Een Palestijnse huisvrouw overschouwt op 8 juli 2014 de beschadigingen aan haar huis, na een Israëlische luchtaanval op het huis naast het hunne (foto Ashraf Amra / APA images /ElectronicIntifada).

Gaza lijdt aan ‘neutrale, evenwichtige berichtgeving’

“Gaza haalt geregeld het nieuws, maar dat is vaak doordrongen van ‘neutrale, gebalanceerde berichtgeving’, alsof het gaat om twee gelijke partijen die elkaar met dezelfde macht en kracht bekampen.” Inge Neefs vertelt over haar ervaring met de media in haar boek ‘Gaza op mijn hoofd’.

maandag 28 juli 2014 14:42
Spread the love

 

De schoenen van de waarheid

Ik voeg papier en woorden toe aan het best gedocumenteerde conflict ter wereld. Pervers toch, dat documenteren en verspreiden van informatie, over andermans leed, zonder dat er iets verandert. En dat is waar veel journalisten hun kost mee verdienen.

Ik, de blanke man, die een vrouw is, kwam, zag en beschreef. Klinkt dat niet koloniaal? Schend ik het recht op zelfrepresentatie van Palestijnen niet? Breng ik genoeg
verhalen over Palestina en de Palestijnen om ‘het enige verhaal’ te doorprikken? Kan ik loskomen van een oriëntalistisch discours; van die romantiserende maar neerbuigende houding ten aanzien van oosterse samenlevingen, die vaak statisch gerepresenteerd worden, alsof ze geen ontwikkeling doormaken?

Mijn waarneming wordt gekleurd door mijn achtergrond en mijn positie; hoe etnocentrisch blijf ik ondanks dit bewustzijn?

‘Een leugen maakt een halve wereldreis terwijl de waarheid haar schoenen aantrekt.’ Mark Twain

Ik heb geen sluitende antwoorden op mijn eigen bedenkingen, die me doen weifelen en twijfelen over het nut van een boek over Gaza. Evenmin geloof ik in de waarheid, die in het citaat van Mark Twain hierboven haar schoenen aantrekt.

De dingen zijn complex. Dat klinkt als een uitspraak die berustend uit grootmoeders mond zou kunnen rollen. Maar aan berusting wil ik niet toegeven. Ik geloof dat waarheid diverse versies kan hebben, die elkaar tegenspreken en toch kloppen, maar ik weet ook dat waarheid gemanipuleerd kan worden door zij die de macht aan hun kant hebben.

En het is net de geperverteerde presentatie van het Palestijns-Israëlisch conflict die me ertoe aangezet heeft om zelf te schrijven. Het is een weerwoord aan de journalistiek
der neutraliteit die onbewogen blijft bij een onrechtvaardigheid die nochtans weerzinwekkend is en waanzinnige proporties aanneemt.

‘Neutraliteit’ is geen synoniem voor ‘objectiviteit’, of is niet het tegenovergestelde van ‘subjectiviteit’. Iemand die neutraal is, is onzijdig. Je kan objectief zijn terwijl je partij kiest, door je kritische houding te bewaren en gefundeerd te argumenteren. Wat mij vaak stoort aan onze media is dat het nieuws gepresenteerd wordt op neutrale toon, terwijl er sluiks opinie in doorschemert die beïnvloedend werkt. Berichtgeving is vaak gekleurd, ook al wordt er meestal geen kleur bekend.

Gaza haalt geregeld het nieuws, maar dat is vaak doordrongen van ‘neutrale, gebalanceerde berichtgeving’, alsof het gaat om twee gelijke partijen die
elkaar met dezelfde macht en kracht bekampen.

Alsof ook Palestijnen de Israëli’s van hun land verdreven, alsof Palestijnen ‘Israël’ bezetten om er kolonies, segregatiemuren en ‘apartheidswegen’ te bouwen. Alsof Palestijnen
militaire controleposten hebben die ‘Israël’ versnipperen tot gesegregeerde bantoestans. Alsof Palestijnen de Israëlische economie wurgen door het gebied af te zetten met een blokkade en alle goederenexport tegen te houden. Alsof de Palestijnen duizenden Israëli’s gevangenhouden. Alsof Palestijnen Israëli’s deporteren en hun verblijfsvergunningen intrekken. Alsof Palestijnen in de afgelopen tien jaar meer dan vijfduizend Israëlische huizen vernield hebben.

