presidentsverkiezingen. Beide hebben als doelstelling een breed Europees links front. De PTB benaderde Wesphael om ‘convergenties’ te vinden (een geliefde term en basisbegrip van de Altermondialisten), maar Wesphael verklaarde op de RTBF-radio dat hij respect voor hen heeft, maar ‘De PTB/PVDA heeft een extreem-linkse oorsprong …/… en is omringd door een autoritaire oude garde; wij zijn anders.” De PTB, die vooral in de oude Waalse industriesteden een relatief belangrijke aanhang heeft, reageerde verontwaardigd. Dan was er de PC, de communistische partij, die nog enkele honderden leden telt en onder meer sterke secties heeft in Luik, het bastion van Wesphael, en rond Charleroi. Maar noch het Front van Wesphael, noch de PC liet zich tot nu toe uit over mogelijke samenwerking. Dit ondanks het feit dat de franse PC behoort tot het Front de Gauche van Mélenchon. 

Charleroi en La Louvière

Bij de gemeenteverkiezingen in 2006 werden in Wallonië communisten verkozen in Charleroi, Doornik, Courcelles, Manage (3),Le Roeulx, La Louvière, Trooz (2), in totaal tien gemeenteraadsleden tegen vier van de PTB. De PC laat traditioneel haar federaties en secties beslissen over de strategie voor verkiezingen en leden van de PC kunnen op verschillende lijsten “links van de PS” voorkomen, hoewel de PC in Doornik ook wel samengaat met de PS. Daarbij schommelt de voorkeur tussen samengaan met Ecolo enerzijds en met Trotskisten, syndicalisten en eventueel de PTB anderzijds. Meer dan de andere kleine linkse groeperingen voelde de PC zich blijkbaar al jarenlang dicht bij Ecolo. Bij een splitsing in de Brusselse federatie in 1999 gingen bijvoorbeeld meerdere vooraanstaande leden over naar Ecolo.

Zo is Malika El Bourezgui van de PC al sinds 2004 gemeenteraadslid in Charleroi op de lijst van Ecolo waar ze nu op de tweede plaats staat en waarschijnlijk herkozen zal worden. Ook in La Louvière ging de PC samen met Ecolo en werd Jean-Pierre Michiels, kopstuk van de PC en coördinator van de Culturele Associatie Joseph Jacquemotte, in 2006 verkozen tot gemeenteraadslid. Op andere plaatsen stonden leden van de PC in 2006 op lijsten van Ecolo of een radicaal links ‘Front des Gauches’, soms met, soms zonder de PTB. In 2012 besloot de federatie van Charleroi om naast El Bourezgui op de lijst van Ecolo ook mee te werken aan een lijst van een zo breed mogelijk links front,maar zonder de PTB. In La Louvière werd de samenwerking met Ecolo verbroken – blijkbaar vanwege aarzelingen binnen Ecolo, die de PC verwijt grotere linkse ‘zichtbaarheid’ te willen  – en ook een breed Front des Gauches opgezet, dat aangevoerd wordt door Michiels, maar eveneens zonder de PTB. Zowel in Charleroi als in La Louvière heeft de PTB een eigen lijst PTB+.

