In de Mexicaanse stad Tijuana,
in de uiterste noordwestelijke hoek van Mexico vlak onder de
Amerikaanse staat California, zie je overal langs het gelijknamige
kanaal van Tijuana tot aan de grens met de VS geïmproviseerde
slaapplaatsen.

Over een afstand van twee kilometer slapen gedeporteerde
migranten er in hutjes van karton en doeken, onder bruggen, in gaten,
in rioolbuizen, overal waar ze maar enige beschutting vinden. Er
hangt overal een misselijkmakende stank.

Deze migranten zijn in de VS
opgepakt en over de grens gezet. Ze wachten op een nieuwe kans om de
grens opnieuw over te steken. Ze overleven ter plaatse door auto’s te
wassen, te helpen laden en lossen op de markt, wat te metselen, afval
te recycleren of te bedelen.

Drugsverslaafd

Volgens een rapport van het
Mexicaanse onderzoekscentrum Colef leefden op deze plaats in augustus
en september 2013 tussen 700 en 1000 mensen. Het zijn vooral mannen
van rond de veertig die de laatste vier jaar uit de VS zijn gezet. Ze
zijn verslaafd aan drugs (sommigen begonnen ermee op deze plaats) en
hebben geen identiteitspapieren.

Tijuana ligt in de Mexicaanse
deelstaat Baja California (‘laag California’) op het schiereiland met
dezelfde naam. De stad zelf grenst aan de Amerikaanse stad San Diego,
net over de grens. Van de 410.000 mensen die de regering-Obama in
2012 het land uitzette, kwamen er 60.000 hier terecht. Sinds 2009
zijn reeds meer dan twee miljoen mensen uit de VS gedeporteerd.

11 september 2001

Tijuana is een zeer onveilige
stad, met een van de hoogste geweldcijfers van het land. Nergens in
Mexico vind je meer drugsverslaafden. De drugskartels kregen wel rake
klappen maar zijn nog steeds actief. Jarenlang was de stad de
belangrijkste toegangspoort tot de VS.

Na de aanslagen van 11
september 2001 verscherpten de VS echter hun migratiebeleid. De
Mexicaanse grens werd afgesloten. Migranten zonder papieren gingen op
zoek naar steeds gevaarlijker routes.

De Amerikaanse overheid voerde
het aantal grenswachters fors op, van 3500 in 2005 tot 21.000 in
2013. De Amerikaans-Mexicaanse grens is 3500 kilometer lang. De
deelstaat Baja California vangt een derde van alle gedeporteerden op.

50 graden

180 kilometer ten oosten van
Tijuana ligt Mexicali, de hoofdstad van de deelstaat Baja California.
In de ruïnes van de Montalbángebouwen, die in 2010 vernield werden
door een aardbeving, wonen tachtig mensen, plaatselijke daklozen en
gedeporteerde migranten met een verslaving. In augustus kan het hier
tot 50 graden worden.

“Ik woon hier omdat ik
nergens anders terecht kan”, zegt Josué, een 33-jarige
Guatemalteek. “In het opvangcentrum krijg ik het benauwd, daar
zijn te veel mensen.” Meer dan twintig jaar woonde hij in de VS.
“Ik was tien toen ik in Californië aankwam.

In Guatemala heb ik
niets meer.” Hij werd in augustus vorig jaar de VS uitgezet.
Hij denkt maar aan één ding: terugkeren naar de VS. Hij probeerde
het al eens via Nogales, in de naburige deelstaat Sonora, maar daar
raakte hij er niet door. Men vertelde hem dat hier makkelijker zou
gaan. Hij wacht nu alleen het juiste moment af.

Zelfmoord

Gedeporteerde migranten kampen
vaak met psychologische problemen, stelde het Colef-onderzoek vast.
40 procent van wie op straat belandt, zegt emotionele problemen te
hebben, 12 procent dacht al eens aan zelfmoord. Bovendien worden bij
de uitzetting steeds meer gezinnen uit elkaar gehaald. In 2007 moest
slechts een op vijf migranten zonder familieleden het land uit,
vandaag gebeurt dat al met vier op vijf migranten.

“Het probleem hier is dat
er geen beleid is voor de opvang van de gedeporteerden”, zegt
Sergio Tamai, directeur van het opvangcentrum Albergue Hotel Migrante
in Mexicali en hoofd van de organisatie Ángeles sin Fronteras
(engelen zonder grenzen). “Er begonnen honderden gedeporteerden
te arriveren maar geen enkele instantie was klaar om die op te
vangen.”

Betere bescherming

Van augustus tot november 2013
voerde Tamai een tentenkamp van achthonderd mensen aan op de Plaza
Constitución in het centrum van Tijuana. De manifestanten eisten
opvang voor migranten en gedeporteerden.

Als gevolg daarvan heeft het
parlement van de deelstaat Baja California twee weken geleden een wet
goedgekeurd die migranten beter moet beschermen. Die wet verplicht de
overheid hulp te verlenen aan minderjarige migranten zonder
begeleiding. Er komt ook een overheidsregister voor migranten.

Migrants
Deported from the U.S. in Limbo on the Mexican Border