En toch zijn de Palestijnen de terroristen in het verhaal. Ik herinner me niet of ik de foto zelf zag of dat ik me er een beeld van heb gevormd door de beschrijving van Noam Chomsky over een oude man uit Gaza die een plakkaat draagt waarop staat:

‘Je neemt mijn water, verbrandt mijn olijfbomen, vernielt mijn huis, neemt mijn job, steelt mijn land, sluit mijn vader op, vermoordt mijn moeder, bombardeert mijn land, hongert ons allen uit, vernedert ons allemaal, maar ik ben schuldig: ik schoot een raket terug.’

Het is niet alleen dat de vergelijking niet opgaat, de rollen worden zelfs omgekeerd. De krampachtige evenwichtsoefening van ‘het nieuws’ versluiert de werkelijkheid voor veel mensen die geloven dat de waarheid der werkelijkheid gedrukt staat en dat het nieuws altijd gelijk heeft, ‘omdat het zo objectief is’. Maar zoveel verhalen blijven onverteld.

Kan men objectiviteit verwachten van iemand die haar echtgenoot verloor in het bloedbad van München? Tijdens de Olympische Zomerspelen van 1972 werden daar elf atleten en vertegenwoordigers van de Israëlische ploeg gegijzeld en vermoord door de Palestijnse paramilitaire organisatie Zwarte September.

Een van de dodelijke slachtoffers van deze gruwel was de echtgenoot van Ankie Rechess. Haar kent u waarschijnlijk wel van de VRT; op openbare radio en televisie bericht ze vanuit ‘Israël’ over het Palestijns-Israëlische conflict. Kan Ankie Rechess nog onafhankelijk verslag geven na zo’n traumatische ervaring? Misschien wel, maar ze doet het niet. Haar berichtgeving stemt vaak sterk overeen met die van Israëlische regeringsleiders en woordvoerders van het leger.

Het spreekt voor zich dat dit geen objectieve bronnen zijn, maar dat zij hun eigen belangen propaganderen. Zo worden Palestijnse verzetsbewegingen automatisch ‘terroristen’, terwijl het Israëlische leger zich enkel verdedigt. Erger nog: Palestijnen die door het Israëlische leger beschoten en gebombardeerd worden, krijgen evenwel het label ‘militanten’ of ‘terroristen’. Dat journalisten informatie van dergelijke bronnen overnemen zonder kritische zin is deontologisch onverantwoord.

In november 2012 werd ik zelf opgebeld door de VRT. Reyers Laat zou die avond aandacht besteden aan Gaza. Het regende namelijk al een week
lang Israëlische bommen, maar er leek een staak-het-vuren in de maak. Dat of er zou een Israëlische landinvasie in de Gazastrook volgen.

Of ik in de studio toelichting zou kunnen geven over het dagelijkse leven in Gaza? Het zou een kort gesprek zijn met iemand die het Israëlische standpunt zou komen vertegenwoordigen. Maar deze keer nodigde men voor één keer eens niet  Michael Freilich uit, de hoofdredacteur van het zionistisch maandblad Joods Actueel.

Sommige medewerkers van dat blad, zoals Guido Joris en Hugo Van Minnebruggen, zijn erg bedreven in onlinepropaganda: ze schuimen het net af om de Israëlische zaak te
verdedigen. Daarbij wordt het begrip ‘antisemitisme’ gretig misbruikt: iedere kritiek op ‘Israël’ krijgt de stempel van Jodenhaat. En voor activisten die zich inzetten voor Palestijnen is men allesbehalve mals. Dat heb ik zelf meermaals mogen ondervinden.

Toen ik een blogbericht postte over Viks moord, was Van Minnebruggen er bijvoorbeeld snel bij om zijn condoleances over te maken:

‘Vittorio, “A True Looser” zou beter klinken. Enfin, de extreemlinkse terroristenverafgoders hebben er weer een shaheed bij. Een Italiaan deze keer. Wat denk je, zouden die 72 maagden die jouw Italiaanse shaheed verwelkomen, van Palestijnse of Italiaanse origine zijn? Of misschien wel dwaze sukkels zijn uit een of ander klooster in Vlaanderen zoals jij? Pathetisch. Je zou beter een artikel wijden aan de vijf doden van het gezin Fogel uit Itamar dan aan die bombastische Italiaanse macho uit spaghettiland. Het zou je
geloofwaardigheid bij je extreemlinks lezerspubliek beslist ten goede komen.’

