Econoom Koen Schoors pleitte in De Morgen (DM 08/12) voor een ommezwaai in het bankieren: “Weg van het casino, terug naar een veiliger haven waar banken deposito’s verzamelen, geld lenen aan waardevolle en duurzame projecten en die projecten opvolgen zodanig dat de veiligheid van die deposito’s gegarandeerd is.” Dit streefdoel ligt ver van de huidige gang van zaken in de bankwereld. Er vloeit nog heel wat geld naar activiteiten die schadelijk zijn voor het klimaat. Bovendien ervaart de waakhond van de financiële sector, Netwerk Vlaanderen, dagdagelijks dat de grootbanken zich daarbij nauwelijks vragen stellen. Wil de strijd tegen klimaatverandering succes hebben, dan moet de financiële sector dringend wakker schieten.
Tussen heden en toekomst
De financiële sector is cruciaal in de economie. Investeringen zijn de fundamentele economische link tussen het heden en de toekomst. Net daarom heeft de samenleving de garantie nodig dat investeringen naar verantwoorde activiteiten gaan. De hervorming van de financiële sector is nu vooral gericht op het beperken van financiële risico’s – en op dit vlak schieten genomen maatregelen tekort, maar dat even ter zijde. Waar echter veel minder aandacht voor is, is de bestemming van investeringen in de reële economie. Er zijn meerdere belangrijke werkpunten om tot een positief maatschappelijk effect van investeringen te komen: bij de doorsnee bank bestaat het risico dat uw geld wordt ingezet voor de financiering van wapenproducenten of bedrijven die het niet zo nauw nemen met het klimaat, mensen – of arbeidsrechten. We zullen hier toespitsen op de uitdagingen op het vlak van klimaat.
Men heeft er de mond van vol dat er een revolutie nodig is in de manier waarop onze economie georganiseerd is als we in 2050 de reductiedoelstellingen willen halen en klimaatopwarming binnen leefbare perken houden. In geïndustrialiseerde landen betekent dit 90 % minder CO2 gaan uitstoten. Energiebesparing en de transitie naar hernieuwbare energievoorziening vormen de kern van deze ‘revolutie’. Zulke transitie houdt niet alleen in dat we maximaal moeten inzetten op het ontwikkelen van hernieuwbare energie (kernenergie valt niet onder deze categorie). We moeten ook op tijd uit vervuilende manieren van energieproductie stappen. Een windmolen haalt immers geen CO2 uit de lucht.
Bankroet
Steenkool is de meest vervuilende energiebron die we hebben. Steenkool is verantwoordelijk voor een kwart van de wereldwijde energieproductie, maar staat in voor bijna de helft van de CO2 uitstoot uit energieopwekking. Bovendien is steenkool in volle klimaatcrisis aan een opmars bezig. Vooral in China, maar ook in Europa zijn er een 70-tal nieuwe steenkoolcentrales gepland. Van deze geplande centrales zijn er reeds enkele wijselijk in de prullenmand verdwenen, maar het gros ervan zit in de pijplijn. Steenkoolcentrales hebben een levensduur van 40 jaar. Als de geplande centrales er komen, zullen ze gedurende deze periode miljoenen tonnen CO2 uitstoten tot 2050, D-day op het vlak van klimaatopwarming. Het International Energy Agency stelt in haar World Energy Outlook in niet mis te verstane woorden dat steenkool in 2020 moet pieken en daarna drastisch dalen. Nieuwe steenkoolcentrales maken het halen van de reductiedoelstellingen onhaalbaar. De situatie is dus erg duidelijk: de klimaatopwarming terugdringen is onverzoenbaar met het verder investeren in steenkoolcentrales.
Uit het onderzoek Bankiers op hete kolen bleek echter dat bouwers van steenkoolcentrales vlot financiering vonden bij in België actieve banken in de periode 2008-2009. Er zijn momenteel geen aanwijzingen dat hier verandering in komt. Banken hebben de mond vol over hun duurzaam beleid en milieuvriendelijke producten, maar doorgaans zijn er zijn geen garanties dat hun investeringen richting een tijdige transitie gaan. Het uitsluiten van investeringen in steenkoolcentrales is een noodzakelijke stap in dit proces. Deze eis werd begin juni onderschreven door prominente politici van Open VLD, N-VA, SP.A en Groen! Ondertussen blijven de meesten onder hen muisstil. Een geval van verkiezingskoorts? De financiële sector en de overheid dragen hier nochtans een belangrijke verantwoordelijkheid. Zij hebben de sleutel in handen om te garanderen dat uw geld niet naar schadelijke activiteiten gaat. De overheid heeft eens te meer de mogelijkheid om investeringen maatschappelijk te laten renderen via haar vertegenwoordiging bij geredde banken.
Frank Vanaerschot, medewerker Netwerk Vlaanderen
