De cultuursector heeft de voorbije twee jaar, met twee kaasschaven, al 5 procent van haar middelen ingeleverd. Ook een indexaanpassing werd de sector niet gegund. Het verbaast dan ook enigszins dat sommige politici blijven hameren op verdere bezuinigingen op cultuur.

Realistisch is dat niet als je merkt hoeveel organisaties nauwelijks het hoofd boven water kunnen houden. Bovendien zal snoeien in cultuur het gat in de begroting niet dichten; het zal er alleen maar toe leiden dat ons internationaal vermaarde kunstenlandschap zwaar aan kwaliteit inboet. Ook dit nog: al blijven de besparingen binnen de perken, met de nakende herverdeling van de subsidies voor de kunsten zullen al genoeg organisaties uit de boot vallen.

Herverdeling van de middelen

Aan het budget van 93 miljoen euro zal wellicht niet meer geraakt worden. Wel worden de middelen herverdeeld, met alle gevolgen vandien: in 2013 zal 20 à 30 procent van de organisaties sneuvelen. De verhouding van 2 procent voor projecten en 98 procent voor structureel ondersteunde organisaties, verschuift naar een verhouding van 10 tegen 90.

Die herverdeling is er gekomen op vraag van de sector zelf: door de versnippering en omdat kleine en beginnende culturele spelers -die voor een groot stuk instaan voor vernieuwing en experiment-, nooit voldoende middelen kregen om iets uit te bouwen. Daar komt nu dus verandering in: er wordt meer aandacht besteed aan kleinschalige projecten en individuele kunstenaars.

Daardoor slinkt de som voor gevestigde instellingen: een serieuze hap uit het budget, die de verdeling van de middelen er niet eenvoudiger op maakt. Er zullen dus scherpe keuzes worden gemaakt; realistische werkingsmiddelen behouden met minder geld impliceert minder organisaties. Met die onderliggende gedachte krijgen organisaties die al jaar en dag overleven bij gratie van hun idealisme en doorzettingsvermogen, eindelijk werkbare budgetten. Andere organisaties worden van de lijst geschrapt.  

Maar die aankondiging is oud nieuws. Toch kan het geen kwaad om het geheugen van de sector op te frissen. In juni wordt het bang afwachten op de adviezen van de beoordelingscommissie. Organisaties die een evenwichtig dossier indienden, dat zowel inhoudelijk als zakelijk sterk in elkaar zit en die een realistisch bedrag aanvroegen, ontvangen dat bedrag tot op de cent of krijgen het vorige budget.

Organisaties die niet voldoende weten te overtuigen, krijgen niets. Het wordt een selectieronde die zal uitmonden in een evenwichtig en sterk kunstenlandschap enerzijds en in een flinke ravage anderzijds, ondanks de zogenaamde milde besparingen.

Creatieve oplossingen

Net om die reden vraagt minister Schauvliege de sector om uit te kijken naar alternatieve financiering. De sector moet zich niet te afhankelijk van de overheid opstellen. Dat is makkelijker gezegd dan gedaan. Het Tax Shelter-systeem heeft al veel bijgedragen tot de Vlaamse film, maar andere kunstdisciplines kennen dat soort fiscale regelingen nog onvoldoende. Voorlopig moeten organisaties een beroep doen op hun creativiteit om fondsen te verzamelen: vriendenverenigingen, uitwisselingsprojecten, mecenaat, veilingen, zaalverhuur enz.

Vorige week dinsdag stelde Yamila Idrissi (SP.A) in de KVS in Brussel het systeem van Crowdfunding voor, waarbij individuen en organisaties via een online platform, projecten kunnen steunen met een bedrag naar keuze. Als het project binnen een afgesproken tijdspanne niet genoeg fondsen binnenrijft, gaat het project niet door en worden de giften niet gestort.

Er zijn dus nog voldoende pistes om uit te zoeken, maar dat vraagt enige tijd en ook ontbreekt het momenteel aan medewerking op federaal niveau. Ondertussen worden woensdag de pre-adviezen verstuurd en is het voor veel organisaties te laat voor een plan B; en hoe zal er dan geld tevoorschijn getoverd worden om de schade op te vangen?

Gebrek aan politiek moed

Maar dat de communicatie over mogelijke vangnetten niet echt transparant verloopt, is niet het enige heikel punt. De manier waarop ‘wie niet, wie wel’ wordt beslist, kan op zijn minst bezwarend genoemd worden. Van een cultuurminister verwacht je in eerste instantie dat ze het heft in eigen handen neemt en niet dat beslissingen uitsluitend worden overgelaten aan incrowd, met name de beoordelingscommissies.

Zonder te twijfelen aan de expertise van de commissies, stelt een mens zich de vraag of het verantwoord is dat een beperkte constellatie van oude bekenden alles voor het zeggen heeft, zonder tussenkomst van buitenstaanders die het nodige tegengewicht bieden.

De voorbije maanden heeft de sector zich als een slaafse hond achter de commissies geschaard; ze zetten hun pionnen waar ze willen en orchestreren als een groep oligarchen het volledige kunstenlandschap, terwijl scharniermomenten zoals deze erom vragen dat de overheid haar politieke verantwoordelijkheden opneemt. Maar die politieke moed is voorlopig nog ver te zoeken. 

Laura Herman

Laura Herman is communicatie- en beleidsmedewerker bij VOBK (Verenigde Organisaties Beeldkunst)