Joods Actueel poogt zich intussen te distantiëren van Hugo Van Minnebruggen en zijn website brabosh.com, waar hij onder de noemer ‘Vlaamse Vrienden van Israël’ schrijft. Plots wordt hij extremistisch, militant en nijdig genoemd. Hij zou ‘een zelfverklaarde vriend van Israël’ zijn, die ‘niet gelieerd is aan Joods Actueel (zoalsvaak door Israëlbashers wordt beweerd)’, zo staat het op de website van het maandblad. Maar in het artikel ‘E-mail aan Vlaamse Joden’ verwijst Joods Actueel zelf naar Van Minnebruggen als een medewerker, neen als redacteur!

Niemand van Joods Actueel dus in Reyers Laat, maar wel Noémi Schlosser, een Antwerpse actrice met Joodse wortels die vaak naar ‘Israël’ reist. Het gesprek zou over de
bevolking gaan; over het leven in Gaza versus het leven in ‘Israël’. Ondanks het polariserend karakter van het format, zag ik er wel iets in; de discrepanties in levensstandaard in Gaza en ‘Israël’ zijn enorm. Mijn deelname zou de mogelijkheid bieden om het gevaar- en veiligheidsdiscours van ‘Israël’ te counteren met cijfers en om vraagtekens te plaatsen bij het discours over Palestijns terrorisme.

Aan de telefoon werd me gezegd dat er een kort introductiefilmpje over mezelf zou getoond worden en een tweede over de andere gastspreker. Of ze de beelden die Vranckx in Gaza draaide, konden gebruiken? Vijf minuten voor ik de studio inging, overliep een stagiaire haastig de debatinhoud. Ze zouden beginnen met een filmpje over de bomaanslag
in Tel Aviv die dag. Het tweede filmpje zou beelden tonen uit Gaza: over hoe er koekjes werden uitgedeeld om de aanslag in Tel Aviv te vieren.

Toen had ik moeten vertrekken. Ik dacht nog even dat het een misplaatste grap was, maar er werd niet gelachen. De stagiair-productieassistente zat nerveus op haar stoel te schuifelen, maar keek me vooral extatisch aan. Dit kan niet echt zijn, dacht ik. Ik denk wel vaker dat de realiteit waanzinniger is dan de verbeelding kan bedenken.

Een halfuur eerder had ik Anaah aan de lijn.  Dat ze niet wist of deze wapenstilstand wel écht is. Die van gisteren sneuvelde ook.  Dat ‘Israël’ nog steeds een landinvasie kon doen.  Dat de drones nog luid zoemden. Dat er vijf mensen in haar straat vermoord waren. Tussen iedere zin in weerklonken lange stiltes, waarinhaar pijn lag die ik radeloos om de ontroostbaarheid beluisterde.

Op acht dagen tijd vermoordde het Israëlische leger 156 mensen in de Gazastrook. De meesten van hen waren burgers, 103 om exact te zijn. In ‘Israël’ werden op diezelfde acht dagen vier mensen vermoord door raketaanvallen uit Gaza. Dat is een verhouding van 39 versus 1. Bij de aanslag op een bus in Tel Aviv stierf niemand, gelukkig. Maar diezelfde dag werden er in Gaza niet minder dan 21 mensen vermoord.

Levens vallen niet te bagatelliseren, maar hoe hallucinant groot is de discrepantie? En hoe wansmakelijk degoutant is de berichtgeving daarover? Waanzinnig maar waar: Reyers Laat serveert de onmenselijke wreedheid van de terroristische Palestijn.

Lieven Van Gils opent met de woorden: ‘Ja, een bomaanslag in Tel Aviv vandaag en dan later in de namiddag dan toch nog een wapenstilstand.’ ‘Dan toch’, alsof ‘Israël’ zich ondanks alles barmhartig opstelt. Vervolgens verwijst hij naar de filmpjes vol paniek in Tel Aviv en het grootse feest met koekjes in Gaza. Gedurende het hele interview rept hij met geen woord over de doden in Gaza. Eenentwintig diezelfde dag nog.

Hij kent geen schaamte, hij vraagt me of ik dat kan uitleggen, dat van die koekjes, want dat ‘wij dat hier toch niet kunnen begrijpen’.

