Sinds een ruim half jaar besteed ik het meeste van mijn ‘ernstige tijd’ aan de studie van twee onderwerpen: (het anarchistische verzet tijdens) de Spaanse Revolutie tussen 1936 en 1939 en de actualiteit in de moslimwereld. Nu lees ik een erg goed maar behoorlijk pijnlijk boek over Syrië vandaag, ‘Burning Country’. Tot mijn verrassing, maar ook tot mijn verdriet, zie ik tal van gelijkenissen tussen beide episodes in de geschiedenis. Ik ga hier een korte opsomming maken van gelijkenissen en verschillen, zoals ik ze meen te zien.

Gelijkenissen: 

• De opstand in Syrië zowel als de opstand in Spanje kwamen beiden voort uit ‘de uiteindelijke druppel van onrecht en onderdrukking die de emmer deed overlopen’. In 2011 kwamen talloze Syrische burgers vreedzaam op straat om vrijheid en rechtvaardigheid te eisen. In Spanje in 1936 werd een ‘volksfront’ democratisch verkozen en bouwden anarchistische, socialistische en trotskistische groepen sociale netwerken en alternatieven uit. De staatsgreep van Franco in Spanje zowel als het brutale optreden van de Syrische president Assad brachten de revolutie in een stroomversnelling. En even leek het er in beide situaties op dat de mogelijkheid bestond dat ‘het volk’ effectief zou komen tot werkelijke autonomie en waardige levens.

• Het Westen keerde zowel in 1936-1939 als in 2011-2016 de rug toe naar het respectievelijk Spaanse en Syrische volk. Het kwam in geen van beide situaties tot een structureel ingrijpen om de legitieme wensen van het volk te steunen. Erger nog: onder het mom van non-interventie bleef alle hulp behalve wat primaire noodhulp uit, terwijl bepaalde kapitalistische corporaties vanuit het Westen onder de radar toch hun hulp boden aan de fascistische staatsgreep / regering, respectievelijk. Amerikaanse bedrijven verkochten onder andere olie en kolen aan Franco, terwijl er amper middelen gingen naar de democratisch verkozen Republikeinse regering, laat staan naar het volk in opstand. Idem in Syrië: Vredesactie registreerde bijvoorbeeld de verkoop in 2012 van Europese afluisterapparatuur door Finmeccanica aan het regime van Assad, technologie die zonder meer gebruikt zal zijn om het volk verder te onderdrukken. En ook al doet onder meer België niks meer dan vliegtuigen sturen om IS te bombarderen, bekend is dat talloze Belgische handwapens worden geëxporteerd naar het Midden-Oosten, waar ze God/Allah weet in wiens handen terecht komen.

• Ondertussen leveren schaduwachtige bronnen krachtdadig steun en middelen aan de foute spelers op het terrein. Zo steunen Iran en Rusland, met hulp van de Libanese Hezbollah, het regime van Assad openlijk, net zoals in 1936 Italië en Duitsland wapens en manschappen stuurden naar Franco. Het bewapenen van o.a. al-Nusra door Qatar en Saudi-Arabië heeft misschien iets weg van Stalin’s ‘schepping van een monster’ in 1936, door het steunen van diens amper 3000 stalinistische poppetjes om de Spaanse revolutie in te palmen en – vooral – te ontdoen van zijn waarachtig revolutionaire (lees: grassroots) doeleinden.

• Zowel tijdens de Spaanse als de Syrische Revolutie hecht de Westerse publieke opinie zoveel keer meer belang aan de gruweldaden door Spaanse of Syrische volk-in-verzet als aan het veelvoud van gruweldaden bedreven door de fascisten in Spanje (Franco’s ‘nationalisten’) of Syrië (Assad’s leger en andere getrouwen). Ook al wijzen de meeste bronnen er op dat de hoeveelheid brutaliteiten ergens bengelen tussen 95% door Assad versus 5% door andere spelers, toch geraken we niet verder dan Assad zien als méér te vertrouwen dan pakweg IS. En ondertussen blijken in beide conflicten allerhande informatiebronnen volstrekt onbetrouwbaar, want onderhevig aan allerhande ideologische agenda’s. Net als in de voorgaande conflicten in Rusland (1919-1922) of Oekraïne (2014-2016) blinken meerdere actoren uit in propaganda en regelrechte leugens, zodat het erg moeilijk wordt om op een zinvolle manier over het conflict te oordelen.

• Zowel in 1936-1939 als in 2011-2016 speelt het Westen (meer bepaalt Europa) een gruwelijk nefaste rol met betrekking tot de opvang van vluchtelingen die niks hebben mis gedaan behalve, vrezend voor hun leven, hun land ontvluchten. In 1939 werden Spaanse republikeinen in Franse kampen geïnterneerd en amper één warme blik waardig gegund. In 2015-2016 speelt Europa koehandel met Turkije om vooral geen honderdduizenden Syrische ontheemden te moeten opvangen.

Verschillen:

• Het meest evidente verschil is natuurlijk dat in Spanje een opzij geschoven blok van leger / kerk / landeigenaars / industriëlen doorheen een staatsgreep van het leger de macht weer in handen probeerde te krijgen en dat het volk daar vanuit een (doorheen een democratische verkiezing) legitiem verzet tegen in opstand kwam. In Syrië is het eerder het sinds de jaren ‘60 gevestigde regime van Assad en zijn vader dat zich bereid toont om alles in het werk te stellen om toch maar de eigen macht te handhaven, terwijl het volk, dat vooreerst vredevol de legitieme eis tot vrijheid en waardigheid voorop stelde, radicaliseert naarmate het conflict escaleert. (Al toont dit andermaal een gelijkenis: aan het einde van het Republikeinse verzet in 1939 rolden de Spaanse stalinisten overal de Revolutie terug, inclusief het executeren van trotskisten en anarchisten, terwijl na meerdere jaren brutale oorlog in Syrië ook de extremistische islamisten meer aan zet zijn dan de voorheen seculiere burgerbevolking en deserterende soldaten).

• Een tweede verschil is er één dat mijn hart in stukken scheurt. Misschien heb ik te weinig aandacht geschonken aan de studie van de Spaanse nationalisten (mijn aandacht ging eerder naar de republikeinen) om er zinvol over te kunnen oordelen, maar mij lijkt het toe dat de oorlog in Syrië qua brutaliteit pas begint waar het toppunt van de oorlog in Spanje pakweg kan worden samengevat als Picasso’s ‘Guernica’, als één van de eerste bewuste ‘carpet bombings’ op een burgerbevolking. Mijn maag draait om wanneer ik lees wat voor weerzinwekkende feiten er allemaal plaats vonden én vinden in Syrië, en ik slaag er niet in om een zinvol equivalent te vinden in Spanje, dat misschien eerder een herstel wilde van het (fascistische) status quo van vóór 1936. Het spijt me om het te zeggen, maar als de feiten kloppen die ik lees in ‘Burning Country’, dan kan ik niet anders dan vergelijken met de Rwandese genocide of met de verregaande ‘zuiveringen’ door Lenin en Stalin in het Rusland van voor de Tweede Wereldoorlog. Assad’s getrouwen stoppen bij niks om de macht te handhaven, waarbij ze de grond vruchtbaar maken voor even extremistische groeperingen als IS. Ik laat het verder aan de lezer om dit te onderzoeken en op waarheid te toetsen.

Mare Van Hove, 17 mei 2016