Luik

De Luikse federatie van de PC ging echter niet (nooit?) samen met Ecolo. Zij koos in vorige verkiezingen om met de PTB en enkele anderen in zee te gaan met het motief om concurrerende lijsten te voorkomen. Deze keer was er echter geen overeenstemming en kwam het tot een breuk. De PC verloor daarbij in Luik de zeer actieve Pierre Eyben, die al tien jaar de woordvoerder van de Waalse PC was. Eyben wilde lang de redenen voor de onenigheid en zijn vertrek niet zwart op wit zetten, maar een week voor de verkiezingen van 14 october gaf hij uitleg in wijde kring in een e-mail. Hij was op regionaal niveau een politieke “wees” geworden vanwege “verschillen op het gebied van ideologie en politieke praktijk”. Die verschillen bleken te gaan over de samenwerking met de PTB in een links front precies nu de PTB opgang maakt en anderen daardoor hoopten dat het samengaan eindelijk een radicaal links gemeenteraadslid zou kunnen opbrengen . Maar voor Eyben ging dat argument nu juist niet op. Ondanks zijn respect voor het werk van vele militanten en in het bijzonder Marco Van Hees [1], schrijft Eyben,  kan hij het niet eens zijn met de ideologie noch met de communicatiewijze van de PTB. “Wat de ideologie betreft, hoor ik van de leden dat de PTB veranderd is. Niettemin vermelden de huidige statuten (van het 8^ste congres van 2008), die het visitekaartje van de partij zijn, dat ‘de ideologische en organisationele principes voor het kaderwerk zijn vastgesteld door het 5^de Congres [van 1995] waar ik een ideologisch corpus vind waarvan ik een heilige afkeer heb”. Men leest daar ook dat “de expliciet geciteerde ideologische verwijzingen naar Mao, Stalin of Hodja zijn”. In de statuten vindt Eyben eveneens “vreemde” zaken die hem als “goed ingelichte lezer” overtuigen dat de PTB “niet zo diepgaand veranderd is als de partij voorwendt”. “Op internationaal vlak constateer ik verder dat veel van de ‘broederpartijen’ (zoals de KKE in Griekenland) zich nog steeds openlijk beroepen op de Stalinistische erfenis ”.  In zijn conclusie drukt Eybers uit wat men impliciet of expliciet in veel linkse kringen in Wallonië hoort : “Onder deze omstandigheden lijkt het me niet wijs om de PTB zich te laten ontwikkelen als enig politiek alternatief ter linkerzijde van de PS en Ecolo.”

Bernard Wesphael is een zeer bekende politicus in Luik en auteur van drie boeken, waarvan het laatste, ‘Changer Tout’, een voorstel voor een links alternatief voor het neoliberalisme is. Sinds 1999 is hij Waals parlementslid voor de Luikse kieskring. Hij zetelt daar nu als onafhankelijke en wil natuurlijk zijn kiezersbasis behouden. Zijn nieuwe beweging kon echter niet snel genoeg de nodige organisatie voor elkaar krijgen om kans op succes te hebben in deze gemeenteraadsverkiezingen. Ze hebben dus geen lijst in Luik (of elders) en bereiden zich voor op de federale verkiezingen in 2014. Maar afgezien daarvan, kan het vooruitzicht van een nieuw breed links front naar voorbeeld van het Franse Front de Gauche – althans in de versie van Bernard Wesphael – geen directe rol gespeeld hebben in het hoogoplopend meningsverschil binnen de Luikse PC over de te volgen strategie, want Eyben vertrok nog voor Wesphael Ecolo verliet. De PC stapte in Luik dus in de boot met de PTB, maar deze keer zonder hun belangrijkste man. Samen met een groep anderen zette Eyben in januari 2012 een niet-partijgebonden ‘Politieke Coöperatie VEGA (Verts et à Gauche; groen en links)’ op. [2]VEGA telt als leden nu bijna 300 individuele Luikenaars uit de vakbond, het maatschappelijk middenveld, het altermondialisme enz. Een origineel lokaal burgerinitiatief voor een voorlopig  tijdelijk politiek verband met als ordewoorden: ecologie, socialisme en democratie, dat het klaarspeelde om met een een volledige lijst van 49 kandidaten mee te dingen in de gemeenteraadsverkeizingen.

De FGTB (ABVV) 

