Geachte minister Vandenbroucke,

U streeft ernaar om zorgpersoneel de keuze op te leggen tussen vaccinatie of jobverlies. Zowel de argumentatie, als de proportionaliteit en consequenties van uw voornemen roepen tal van vragen op.

U argumenteert prominent met de ethische stelregel dat men de kwetsbare patiënt zo goed mogelijk dient te beschermen. Volledig akkoord. Waar echter zijn de in detail becijferde gegevens over het aandeel van besmettingen overgebracht door niet-gevaccineerde zorgverleners? Waar is gemeten wat hun precieze aandeel is bij het overbrengen van besmetting tijdens zorgcontact? En wat is het aandeel van andere factoren? Het kan niet zo zijn dat een algemeen ethisch principe wordt opgevoerd als argument voor een maatregel met verstrekkende gevolgen, terwijl accurate metingen en onderzoek ontbreken.

Het is duidelijk en terecht dat de uitgestelde zorg momenteel een cruciaal aandachtsgegeven vormt. Naar verhouding zijn meer ongevaccineerden dan gevaccineerden op IC’s opgenomen. Ook hier blijven echter cruciale vragen open. Wat is, cijfermatig gestaafd, het feitelijk aandeel van de ongevaccineerde zorgverleners in dit gegeven? In welke mate is het door toedoen van het beperkt aantal ongevaccineerde zorgverleners dat er IC-bedden door Covid-patiënten worden ingenomen? Hoeveel IC-opnames verwacht u door het vaccineren van alle zorgverleners te zullen voorkomen? En zal die meerwaarde proportioneel in verhouding staan tot de consequenties voor de sector als geheel – als daar zijn: nog meer tekorten in de zorg en dus bijkomende werklast voor gevaccineerde zorgverleners.

De huidige vierde golf stemt tot nadenken. Wat betekent het dat momenteel zoveel gevaccineerden besmet raken? Dat ook heel wat gevaccineerde zorgverleners besmet en ziek thuis zijn? Dat de besmettingsgraad in het hoger gevaccineerde Vlaanderen hoger ligt dan in het minder gevaccineerde Wallonië en Brussel? De voornaamste uitleg tot dusver heeft betrekking op gedrag – gevaccineerden kunnen zich vrijer hebben gevoeld bij het aangaan van contacten en zo meer risico op besmetting hebben gelopen – en op de werkingsduur van de vaccins. Specifiek medische verklaringen werden nog niet gehoord.

Uit gezaghebbend onderzoek komt naar voren dat de virusload van besmette gevaccineerden en besmette ongevaccineerden aanzienlijk minder dan aanvankelijk gedacht van elkaar verschilt. De frequent ingeroepen vooronderstelling dat minder virus zou circuleren indien iedereen gevaccineerd was, dient bijgevolg nog kritisch van dichtbij bekeken. Onderzoek naar mogelijke natuurlijke immuniteit staat nog in een beginstadium. (Ook toen nog geen vaccinatie beschikbaar was, bleken sommige zorgverleners bij herhaalde hoogrisicocontacten of zelfs bij samenwonen met besmette huisgenoten na testing nooit besmet en andere wel.) Ook over de vergelijking tussen natuurlijke antistoffen na besmetting en antistoffen na vaccinatie is het laatste woord nog niet gezegd.

Het enige dat we tot dusver met zekerheid weten, is dat de vaccinatiecampagne tijdelijk geholpen heeft. Dat boosters dit effect zullen verlengen, mag gehoopt worden, maar zekerheid over de duur van die verlenging is er niet. En aangezien het om een muterend virus gaat, blijft vooralsnog de vraag naar de lange-termijn-planning: zal men jarenlang kunnen blijven opteren voor vaccineren en boosters toedienen? En dit met vaccins waarvan de lange-termijn-effecten op het lichaam als geheel en op bestaande aandoeningen nog onbekend zijn?

Hoe een door de overheid opgelegde vaccinatieplicht te rijmen valt met het recht om als zorgverlener ook rekening te houden met de eigen lichamelijke conditie, valt moeilijk in te zien. Bent u werkelijk van mening dat het schrappen van de keuzevrijheid van zorgverleners de zorgberoepen voor jonge mensen aantrekkelijker maakt? Onverminderd hun zorg voor de kwetsbare patiënt, doet het wegstrepen van de ruimte voor persoonlijke afwegingen ook bij heel wat verpleegkundigen-in-opleiding vragen rijzen. Verplichting rijmt op geen enkele wijze met geïnformeerde toestemming.

Bovendien zet u met de huidige druk richting vaccinatie – op termijn misschien van de hele populatie – ook een andere gezondheidsethische imperatief op de helling: deze van de prudentie. Deze impliceert dat men op korte en lange termijn zo weinig mogelijk schade toebrengt. Als zodanig houdt prudentie ook in dat men op elk moment blijft onderscheiden wat voor wie in welke omstandigheid wel is aangewezen, en wat niet.

Wanneer gezondheidszorg wordt gedwongen richting monobenadering – één en dezelfde aanpak voor allen, ongeacht individuele condities – wordt deskundige medische oordeelsvorming de facto buitenspel gezet. In se komen we hier terecht in een situatie van staatsgeleide gezondheidszorg, waarbij individuele condities en de nuances van evidence-based en peer-reviewed wetenschappelijk onderzoek ondergeschikt worden gemaakt aan politieke besluitvorming.

U wordt bijgestaan door experten in de vaccinologie, maar van wetenschappelijk ‘pluralisme’ – vertegenwoordiging van andere relevante disciplines en van verschillende meningen binnen deze disciplines – is jammer genoeg weinig sprake. Het tegensprekelijk en interdisciplinair wetenschappelijk debat wordt niet gevoerd.

Verregaander nog dan enkel de zorgsector en het gezondheidsbeleid: wat met de implicaties voor het reeds kwetsbaar democratisch potentieel van onze samenleving? Hebt u reeds bedacht wat de effecten kunnen zijn indien bijv. blijkt dat het virus of nieuwe varianten ervan op termijn ook door boosters niet worden tegengehouden? Of indien blijkt dat herhaald vaccineren verzwakkend inwerkt op het immuunsysteem als zodanig? Of indien bij het vrijkomen van alle gegevens over de vaccins en hun bijwerkingen, de tol toch hoger blijkt dan gedacht?

Welke invloed, denkt u, zullen dergelijke ontwikkelingen hebben op het vertrouwen van de bevolking in politici en democratische instellingen? De risico’s voor ons democratisch restkapitaal zijn recht evenredig met de druk en dwang die momenteel op de vrije keuze van burgers wordt uitgeoefend – zoveel zal duidelijk zijn.

Graag uw grondige, interdisciplinair onderbouwde antwoorden op deze vragen.

Een anonieme zorgmedewerker

(naam en contact bekend bij de redactie)