Hij begrijpt het inderdaad niet, dat die Palestijnse raketten en bomaanslagen een wanhoopskreet zijn, een schreeuw waarmee Palestijnen hun bestaan uitroepen, een schreeuw die exclameert dat ze niet zullen sterven zonder zich te verzetten tegen het geweld en het onrecht dat de Israëli’s hen aandoen. Die koekjes komen luguber over, maar zijn ze luguberder dan de kreten ‘Dood aan alle Arabieren!’ op een Israëlische betoging? Hoe komt het dat indien de koekjes wel getoond worden, deze betogingsbeelden niet getoond worden?

In de luttele spreektijd die ik heb, probeer ik mijn woorden te wikken en te wegen, maar ze worden futiel in Van Gils’ handen. ‘Iedereen vertelt het verhaal uit zijn eigen
standpunt’, zegt hij. Daarmee extraheert hij het Israëlische militaire machtsoverwicht uit het verhaal en laat hij het publiek kijken naar twee gelijke partijen, die te koppig zijn om vrede te bewerkstelligen. Nochtans stak David Ben-Gurion, de eerste Israëlische premier, het zelf niet onder stoelen of banken:

‘Laten we de waarheid niet negeren onder ons… Politiek gezien zijn wij de agressors en verdedigen zij zichzelf. Het land is van hun, omdat ze het bewonen, terwijl wij
ons hier willen komen vestigen. In hun ogen willen we hen het land ontnemen.’ David Ben-Gurion

Noémie Schlosser en ik zitten in deze show bij de gratie van onze jonge vrouwelijkheid, want ‘oude mannen, professoren of ander volk, dat werkt niet meer op tv’, vertelt een productieassistent me. Zonder blikken of blozen word ik herleid tot mijn verpakking. Zonder schaamte etaleert hij Reyers Laat als een oppervlakkig lay-outproduct dat kijkcijfers moet kopen. ‘Maar twee jonge vrouwen, ik blijf erbij, dat is een geweldig format!’ Het gaat niet om inhoud, maar om visualisatie. Daarom mocht ik ook geen spiekbriefje met cijfers bij me houden tijdens de opnames, ‘dat oogt écht niet mooi.’

De presentatie van het conflict in de media wordt echter door meer misvormd dan de neutraliteit en vermeende objectiviteit van sommige journalisten. Wanneer het
om de illegale nederzettingen gaat in bezet Oost-Jeruzalem en op de bezette Westelijke Jordaanoever, wordt ‘Israël’ wel vaak bekritiseerd in de media. Dat is omdat die nederzettingen niet passen in het plaatje van de tweestatenoplossing en de vredesonderhandelingen, die als ijkpunt voor de analyse van het conflict genomen worden. ‘Het conflict escaleert’, zo zeggen de krantenknipsels en nieuwslezers. Terwijl het een oprisping is van een systematische escalatie.

Eigenlijk escaleert het al decennia (te) lang, sinds de bezetting van 1967. Eigenlijk gaat het terug tot 1948 en vroeger, maar dat wordt dikwijls weggelaten in de mediaberichtgeving.

Daarmee snijden journalisten een principieel stuk weg uit de tijdslijn van het conflict, terwijl die gebeurtenissen noodzakelijk zijn om het heden te begrijpen. In de optiek van de vredesonderhandelingen begint het conflict pas in 1967, toen ‘Israël’ de Westelijke Jordaanoever en de Gazastrook bezette. In die optiek wordt de etnische zuivering, die aan de basis van het conflict ligt, genegeerd.

DeWereldMorgen.be

De zionistische droom ging voor anker in Palestina, dat echter een inheemse bevolking had, maar die niet langer welkom was, op de joodse Palestijnen na. De oorlogen van 1948 en 1967 hebben een immense vluchtelingenproblematiek gecreëerd. Zo is meer dan zestig procent van de bevolking in de Gazastrook vluchteling. En wereldwijd loopt het aantal Palestijnse vluchtelingen zelfs op tot zeven miljoen! Door het conflict te bekijken door de lens van de vredesonderhandelingen verdwijnen deze zeven miljoen mensen uit het vizier, samen met hun recht op terugkeer.

Inge Neefs

Dit is een uittreksel uit het boek ‘Gaza op mijn hoofd’. © 2013 Inge Neefs en uitgeverij EPO. Overname enkel met toestemming van de uitgever

Creative Commons

dagelijkse newsletter

take down
the paywall
steun ons nu!