Anderzijds roept ook de Waalse FGTB (regionale tak van de ABVV/FGTB) op tot een breed links front en moedigde militanten aan om zich kandidaat te stellen op radicaal linkse lijsten. Ze ziet geen heil in het creëren van één radicaal linkse partij naast de PS, die “weinig kans van slagen heeft en daarmee gaan we de krachten van links verspreiden”, aldus Thierry Bodson, de secretaris-generaal (en ook een Luikenaar afkomstig van de militante regionale van Liège-Huy-Waremme). De voorheen uiterst sterke banden van de FGTB met de PS zijn aanzienlijk verzwakt. Ze vieren al niet 1 mei meer samen, iets dat vroeger ondenkbaar was, maar op hun viering komen wél radicaal linkse militanten. De algemene staking tegen de bezuinigingsmaatregelen van de regering Di Rupo in januari jl.was een succes. En de FGTB was bij de internationalisten die  – evenals Bernard Wesphael – het Front de Gauche van Mélenchon openlijk steunden tijdens de campagne voor de franse presidentsverkiezingen, terwijl de PS voor François Hollande koos. Bodson ziet een breed front in België als coalities zoals ook ons proportioneel kiessysteem op coalities berust. Ook de PS kan alsnog een bondgenoot worden: “In tegenstelling tot de Franse PS, berust de Waalse PS op een brede populaire en arbeidersbasis. In België is de rol van de sociale gesprekspartners niet dezelfde [als in Frankrijk]. Wij hebben de capaciteit om de PS aan te sporen en in de richting te duwen van meer radicale voorstellen”.  

Kortom, er vonden dit jaar in Wallonië veranderingen plaats die wijzen naar een strategische radicalisering en een zekere herschikking binnen links. Ecolo is vernauwd en drijft daarmee af van eventuele deelname aan een breed links front. Gezien zijn huidige basis lijkt de partij in Wallonië meer in de richting van coalities met de liberalen te gaan. En dit in een tijd dat noch het sociale noch een grondige verandering van de Noord-Zuid relaties kunnen wachten. Het is maar de vraag hoe het progressieve erfgoed van Ecolo dit op langere termijn kan overleven, temeer omdat de politieke ecologie gemeengoed wordt in vele radicaal linkse partijen. Wat de PTB betreft, zal het aan henzelf liggen of ze deel kunnen uitmaken van een dergelijk front of, zoals al in Charleroi en La Louvière, het in de toekomst zal moeten hebben van eigen, extreem linkse lijsten – eventueel onder toevoeging van enkele individuen (PTB+) – met weinig kans om een politiek relevante rol te spelen in een sinds jaar en dag linkse streek als Wallonië. (Een politiek landschap dat wezenlijk verschilt van Vlaanderen… feestneuzen en melkkoeien slaan niet overal aan en een campagne als die voor  vermogensbelasting wordt in Wallonië weinig essentieel geacht.) Zoals de zaken nu staan, zal die partij een veel diepere verandering van zowel ideologie als politieke praktijk, campagnes en communicatie, moeten ondergaan, wil hij niet in zijn opmars gestuit te worden, niet door rechts maar door links.  

Luik staat bekend als een stad met strijdvaardige linkse tradities en verenigde sociale strijd. Het was daar waar de grote stakingen van 1960 tegen de bezuinigingspolitiek van de centrum-rechtse regering van Gaston Eyskens begonnen en het felst gevochten werd.  De stad van de legendarische vakbondleider André Renard, historische leiders van de PS als André Cools en natuurlijk de grote naoorlogse president van de Communistische partij, André Lahaut, het eerste Belgische slachtoffer van de Koude Oorlog vermoord in 1950 en nooit vergeten. Het is ook waar Arcelor-Mittal sinds precies een jaar nog steeds zijn zin niet helemaal krijgt. Een brede linkse beweging in Wallonië is nog niet rijp, maar de aanzetten zie je overal. En het kan zijn dat Luik weer eens het voortouw neemt, hoewel de streek van Charleroi in deze verkiezingen toont dat radicaal links er wellicht pragmatischer is, maar al een stukje verder in de praktijk.

Hélène Passtoors

12 oct.2012

[1] Marco Van Hees is belastinginspecteur en fiscaal expert, werd de laatste tijd zeer gemediatiseerd (o.a. op het zondagochtendprogramma van de RTBF televisie ‘Mise au Point’) als ‘rijkenjager’, onder meer van de franse miljardaire Bernard Arnault, en is provinciale lijstaanvoerder van de PTB in het district La Louvière-Le Roeulx.

[2] De naam VEGA komt van een niet meer bestaande beweging opgericht in 1986 op basis van de idee ‘noch links, noch rechts’ van Paul Lannoye, ex-Ecolo, voormalig Europees parlementslid van 1989 tot 2004 en fractieleider van de Groenen.